Το ξάι: Ο Άτλας (έργα για την Αμερικανική βάση στην Λευκάδα), το παρακράτος, το πράσινο σαπούνι και ο Γκρούεζας

Του Θεόδωρου Αραβανή

Στην φωτογραφία φαίνεται το μονοπάτι που οδηγούσε στην περιοχή Βνί ή Μπαμπάκια, πάνω από τα χωριά Καρυά και Πηγαδισάνοι, προτού σε αυτή την χάραξη του μονοπατιού γίνει ο δρόμος -ως τα έργα του ΝΑΤΟ κατά έκφραση τότε ή τα έργα του «Άτλα»- για την εγκατάσταση των Αμερικανικών τηλεπικοινωνιών στην περιοχή πάνω από το χωριό Εγκλουβή.

Η στρατιωτική αυτή βάση ήταν καθαρά τηλεπικοινωνιακή και ενίσχυε το ηλεκτρονικό επικοινωνιακό σήμα από την Αμερικάνικη βάση στην Νέα Μάκρη Αττικής, για να φτάσει σε μεγάλη στρατηγική στρατιωτική Αμερικανική βάση στην Ιταλία – στο Λιβόρνο μάλλον.

Στην φωτογραφία εικονίζονται οι σκάλες αμπελοκαλλιέργειας που υπήρχαν το μέγιστο ακόμα και μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1980 περίπου στην περιοχή, πριν από τα επιδοματικά κονδύλια που δόθηκαν για ξαμπέλωμα (καταστροφή Ελληνικών παραδοσιακών ποικιλιών κλημάτων) και γενικά επιδοτήσεις καταστροφής κάθε λογής καλλιέργειας, που δεν βόλευε ή μπορούσε να ανταγωνιστεί τις αγροτικές καλλιέργειες κάποιων χωρών της τότε ΕΟΚ.

Για την ποιοτική διάσταση και την εμπορευματική διαπερατότητα του κρασιού της Νήσου Λευκάδος δεν έχει παρά κάποιος να ανατρέξει στην θέση άμισθου προξένου, που διατηρούσε για χρόνια στην Λευκάδα η Γαλλία, και άλλες χώρες εκάστοτε, με στόχο τον εφοδιασμό των χωρών αυτών με τον Λευκαδίτικο μούστο ή κρασί.

Αλλά το αντικείμενο του θέματος τούτου δεν εστιάζει στην παραπάνω αναφορά για τα αμπέλια, αλλά κυρίως στην υπόθεση των έργων του «Άτλα» – του ΝΑΤΟ δηλαδή που εκτελούσε ίσως η εταιρεία «Άτλας», για την διάνοιξη του δρόμου προς την Αμερικάνικη Βάση.

Ακούστηκαν ή έρχονταν στην επιφάνεια πολλά περίεργα συμβεβηκότα σκληρού παρακρατικού τύπου και χωροφυλακο-χαφιεδικής λειτουργικής και ίσως υπάρχουν ακόμα και από αφηγήσεις όσων τα αντιμετώπισαν – αν ζει κανείς πλέον. Αλλά από γνώστες ουδέτερους ίσως, κυρίως μετά και το τέλος της δεκαετίας του 1970, όπου είχε επικρατήσει ένα κλίμα περισσότερης ελευθερίας στην χώρα και ιδιαίτερα στα πιο κλειστά κοινωνικά χωριά της ορεινής Λευκάδος, έβγαιναν στην επιφάνεια -και υπό μορφή χιούμορ απ΄ τους παθόντες και τις οικογένειές των- οι παρακρατικές ίντριγκες και οι χαφιεδο-χωροφυλακίστικες πρακτικές και κυρίως αποκλεισμοί, απ΄ την προσπάθεια κάποιου πολίτη των ορεινών αυτών χωριών, να εργαστεί για 2-3 μεροκάματα στα έργα του «Άτλα» και ο οποίος εδιώχνετο από την πρώτη μέρα δουλειάς -να μην ξαναδουλέψει- αν δεν ήταν του παρακρατικού κυκλώματος. Επικεφαλής του οποίου ήταν κάποιοι σκληροί ίσως τότε Εθνικόφρονες -υπήρχε και ένας συνταξιούχος της κρατικής παλαιότερα αρχής- που έδινε προφορικά τα πιστοποιητικά εργασίας στα έργα του «Άτλα», ή έδιωχνε πάλι προφορικά (με παρέμβαση στον εκάστοτε εργολάβο) τον μη εθνικόφρονα χωριάτη, που ίσως είχε προφτάσει και δούλεψε ένα μεροκάματο στα έργα αυτά.

Σε ένα τέτοιο συμβάν σε κάποιο χωριό, η σύζυγος του εργάτη που μπόρεσε και δούλεψε ένα μεροκάματο όλο και όλο στα έργα του «Άτλα», με πρόσκληση του ίδιου του εργολάβου-εργοδηγού (ο εργολάβος δεν είχε να χωρίσει τίποτα με τους πολίτες του χωριού, μια και είχε εγκατασταθεί με ενοίκιο στο χωριό), η σύζυγος λοιπόν του εργάτη πήρε το θάρρος και ρώτησε τον αρμόδιο που έδινε τα παρακρατικού τύπου πιστοποιητικά: «γιατί δεν αφήνει τον σύζυγό της να πάρει ένα μεροκάματο, που έχει οικογένεια με τρία παιδιά», για να πάρει την παρακρατική απάντηση: «γιατί δεν είναι καθαρός». Η ετοιμόλογη όμως σύζυγος χωριάτισσα και με την τζέντζερη γεμάτη νερό στο κεφάλι, καθώς γύρναγε απ΄ την βρύση, ανταπάντησε: «ότι το νερό που κουβάλαγε ήταν για να πλυθεί με πράσινο σαπούνι ο σύζυγός της, και να τον πάρετε αύριο για δουλειά στον «Άτλα», μια και θα είναι από σήμερα καθαρός».

Η συζήτηση δεν συνέχισε, γιατί ο παρακρατικός αυτός τύπος, ο πιστοποιητής της καθαριότητας, δηλαδή της Εθνικοφροσύνης όπως ο ίδιος την όριζε, έσκυψε το κεφάλι και έφυγε.

Και πώς ορίζετο απ΄ τον παρακρατικό αυτόν τύπο η Εθνικοφροσύνη -καθαριότητα- κατά τον ίδιο;;;

Ο παρακρατικός αυτός τύπος, και ήταν περισσότεροι του ενός τα χρόνια αυτά ακόμα και στα ποιο μικρά χωριά της χώρας, σύμφωνα με μετέπειτα αφηγήσεις παθόντων, εισέπραττε το διάφορό του, από κάθε κεφάλι χωριάτη που του επέτρεπε να εργαστεί στα έργα του «Άτλα». Και μάλιστα εισέπραττε μίζα και μεγαλύτερο ποσό από κάθε ποιο φανερά εκδηλωμένο την εποχή εκείνη απόλυτα Εθνικόφρονα εργαζόμενο.

Απόλυτα εθνικόφρονας ήσυχος πολίτης της εποχής -άνθρωπος με μεγάλη ομολογημένη ανάγκη την εποχή εκείνη κατά τον ίδιο-, που εργάστηκε για κάποιο διάστημα στο έργο «Άτλας», ανέφερε χρόνια μετά ότι σε ερώτημα που έκανε στον παρακρατικό τότε μιζαδόρο: «γιατί του ζητάει μεγαλύτερη μίζα» (ξάι με δικά του λόγια), έλαβε την παρακρατική απάντηση από το ίδιον τον παραπάνω (με το σαπούνι) παρακρατικό μιζαδόρο με το, ότι: «από σένα που είσαι δικός μας θα πάρω περισσότερα, γιατί εμείς πρέπει έτσι να προστατεύομε το κράτος».

Με πολλές προφυλάξεις, ο εργολάβος-εργοδηγός που παρακολουθούσε το όλο έργο και κατοικούσε επ΄ ενοικίω για αρκετό χρονικό διάστημα στο χωριό, προσπαθούσε όπου καταλάβαινε ότι δεν θα εκτεθεί, να απολογηθεί στους εργάτες, αν αυτοί διώχνονταν μετά το πρώτο μεροκάματο, ότι δεν είναι υπεύθυνος αυτός. Και δεν ήταν, ως πραγματικότητα γεγονός.

Ήταν όμως εξόχως προσεκτικός, για το πού και πώς θα δικαιολογούσε την πράξη της εκδίωξης του εργαζόμενου από την πρώτη μέρα δουλειάς, χωρίς μάλιστα και καμιά δικαιολογία.

Βέβαια μετά από μικρό χρονικό διάστημα, το παρακρατικό χωροφυλακο-χαφιεδικό σύστημα, απέκτησε την εργαλειακή κανονικοτητά του. Όλοι οι πολίτες καταλάβαιναν, δεν ρωτούσε κανένας, ούτε εχρειάζετο να απολογηθεί ο εργοδηγός, εργάστηκαν όσοι ήταν να εργαστούν, η ανάγκη για μεροκάματο σε χρήμα τότε ήταν μεγάλη, σε μια ελάχιστα εγχρηματοποιημένη (έως ανταλλακτική εξ ανάγκης) οικονομικά, ακραία επαρχία που ήταν η ορεινή Λευκάδα.

Σε κάποιο φιλμ καλών προθέσεων και τιμίου φινάλε, για να περνάει και από την λογοκρισία της εποχής, του Ελληνικού εμπορικού λεγόμενου σινεμά της δεκαετίας του 1960, ο μεγάλος αξέχαστος ηθοποιός Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, σαν Γκρούεζας, παίζει το ρόλο του κομματικού εκπροσώπου που περίπου διαχειρίζεται τα κονδύλια για τις πληρωμές των έργων (γεφύρια ή δρόμοι) σε κάποια επαρχία.

Και άλλα πληρώνει στους εργάτες και άλλα τους βάζει και υπογράφουν στα χαρτιά οι εργάτες ότι πήραν σαν μεροκάματο.

Έβγαζε και αυτός ο Γκρούεζας, σαν τον παρακρατικό των έργων του «Άτλα» στην Λευκάδα, το διάφορό του (το ξάι).

Και το διάφορο -το ξάι- ως διαχείριση των κρατικών και άλλων κονδυλίων, ήταν και το ματεριαλιστικό υπόβαθρο (απόλυτα ποσοτικά μάλιστα προσδιορισμένο) ως υποδομή, για την έδραση της υπερδομής (δηλαδή της παρακρατικής κουλτούρας της Εθνικοφροσύνης).