Γάμος αλά παλιά, στην πόλη της Λευκάδας

Με την Αγιομαυρίτικη Παρέα στο ρόλο των βιολιών

Γαμός, όπως παλιά, στην πόλη της Λευκάδας. Με την γαμήλια πομπή να περνά χθες το απόγευμα από το παζάρι. Το ρόλο το βιολιών είχε αναλάβει επάξια η Αγιομαυρίτικη Παρέα: «Σήμερα γά, σήμερα γάμος γίνεται / σ’ ωραίο περιβόλι, σ’ ωραίο περιβόλι / Σήμερα απο, σήμερα αποχωρίζεται / η μάνα από την κόρη, η μάνα από την κόρη…».

Με λευκαδίτικη καταγωγή η νύφη -μένει στην Αθήνα-, για το γαμπρό δεν ρωτήσαμε. Όπως και να ΄ναι να ευχηθούμε στο νιόφωτο να ζήσουν ευτυχισμένοι!

Έτυχε, όντας πιτσιρικάς ακόμη, να ζήσουμε δυο τρεις παραδοσιακούς γάμους στα χωριά μας. Το τι γινόταν βέβαια στην πόλη της Λευκάδας δεν έχουμε ιδία αντίληψη.

Αναφέρει όμως ο αείμνηστος Πανταζής Κοντομίχης, ο κορυφαίος αυτός λαογράφος του τόπου μας, στο σύγγραμμά του «Ο Λευκαδίκος γάμος» (Εκδόσεις Γρηγόρη, Αθήνα 1999) τα εξής:

«Ο γάμος στην πόλη γινόταν, σχεδόν, όπως και στα χωριά, με επουσιώδεις μόνο διαφορές στη διαδικασία προετοιμασίας και τελέσεως, καθώς και σε μερικά έθιμα¹».

Και παρακάτω, στη σελ. 116, γράφει: «Ο γάμος άρχιζε από το βράδυ του Σαββάτου με χορούς και τραγούδια και στης νύφης και στου γαμπρού. Έπαιρναν και βιολιά, αλλά όχι πάντα. Το στεφάνωμα γινόταν την Κυριακή το πρωί, μετά τη λειτουργία και πάντα στο σπίτι της νύφης. Καμιά φορά όμως γινόταν και το βράδυ της Κυριακής… Μετά το στεφάνωμα η πομπή ξεκινούσε για το σπίτι του γαμπρού. Πήγαιναν όλοι πεζοί και περνούσαν, υποχρεωτικά κατά το έθιμο από το παζάρι (κεντρική αγορά) όπου δεξιά και αριστερά παρατασσόταν κόσμος να ευχηθεί το νιόφωτο, αλλά και να κάμει χάζι. Η νύφη προσκυνούσε μια δεξιά, μια αριστερά και μπροστά απ΄ όλη τη γαμήλια πομπή πήγαιναν 5-6 παιδάκια αμφιθαλή, κρατώντας φωτιστικά ασετυλίνης, τα λεγόμενα καρμπούρα, για να φωτίζεται το νιόφωτο. Ο κόσμος από τα πεζοδρόμια, αλλά και από τα μπαλκόνια, τα παράθυρα και τις στέγες ακόμα, ευχόταν «καλορρίζικα» και μερικοί έριχναν και τουφεκιές…».

[Gallery not found]
_______________________________
¹ Η αναφορά μας αφορά τις λαϊκές τάξεις, τους αστούς, εμποροεπαγγελματίες, βιοτέχνες, υπαλλήλους κ.λπ. και όχι τους άρχοντες και εμποροκτηματίες, ή εκείνους που είχαν βενετσιάνικη καταγωγή ή άλλους ντόπιους που πήραν προνόμια από τους Ενετούς και γενικά όλους εκείνους που ανήκουν στις «υψηλότερες τάξεις». Κι είναι γνωστό πως όλοι αυτοί προμηθεύονταν από την Κέρκυρα τα άφθονα χρυσαφικά τους, τα μεταξωτά φορέματα και τα νυφικά των θυγατέρων τους. Και είναι επίσης αναμφισβήτητο ότι υπήρχαν διαφορές ανάμεσα σ΄ αυτούς και τους άλλους των λαϊκών τάξεων, τους αστούς κ.λπ., τόσο στη νυφική και γαμπριάτικη φορεσιά, όσο και στα εθιμικά δρώμενα του κύκλου τους. Βέβαια αυτά με τον καιρό αμβλύνθηκαν, Ωστόσο, δεν υπάρχουν πια σίγουρες μαρτυρίες σήμερα – εκτός από κάποιες φευγαλέες πληροφορίες ξένων περιηγητών. Και παρά τις προσπάθειές μου δεν κατόρθωσα να βρω επαρκείς πληροφορίες, αφού δεν υπάρχουν πια άρχοντες στο νησί, μήτε αρχοντικά που να διατηρούν τις βιβλοθήκες τους ή και τα οικογενειακά τους αρχεία.

Έτσι, στηριζόμαστε κυρίως στις μαρτυρίες ξένων περιηγητών, όπως είπαμε, που συχνά είναι αρκετά εύγλωττες. Ο Γάλλος διπλωμάτης π.χ. André Grassed – Saint Sauveur, έφραψε τρίτομο ταξιδιωτικό χρονικό για τα Επτάνησα του τέλους του 18ου αι. – Πρόξενος της Γαλλίας στην Κέρκυρα (1781-1798) επισκέφθηκε τη Λευκάδα στα 1795 και αναφερόμενος σε φορεσιές αρχοντισσών της Χώρας γράφει: «Το νυφικό φόρεμα γίνεται από άσπρο μεταξωτό, χρυσοκέντητο στον ποδόγυρο και στην τραχηλιά».

Κι ένας άλλος περιηγητής, ο Άγγλος William Blake (1757-1827), έναν αιώνα αργότερα, που επισκέφθηκε τη Λευκάδα το 1822, γράφει για την καθημερινή στολή των αρχοντισσών:

«Η καθημερινή φορεσιά των γυναικών της Λευκάδας, που ανήκουν στις υψηλότερες τάξεις, είναι διαφορετική και πολύ παράξενη: Ένα πολύ εφαρμοστό πουκάμισο και μια ζακέτα με πολλά κεντήματα και μια φούστα με πολλές σούφρες είναι τα κύρια εξαρτήματα που φαίνονται. Δεν υπάρχει κρινολίνο κια τίποτ΄ άλλο από τις ολλανδικές υπερβολές κάτω από το φόρεμα [(βλ. Πανταζή Κοντομίχη, Η λευκαδίτικη λαϊκή φορεσιά, εκδ. ΕΟΜΜΕΧ, 1989, σελ. 22 (στήλη Α΄) και 23 (στήλη Β΄)].»