1948: Η ανώμαλη προσγείωση ενός αεροπλάνου στη Γύρα
Και η αποκάλυψη μιας υπόθεσης λαθρεμπορίου χρυσού και συναλλάγματος που συγκλόνισε το πανελλήνιο
17 Οκτώβρη 1948. Κι ενώ μαίνεται ακόμη ο εμφύλιος πόλεμος ένα ελβετικό αεροπλάνο Beech 35 Bonanza, με πρώην ελβετικό νηολόγιο ΗB-ECO, προσγειώνεται ανώμαλα στη Γύρα της Λευκάδας.
Beech 35 Bonanza (Πηγή: barrieaircraft.com)
Οι λόγοι της προσγείωσης είναι αντιφατικοί και ποικίλουν. Αναφέρεται έλλειψη καυσίμων μέχρι και απώλεια προσανατολισμού. Η χωροφυλακή που ελέγχει την περιοχή, φοβούμενη ότι μεταφέρει πολεμοφόδια για το Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας, σπεύδει ταχέως στο σημείο της προσγείωσης. Έτσι αρχίζει να ξετυλίγεται το κουβάρι (όσο αυτό ήταν επιτρεπτό) για μια «ασυνήθης λόγω της εκτάσεως για τα δικαστικά χρονικά υπόθεση λαθρεμπορίου (χρυσού και) συναλλάγματος».
| «ΞΕΝΟΝ ΑΕΡΟΠΛΑΝΟΝ ΠΡΟΣΕΓΕΙΩΘΗ ΕΙΣ ΛΕΥΚΑΔΑ. Κατά τηλεγράφημα εκ Λευκάδος, προχθές την 6.30΄ μ.μ. προσεγειώθη εις την αμμώδη ακτήν, παρά την θέσιν Γύρα, πλησίον της πόλεως, μονοκινητήριον αεροπλάνον φέρον τα ενδείξεις “S.B.X.E.C.O.” εταιρείας “ΕΦΙΣΑ = ΣΑ” Γενεύη. Ο πιλότος, ο και μόνος επιβάτης του αεροπλάνου, κ. Ντε Ζαρμπιέρ, και το αεροπλάνον ουδέν έπαθον. Περί των συνθηκών της ανωμάλου προσγειώσεως ουδέν εγνώσθη. Η διοίκησις Χωροφυλακής Λευκάδος ενεργεί ανακρίσεις1». |
Αρχηγοί της σπείρας των λαθρεμπόρων φέρονται να είναι σύμφωνα με τα δημοσιεύματα της εποχής ο βιομήχανος (και Κυβερνητικός Επίτροπος της Εθνικής Οργάνωσης Νεολαίας [ΕΟΝ] του Μεταξά) Αλέξανδρος Κανελλόπουλος και ο διαμένων στην Ελβετία Χιρς (ANDRE HIRSCH). Στην υπόθεση εμπλέκονταν «υπερτεσσαράκοντα ακόμη πρόσωπα», τελωνειακοί, λιμενικοί, χρηματιστές, έμποροι, χρηματομεσίτες διπλωματικοί υπάλληλοι, πολιτικοί (απαλλάχτηκαν με βούλευμα) κ.ά.
«Όπως συμβαίνει πάντα με όλα τα μεγάλα σκάνδαλα, η συγκεκριμένη είδηση περνά στα ψιλά ή, σε κάποιες εφημερίδες, δεν αναφέρεται καν. Θα παρέλθει σχεδόν ενάμισης μήνας προτού το κοινό πληροφορηθεί πως2:»
| «ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΠΕΙΡΑ ΔΙΕΝΗΡΓΕΙ ΛΑΘΡΕΜΠΟΡΙΟΝ ΧΡΥΣΟΥ ΚΑΙ ΞΕΝΟΥ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΟΣ. Ανεκαλύφθη διεθνής σπείρα λαθρεμπόρων χρυσού, ξένου συναλλάγματος, ωρολογίων, αδαμάντων και ελβετικών αναπτήρων, η οποία επωφελούμενη της διαφοράς χρυσού μεταξύ Ελβετίας και Ελλάδος, ηγόραζεν ενταύθα δολλάρια, τα εξήγεν εις Ελβετίαν και εκεί ηγόραζε χρυσόν και άλλα πολύτιμα είδη, τα οποία εισήγε και επώλει εις δολλάρια. Η σπείρα απεκόμιζε ούτω τεράστια κέρδη. Αφορμήν εις την ανακάλυψιν της σπείρας παρέσχε το γεγονός τής προ διμήνου αναγκαστικής προσγειώσεως ενός ελβετικού τουριστικού μονοπλάνου, οδηγουμένου υπό του Ελβετού ντε Σαμπριέ. Το αεροπλάνον κατεσχέθη και ωδηγήθη υπό Έλληνος πιλότου εις το αεροδρόμιον του Ελληνικού, διότι μετέφερε λαθραίως 2.000 χρυσάς αγγλικάς λίρας, 530 ναπολεόνια, 1.560 χρυσά ελβετικά εικοσάφραγκα, 4.217 ελβετικά ωρολόγια και 950 ελβετικούς αναπτήρας πολυτελείας. Ο Ελβετός πιλότος ντε Σαμπριέ συνελήφθη, διότι ήτο μέλος της σπείρας και διότι κατ’ επανάληψιν είχεν έλθει εις την Ελλάδα με το αεροπλάνον του διά να εξαγάγη δολλάρια και να μεταφέρη χρυσόν και ωρολόγια3 […]» |
Το επόμενο διάστημα αποκαλύπτονται όλο και περισσότερες πληροφορίες που απασχολούν κατά διαστήματα τις Αθηναϊκές εφημερίδες:
| «[…] Σημειωτέον ότι η λαθρεμπορική αύτη υπόθεσις δεν θα απεκαλύπτετο εάν δεν ανευρίσκετο εις Λευκάδα το ύποπτον φορτίον του αεροπλάνου της ελβετικής εταιρείας μεταφορών «Έφιζα». Το αεροπλάνον δεν προσεγειώθη, ως επιστεύθη αρχικώς λόγω εξαντλήσεως της βενζίνης του, αλλά δια να αποβιβάση εκεί το λαθραίον εμπόρευμά του και τον χρυσόν, αποτελούμενον εκ 2.000 λιρών και 1.500 ελβετικών ναπολεονίων, πράγμα όπερ δεν ήτο δυνατόν να γίνη εις το αεροδρόμιον του Ελληνικού παρ΄ όλην την υποστήριξιν των συνεργατών της σπείρας. Και τούτο διότι αφ΄ ενός το φορτίον ήτο εξαιρετικά μεγάλον και αφ΄ ετέρου είχε καταστεί ύποπτος ο πιλότος Ντε Σαμπριέ.
Ο πιλότος όμως δεν υπελόγισε καλώς τα πράγματα και προσεγειώθη πλησίον της περιοχής της ελεγχόμενης υπό της χωροφυλακής. Αι αρχαί έσπευσαν αμέσως επί τόπου και ενήργησαν έρευναν επί του αεροπλάνου όχι διότι εφαντάσθησαν ότι ενήργει τούτον λαθρεμπόριον, αλλά μάλλον διότι επίστευσαν ότι τούτο θα εξυπηρέτει τους συμμορίτας μεταφέρον πολεμοφόδια εις αυτούς. Όταν όμως αντί πολεμοφοδίων ανεύρον τα ωρολόγια και τας λίρας ειδοποίησαν τον τελώνην, εις τον οποίον ο Ντε Σαμπριέ δεν ηδυνήθη να δικαιολογήση το φορτίον του αεροπλάνου. Εδήλωσε βέβαια ότι διήρχετο απλώς εξ Ελλάδος και ότι μετέβαινεν εις Αίγυπτον, όπου θα παρέδιδε το φορτίον. Τούτο όμως εξ ουδενός άλλου στοιχείου προέκυπτε και η συνέπεια ήτο να κατασχεθή το αεροπλάνον μετά του φορτίου του4 […]» «[…] Διαπιστούται εκ του κατασχεθέντος φακέλλου του φέροντος το διακριτικόν «φάκελλος ωρολογίων» ότι τα κατασχεθέντα επί του προσγειωθέντος εις Λευκάδα αεροπλάνου της σπείρας 4.217 ωρολόγια…. Κατετέθη δε ότι το αεροπλάνον της σπείρας επρόκειτο να προσγειωθή εις Κέρκυραν και παρά την θέσιν «Ρόμπα». Ο πιλότος όμως λόγω κακού προσανατολισμού προσεγειώθη εις την Λευκάδα με αποτέλεσμα να αποκαλυφθή το λαθρεμπόριον5 […]» |
Περισσότερα για την υπόθεση μπορείτε να διαβάσετε στο άρθρο του Ηλία Καφάογλου (δες εδώ) που γράφει: «Η υπόθεση είναι συναρπαστική, θυμίζοντας μυθιστόρημα του Γιάννη Μαρή, καθώς εμπλέκονται πολλά μέλη της «καλής κοινωνίας» των Αθηνών. Το αναγνωστικό κοινό των εφημερίδων παρακολουθεί με αγωνία. Στην υπόθεση εμπλέκονται ξένοι διπλωμάτες (λόγου χάριν, ο προαναφερθείς Καίσαρας Ρουμπιρόζα, γραμματέας -και όχι επιτετραμμένος- της Πρεσβείας του Αγίου Δομίνικου στη Βέρνη, μεγαλύτερος αδελφός του γνωστού καρδιοκατακτητή και προικοθήρα -και γαμπρού του δικτάτορα Τρουχίλιο- Πορφίριο Ρουμπιρόζα) και οι όμορφες ερωμένες τους, Ελληνοαμερικανοί που κάνουν μεγάλη ζωή (ο Αριστείδης Ναΐδης ή Άρης Νάιαντ, που εμφανίζεται πριν τον πόλεμο να εισέρχεται στη «Σχολή Αεροπορίας» [;], κατόπιν παίρνει αμερικανική υπηκοότητα και υπηρετεί στη USAAF -ως «σμηναγός»;- και την AMAG, προτού πάρει τον κακό δρόμο…), μυστικοί κώδικες εν χρήσει από τους Ελβετούς και Έλληνες λαθρεμπόρους, συνωμοτικές νυχτερινές συναντήσεις, παρακολουθήσεις από τις διωκτικές αρχές, διπλωματικά και αστυνομικά όργανα που κυνηγούν Έλληνες φυγάδες στην κοσμοπολίτικη γαλλική Ριβιέρα, στην Ελβετία, έως και τη μακρινή Βενεζουέλα…»
Οι κατηγορούμενοι κατά τη διάρκεια της δίκης
Εμείς θα επικεντρωθούμε στα όσα διαδραματίστηκαν την εποχή εκείνη στο νησί μας, που βρισκόταν στο πόδι καθώς η φαντασία οργιάζει σε αυτές τις περιπτώσεις. Ένα σημείωμα, που βρέθηκε από δυο νεαρούς στην πορεία ανακάλυψης του θησαυρού, φαίνεται να έπαιξε σημαντικό ρόλο στο ξετύλιγμα του κουβαριού της υπόθεσης:
| «[…] Μετά την αναγκαστικήν προσγείωσιν του αεροπλάνου εις Λευκάδα, πράγμα όπερ συνέβη την 18/10/48, και την ανακάλυψιν εντός αυτού 4.500 ελβετικών ωρολογίων, 75 αναπτήρων, 2.000 χρυσών λιρών και 1.500 ναπολεονίων, ο πιλότος αυτού εκρατήθη υπό της αστυνομίας. Την επομένην όμως της συλλήψεως αφέθη προσωρινώς ελεύθερος. Επειδή όμως δεν είχε ληφθή απόφασις περί της τύχης του, ήτο ηναγκασμένος να κυκλοφορή εις ωρισμένην περιοχήν. Η υπόθεσις όμως του πολυτίμου φορτίου του αεροπλάνου είχε κινήσει το ενδιαφέρον των κατοίκων της νήσου, οι οποίοι και εσχολίαζον ποικιλοτρόπως το γεγονός και συγχρόνως έπλαθον πέριξ αυτού διαφόρους φανταστικάς εκδοχάς. Εκείνος όμως ο οποίος είχε γίνει το αντικείμενον των συζητήσεών των ήτο ο πιλότος του αεροπλάνου Γεράρδος Ντε Σαμπριέ. Ούτος δεν ήτο δυνατόν να απομακρυνθή της πόλεως χωρίς να τον παρακολουθήσουν δύο-τρεις εκ των κατοίκων, οι οποίοι, χωρίς τούτον να αποτελή υπερβολήν, είχον μεταβληθή όλοι εις ντετέκτιβ και όπως απεδείχθη εκ των υστέρων, πολύτιμοι βοηθοί της αστυνομίας του τόπου των.
Μια λοιπόν ημέρα κατά την οποίαν ο Ντε Σαμπριέ κατευθύνθη προς το Κάστρο της Λευκάδος δύο νέοι τον παρηκολούθησαν χωρίς να γίνουν αντιληπτοί παρ΄ αυτού. Ούτοι αντελήφθησαν ότι ο πιλότος ανεσήκωσε μίαν πέτραν ευρισκομένην πλησίον της ακτής και κάτι ετοποθέτησεν εκεί. Ακολούθως ούτος απεμακρύνθη και ετράπη προς την ακτήν, όπου παρέμεινεν ολίγα λεπτά, άγνωστον μέχρι της στιγμής εκείνης δια ποίον λόγον. Μετά τούτο συνέχισε τον δρόμον του και εξηφανίσθη προς το δάσος. Οι δύο νέοι επλησίασαν τότε εις το σημείον όπου ίστατο ο αεροπόρος, ανεσήκωσαν την πέτραν χωρίς όμως να ανακαλύψουν τον θησαυρόν, τον οποίον επίστευον ότι θα ανεύρισκον. Ενώ όμως ήσαν έτοιμοι να φύγουν παρετήρησαν ότι εις την θάλασσαν επέπλεαν μικρά τεμάχια χάρτου. Εκδυθέντες τότε, εισήλθον εις την θάλασσαν και περισυνέλεξαν τα τεμάχια, τα οποία και παρέδωσαν εις την αστυνομίαν. Ταύτα συναρμολογηθέντα απετέλεσαν το αποκαλυπτικόν σημείωμα το οποίον ο Ντε Σαμπριέ επεχείρησε να εξαφανίση6 […]» |
Στιγμιότυπο από τη δίκη. Διακρίνεται στο κέντρο το ζεύγος Ρουμπιρόζα – Νεουρί
Και στην τοπική εφημερίδα «Ανθρωπιστής», που σώζεται στα Γ.Α.Κ. Αρχείων Ν. Λευκάδας, διαβάζουμε:
| «Διεξήχθη εν Αθήναις η δίκη των κατά του Έθνους εγκληματιών λαθρεμπόρων συναλλάγματος, και τα πρώτα στοιχεία κατ΄ αυτών οφείλονται κυρίως από το εις θέσιν «Γύρα» Λευκάδος προσγειωθέν αεροπλάνον, ο πιλότος του οποίου συνελήφθη χάρις εις την αξιέπαινον δραστηριότητα των αστυνομικών οργάνων, αλλά και την άμεσον επέμβασιν του Τελώνου Λευκάδος κυρίου Διονυσοπούλου, ο οποίος ως άλλος κέρβερος ενεργήσας και προστατεύσας τα συμφέροντα του κράτους, κατόρθωσε να κατάσχη τας χιλιάδας των ωρολογίων, τας χρυσάς λίρας και τα δολλάρια, και τα οποία άπαντα επεβίβασεν εσφραγισμένα με συνοδείαν εις το επί τούτω καταπλεύσαν πολεμικόν μας, διακομισθέντα εις Αθήνας. Και εκ των στοιχείων τούτων προέκυψαν τα κατόπιν γεγονότα.
Και η ενέργεια αύτη του τελώνου Λευκάδος, ήτο επιβεβλημένη και ανταξία του εφαμίλλου της κρατικής εμπιστοσύνης κ. τελώνου μας, αλλά συγχρόνως και αξία παραδειγματισμού, έναντι άλλων, οι οποίοι δυστυχώς δεν μας παρουσιάζουν όμοια φαινόμενα. Και δια τούτο κάθε του Κράτους ηθική ικανοποίησις επιβάλλεται, διότι βραβεύων το κράτος την υπαλληλικήν εντιμότητα, καθαρίζει τους αναξίους και στερεώνει την πεποίθησιν των πολιτών, και ο τα πάντα παρακολουθών, και αδιαπτώντως ενεργών εκπρόσωπός μας κ. Καλκάνης, φρονούμεν ότι οφείλει να συντελέση προς απόδοσιν δικαιοσύνης εις πάντα εντίμως εκπληρούντα το καθήκον του αδέκαστον υπάλληλον7.» |
___________________________
1 Εφημερίδα Εμπρός, Τρίτη 19 Οκτωβρίου 1949, Σελ. 6
2 Ηλίας Καφάογλου, Μικρή ιστορία λαθρεμπορίου
3 Εφημερίδα Ελευθερία, Πέμπτη 2 Δεκεμβρίου 1948, Σελ. 5
4 Εφημερίδα Εμπρός, Σάββατον 15 Ιανουαρίου 1949, Σελ. 1
5 Εφημερίδα Εμπρός, Τρίτη 18 Ιανουαρίου 1949, Σελ. 5
6 Εφημερίδα Εμπρός, Παρασκευή 14 Ιανουαρίου 1949, Σελ. 3
7 Εφημερίδα Ανθρωπιστής, 1 Μαρτίου 1949
Ήτανε πολλά τα τότε κονδύλια-κέρδη απ τον χρυσό και εμπλέκονταν και υψηλότερα ακόμα ίσως κυβερνοπρόσωπα πρόσωπα, τα οποία αφήρεσαν την υπόθεση ερεύνης και από τον τότε Νομάρχη Λευκάδος.
Η μυθολογία της μεταπολεμικής αναπτυξιακής κονόμας και του όρου » φκιάχτηκα» ή »φκιάχτηκε» μόνο τέτοιο υπόβαθρο είχε. Για τούτο η ανάπτυξη αυτή ( φούσκα-κομπίνα-λαθρεμπορία)και δεν είχε συνέχεια ως στέρεα ανάπτυξη.Και όχι μόνο αυτό αλλά το αντίθετο: ήταν η συγκροτημένη και δομημένη μεταπολεμική εθνικοφρονική πρακτική για να παγιδευτεί η χώρα και οι πολίτες της τα επόμενα χρόνια στον κύκλο της οικονομικής ύφεσης. Αυτή την φούσκα -ανάπτυξη-κομπίνα-αρπαγή μεταπολεμικών ετών, υπηρέτησαν αυτοκλήτως και όσοι ήθελαν να »φκιαχτούν» οικονομικά και ψευτοκοινωνικά. Από τον τελευταίο πληροφοριοδότη της αστυνομίας΄που ήταν και κάθε λογής γείτονας γειτόνου, μέχρι την κάθε επίσημη κρατική αρχή και τους υπαλλήλους της.
Μετά ήρθε η αχλύ της μεταπολιτευτικής δήθεν κοινοβουλευτικής πλακατζίδικης οργάνωσης της χώρας, με την δομημένη κληρονομικότητα για την εξουσία, και η μεταπολεμική αναπτυξιακή -φούσκα-κομπίνα-αρπαγή απέδωσε τα όσα είχε μεθοδευτεί να αποδώσει. 60% του πληθυσμού φτωχοί, 70% ανεργία στους νέους, ασφαλιστικά ταμεία τελειωμένα, 60% υποσιτιζόμενοι μαθητές και 30% του ενεργού πληθυσμού ανεργία ( είναι μεγαλύτερη κοντά στο 50%) αλλά ακόμα ορισμένοι συνεχίζουν να αυτοβαυκαλίζονται.
Όποιος δήλωνε πληροφοριοδότης της αστυνομίας μεταπολεμικά ή βαρύς εθνικόφρων ή κατέδιδε στις αρχές γειτόνους του για συνειδηπόρους , »φκιαχνόναντε» οικονομικά και κοινωνικά , στο μέτρο που του επέτρεπαν οι σκέψεις του για το φκιάξιμο. Ακόμα και ένας σταύλος -καλύβι με τσίγκο σκουριασμένο αν ήταν η ανάγκη και αυτόν για να τον αποκτούσε έπρεπε να ενταχθεί στο σύστημα πληροφόρησης των αρχών, για τους κακούς αντιφρονούντες συμπολίτες του.
Το παραπάνω άρθρο μπορούσε να αναφερθεί και σε περιισότερα εμπλεκόμενα ονόματα που κυκλοφορούν στις δέλτους των εφημερίδων τότε, αλλά δεν το τόλμησε.