«Φλάμπουρα ράσα ολόφλογα στον άμβωνα ανεμίζουν…»

Φλάμπουρα ράσα ολόφλογα στον άμβωνα ανεμίζουν ξεσπάθωσαν οι αρχάγγελοι κι οι τρούλοι αντιβουίζουν. Μπρος στ΄ άγιο βήμα κι ο Χριστός άφησε το Βαγγέλιο και μαχητής κατέβηκε κρατώντας το φραγγέλιο… Κώστας Καλατζής (Θεσσαλός)

Σαν σήμερα: 28.03.1950. Πεθαίνει ο Μητροπολίτης Χίου Ιωακείμ, που την περίοδο της Κατοχής συντάχθηκε με το ΕΑΜ. Για την στάση του αυτή, η Ιερά Σύνοδος τον καθαίρεσε από Μητροπολίτη διασύροντάς τον (όπως έκανε και με άλλους ιεράρχες που έλαβαν μέρος στην ΕΑΜική Εθνική Αντίσταση, όπως ο Κοζάνης Ιωακείμ, ο Ηλείας Αντώνιος, κ.α.).

O Ιωακείμ Στρουμπής (1880-1950) γεννήθηκε στα Θυμιανά της Χίου το 1880. Το κατά κόσμον όνομα του ήταν Χριστόφορος. Χειροτονήθηκε διάκονος στο Ναό του Αγίου Ιωάννου των Χίων, στο Γαλατά, όπου και πήρε το εκκλησιαστικό όνομα Ιωακείμ. Ένα χρόνο μετά, το 1904, αποφοίτησε από τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Υπηρέτησε ως Αρχιδιάκονος στη Μητρόπολη Λήμνου κι έπειτα ως Πρωτοσύγκελος στη Ρόδο. Το 1911 εκλέχτηκε Επίσκοπος Αρδαμερίου Χαλκιδικής. Οπαδός και φίλος του Ελευθερίου Βενιζέλου, στήριξε ενεργά το κίνημα της Θεσσαλονίκης του 1916. Υπήρξε μεγάλος πατριώτης, ζηλωτής, με πλούσια εθνική, αντιστασιακή και κοινωνική-προνοιακή δράση. Το 1924 εκλέγεται Μητροπολίτης Καρδαμύλων και στη συνέχεια, το 1933, Μητροπολίτης Χίου.

Η θητεία του κατά τη διάρκεια της Κατοχής, αλλά και των χρόνων της μισαλλοδοξίας που ακολούθησαν, χαρακτηρίστηκε από ηρωική προσφορά και σπουδαίο κοινωνικό έργο. Το 1946, επί Αρχιεπισκόπου και (τότε) Αντιβασιλέα Δαμασκηνού, δικάστηκε για τη συμμετοχή του στο ΕΑΜ ως φιλοκομμουνιστής και τιμωρήθηκε με έκπτωση από τη Μητρόπολή του.

Ο Ιωακείμ πέθανε στις 28 Μαρτίου 1950, πάμπτωχος και φιλοξενούμενος από συγγενείς του. Τάφηκε στο προαύλιο του ναού της γενέτειράς του, όπου και πρόσφατα ανεγέρθηκε η προτομή του. Μέχρι σήμερα και παρά τα οµόφωνα ψηφίσµατα του ∆ηµοτικού και Νοµαρχιακού Συµβουλίου Χίου δεν έχει ακόμη αποκατασταθεί από την Εκκλησία της Ελλάδος, όπως συνέβη για τους άλλους δύο Μητροπολίτες που συμμετείχαν στο ΕΑΜ, Κοζάνης Ιωακείμ και Ηλείας Αντώνιο.

(Πηγές: amanivoice-chios.gr από Βιβλιοθήκη Χίου «Κοραής», politischios.gr, ekdohi.gr)

Πολλοί ήταν και στον τόπο μας, τη Λευκάδα, οι εκπρόσωποι του κατώτερου κλήρου που πήραν ενεργά μέρος στην Εθνική Αντίσταση, προεξάρχοντος του θρυλικού Λευκαδίτη κομμουνιστή παπα-Στάθη Κτενά. (Δες εδώ). Με την ευκαιρία αυτή και το παρακάτω αφιέρωμα: Το ράσο στον αγώνα για την πατρίδα:

«H Εκκλησία έπαιξε το δικό της ρόλο στις μεγάλες στιγμές του ελληνικού γένους και του λαού μας. Θα πρέπει, όμως, εξαρχής ν΄ αναφέρουμε ότι διαφορετικός ήταν ο ρόλος της ηγεσίας της, η πλειοψηφία της οποίας ζούσε μακριά από το λαό και, πολλές φορές, δρούσε εναντίον του, από κείνον των απλών κληρικών, που ζούσαν μαζί με το λαό και, στη συντριπτική πλειοψηφία τους, πάλευαν μαζί του.

Ο αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 Παπαφλέσσας (Γρηγόριος Δικαίος)

Η ελληνική ιστορία -από την Εθνική Παλιγγενεσία και εντεύθεν- έχει να επιδείξει πολλά, θετικά και αρνητικά παραδείγματα, ιερωμένων. Είναι γνωστές οι ηρωικές μορφές του Γρηγορίου Δικαίου (Παπαφλέσσα), του Αθανασίου Διάκου, του επισκόπου Σαλώνων Ησαΐα, του καλόγηρου Σαμουήλ, που αγωνίστηκαν στην Επανάσταση του 1821 και θυσιάστηκαν για την απελευθέρωση της Ελλάδας από τον οθωμανικό ζυγό.

Στη διάρκεια της Εθνικής Αντίστασης φάνηκε καθαρά η διαφοροποίηση της προσφοράς ανάμεσα στον ανώτερο και κατώτερο κλήρο. Φάνηκε η απουσία -και, εν πολλοίς, η προδοσία- της πλειοψηφίας της ηγεσίας της Εκκλησίας από τον αγώνα κατά των κατακτητών και από την άλλη η μεγάλη συμμετοχή και προσφορά του λαϊκού κλήρου. Μόνο λίγοι, φωτισμένοι, επίσκοποι συντάχθηκαν με τους απλούς κληρικούς και τον ελληνικό λαό και, ανταποκρινόμενοι στο εθνεγερτικό κάλεσμα του ΕΑΜ, μετέτρεψαν τους άμβωνες των εκκλησιών σε επάλξεις του αγώνα, πήραν το όπλο στο χέρι να πολεμήσουν τον κατακτητή, έδωσαν τα πάντα για την πατρίδα.

Απόντες από τον αγώνα

Ο ανώτερος κλήρος, λοιπόν, στην πλειοψηφία του, έμεινε ασυγκίνητος από το δράμα του σκλαβωμένου ελληνικού λαού, ενώ πολλοί εκ των ιεραρχών πέρασαν με το μέρος των κατακτητών, δίνοντας «γην και ύδωρ».

Φωτογραφία του Σπύρου Μελετζή με την «Κυβέρνηση του Βουνού» και τον μητροπολίτη Κοζάνης Ιωακείμ

Έγραφε, χαρακτηριστικά, σε άρθρο του στην εφημερίδα «Ελεύθερη Ελλάδα», ο ΕΑΜίτης Μητροπολίτης Κοζάνης Ιωακείμ: «Η ιεραρχία ηκολούθησε το παράδειγμα των στρατιωτικών, των πλειόνων πολιτικών και των αστικών τάξεων. Και αφήκεν την τιμήν της ηγεσίας εις τον λαόν και εις τους εκλεκτούς εκ των ηγέτιδων τάξεων. Εις εποχήν μεταστοιχειώσεως των πάντων εστέρησεν τους απολογητάς και υποστηρικτάς της του μεγαλυτέρου επιχειρήματος διά την χρησιμότητά της κοινωνικήν και εθνικήν. Και διήγειρε εναντίον της τα ζωτικότερα στοιχεία του έθνους. Διότι όχι μόνον δεν ηγωνίσθη συντεταγμένη ως Εκκλησία, ως Ιεραρχία, ως ανώτερος κλήρος με τα θύματά του, με τους μάρτυρες και ήρωές της. Ας έπιπτον εις τον αγώνα και μερικοί, δε θα χαλούσε ο κόσμος, έπεσαν τόσα άλλα εκλεκτά τέκνα της φυλής. Αλλά και επολέμησε τον απελευθερωτικό αγώνα. Και εις την πάλην μεταξύ πατριωτών και προδοτών εθόλωσε τα νερά και την όρασιν του λαού. Μερικοί δε Αρχιερείς περιερχόμενοι τους ιερούς ναούς της πρωτευούσης και ιερουργούντες, επέσειον τους κεραυνούς του Ουρανού κατά του ΕΑΜ και ΕΛΑΣ και των άλλων οργανώσεων του Αγώνος…»

Πράγματι, οι περισσότεροι Ιεράρχες στάθηκαν απέναντι κι όχι στο πλάι του λαού, σ΄ εκείνες τις δύσκολες στιγμές. Μητροπολίτες, όπως ο Ιωαννίνων Σπυρίδων Βλάχος, Σερρών Κωνσταντίνος, Καστοριάς Νικηφόρος, Φθιώτιδας Αμβρόσιος, Κασσανδρείας Ειρηναίος κι άλλοι, συνεργάζονταν με τους κατακτητές και καλούσαν το λαό να πειθαρχήσει σ΄ αυτούς, διακρινόμενοι ταυτόχρονα και για τα αντιΕΑΜικά, αντικομμουνιστικά κηρύγματά τους.

Τα ράσα στον αγώνα. Οι τρεις εθνοσύμβουλοι της ΠΕΕΑ, οι μητροπολίτες Κοζάνης Ιωακείμ και Ηλείας Αντώνιος και ο παπα-Στάθης Κτενάς

Υπήρξαν, όμως, και λαμπρές εξαιρέσεις. Όπως οι Μητροπολίτες Κοζάνης και Σερβίων Ιωακείμ και Ηλείας Αντώνιος που οργανώθηκαν στο ΕΑΜ και εξελέγησαν Εθνοσύμβουλοι. Αλλά και άλλοι, όπως οι Μητροπολίτες Σάμου και Ικαρίας Ειρηναίος, Χίου Ιωακείμ Στρουμπής, Χαλκίδας Γρηγόριος, Αττικής Ιάκωβος, Βόλου Ιωακείμ, Δρυινουπόλεως και Κονίτσης Δημήτριος, ο δεσπότης Λάρισας και Ελασσόνας Καλλίνικος, ο επίσκοπος Μήθυμνας Διονύσιος,που βοήθησαν με πολλούς και διάφορους τρόπους τον αγώνα.

Η συμβολή της Παγκληρικής

Όπως έχουμε προαναφέρει, σε αντίθεση με τον ανώτερο, ο κατώτερος κλήρος πήρε μαζικά και δυναμικά μέρος στην Αντίσταση και πρόσφερε μεγάλες θυσίες. Απλοί κληρικοί εντάχθηκαν στο ΕΑΜ, πολέμησαν και πολλοί έπεσαν για την πατρίδα.

Ο παπά-Χολέβας και ο παπά-Ανυπόμονος αντάρτες στον ΕΛΑΣ. Φωτ. Σπύρος Μελετζής (Πηγή)

Η δημιουργία της Παγκληρικής Ενωσης Ελλάδας -ανώτερου καθοδηγητικού οργάνου των συλλόγων κληρικών της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ελλάδας- συνέβαλε στη συσπείρωση του κατώτερου κλήρου στον αγώνα της Εθνικής Αντίστασης. Στις αποφάσεις της β΄ Ολομέλειας της Παγκληρικής τονίζεται: «Ο κλήρος θεωρεί τον εθνικό αγώνα του Λαού σαν δικό του αγώνα, γιατί γίνεται ενάντια στον αντίχριστο φασισμό. Για την καλύτερη συμβολή του κλήρου στον αγώνα επιβάλλεται η σύντομη και σφιχτή οργάνωση του κλήρου της Ελλάδος στους συλλόγους κληρικών και στην Παγκληρική. Επιβάλλεται μορφωμένοι ιδία κληρικοί να πλαισιώσουν τον Λαϊκό Στρατό του ΕΛΑΣ, για να καθαγιάσουν και δώσουν τον πνευματικό μαχητικό χαρακτήρα στον αντιφασιστικό αγώνα του Λαού. Η συνεργασία του οργανωμένου κλήρου με όλες τις αδελφές απελευθερωτικές οργανώσεις πρέπει να είναι στενή και αποδοτική για τον αγώνα…».

Το αίμα τους για την πατρίδα

Πρώτοι βγήκαν στον αγώνα κληρικοί της Ρούμελης, ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα του Άρη Βελουχιώτη, ο οποίος, εκτός των άλλων πολλών ικανοτήτων, είχε και το χάρισμα να επικοινωνεί και να πείθει τους ιερωμένους για το δίκιο του αγώνα. Ανάμεσα σ΄ αυτούς τους πρώτους, οι παπάδες Κώστας Τζεβελέκης (Παπακουμπούρας) από την Κολοκυθιά, Νίκος Αυγερόπουλος από την Ανατολή, Λάιος Δροσογιάννης από τη Δάφνη, Παπαριστείδης από τη Στρώμη, Δημήτρης Χολέβας (Παπαφλέσσας) από την Τσιούκα, ο αρχιμανδρίτης Γερμανός Δημάκης (Ανυπόμονος).Κι ύστερα πολλές εκατοντάδες άλλοι κληρικοί στη Θεσσαλία, στη Μακεδονία, στην Ηπειρο, στην Πελοπόννησο, στην Κρήτη, σ΄ όλη την κατεχόμενη Ελλάδα, γυρίζουν πόλεις και χωριά εμψυχώνοντας το λαό, πολεμώντας στα βουνά.

Ο παπά-Ανυπόμονος (Γερμανός Δημάκης) με τον Άρη Βελουχιώτη (Πηγή)

Και πάρα πολλοί δίνουν και τη ζωή τους. Σε σχέση με το συνολικό αριθμό των κληρικών ο φόρος αίματος είναι υπερβολικός. Πάνω από 140 αρχιμανδρίτες, παπάδες, διάκονοι, ηγούμενοι, καλόγεροι, καλόγριες, σκοτώθηκαν από τους κατακτητές. Το πρώτο θύμα, ήδη από τις 4 Ιούνη 1941, ο αρχιμανδρίτης Φώτιος Θεοδοσάκης από το Σκαλάνι Ηρακλείου Κρήτης. Ηρωικός ο θάνατος του αρχιμανδρίτη Κοζάνης Ιωακείμ Λιούλια, που βασανίστηκε άγρια πριν εκτελεστεί στις 6 Ιούνη 1943. Ηρωικός και περήφανος ο θάνατος και του παπά Δημήτρη Κουτσούμπα, ΕΑΜίτη και καθοδηγητή της οργάνωσης «Εθνική Αλληλεγγύη» στο Δομοκό, που συνελήφθη μετά από προδοσία την ώρα της λειτουργίας μαζί με το γιο του Κώστα, φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν, τον Απρίλη του 1944 στο Χρισσό της Αμφισσας. Οι εκτελέσεις συνεχίστηκαν μέχρι λίγο πριν την απελευθέρωση και τα τελευταία θύματα ήσαν οι παπάδες Δημήτριος Τομαράς από τον Χορτιάτη, Χρήστος Παπαδόπουλος από την Καβάλα και Χρήστος Σιάνος από τη Φλώρινα. Αλλά και μετά την απελευθέρωση, στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου πολλοί κληρικοί δολοφονήθηκαν και εκτελέστηκαν από τους συμμορίτες – ταγματασφαλίτες και το μετεμφυλιακό τρομοκρατικό κράτος.

(σ. σ. Τα στοιχεία έχουν παρθεί από το βιβλίο του Μήτσου Κάιλα «Ο λαϊκός κλήρος στην Αντίσταση»)».

(Πηγή: rizospastis.gr)