Η Οδύσσεια ενός κινηματογραφιστή – Μέρος 16ο
Η «Οδύσσεια ενός κινηματογραφιστή» είναι η ιστορία του μπάρμπα-Λία του Λάζαρη και του γιου του Θοδωρή, συνεργάτη και συνοδοιπόρου του μπάρμπα-Λία και συγγραφέα του παρόντος πονήματος, που περιέχει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, αλλά και πολλές αναφορές στην δύσκολη, ιδιαίτερα για την Αριστερά, εποχή εκείνη.
Ο μπάρμπα-Λίας και ο γιος του ο Θοδωρής ήταν οι πρώτοι πλανόδιοι κινηματογραφιστές στην ύπαιθρο, και όχι μόνο, της Λευκάδας.
| Του Θοδωρή Λάζαρη |
Το Σεπτέμβρη μπαίνουμε στο δικό μας σπίτι, ενώ τέλη Οκτώβρη ολοκληρώνεται και ο δικός μας πλέον θερινός κινηματογράφος. Ταυτόχρονα αρχίζουμε να φτιάχνουμε και χειμερινή αίθουσα στο ισόγειο του σπιτιού μας. Υποβάλλουμε αίτηση στην Αστυνομία για άδεια λειτουργίας του έτοιμου καθ΄ όλα θερινού κινηματογράφου και μετά από τέσσερις ολόκληρους μήνες, παραμονές του Πάσχα, με ειδοποιούν ότι θα έλθει επιτροπή για αυτοψία.
Φτάνει λοιπόν πενταμελής επιτροπή, ο αείμνηστος Βαγγέλης Ροντογιάννης, γυναικολόγος του Νοσοκομείου της Λευκάδας, εκ μέρους του Υγειονομικού, ο Καραβίας διευθυντής της Πολεοδομίας, ο διοικητής της Πυροσβεστικής, ο διοικητής της ΔΕΗ και ο διοικητής του Αστυνομικού Τμήματος της πόλης της Λευκάδας Τυράκης, ο οποίος ήταν και ο πρόεδρος της Επιτροπής. Ο Τυράκης διαβάζει έναν νόμο και ωμά μου λέει ότι η αίθουσα δεν πληροί τις προϋποθέσεις για τη χορήγηση άδειας. Ο διοικητής της Πυροσβεστικής καλοπροαίρετα, όπως κατάλαβα, αναγκάστηκε να συμφωνήσει με τον Τυράκη, υπακούοντας στον νόμο. Ο Ροντογιάννης επαναστατεί: «Η αίθουσα αυτή είναι στολίδι για την περιοχή. Πηγαίνουμε στην πόλη σε αίθουσες κλεισμένες με καναβάτσες…». Ο διοικητής της ΔΕΗ λέει ότι δικαιούμαι την άδεια, αλλά ο Καραβίας συμφώνησε με τον Τυράκη, να μη χορηγηθεί άδεια. Ακολούθησε μάλιστα και λογομαχία σε έντονο ύφος μεταξύ Καραβία και διοικητή της ΔΕΗ. «Περιοριστείτε στα σύρματα», του λέει ο Καραβίας για να εισπράξει την οργισμένη απάντηση από τον διοικητή της ΔΕΗ: «Κύριε, δεν είναι μόνο θέμα Πολεοδομίας. Οι ψήφοι μας έχουν την ίδια βαρύτητα!». Και συγχρόνως απευθυνόμενος σ΄ εμένα: «Αύριο το πρωί να κάμεις ένσταση, γιατί έχεις δίκιο. Δεκαπέντε άδειες έχω δώσει στην περιοχή μας, κι η δικιά σου αίθουσα είναι η καλύτερη απ΄ όλες!». Κι ο αστυνόμος: «Κύριε Λάζαρη, λυπάμαι, αλλά αυτός είναι ο νόμος».
Φεύγοντας η επιτροπή πηγαίνω στο σπίτι, φυσικά πολύ στεναχωρημένος. Καθώς όμως ξάπλωσα λίγο να ξεκουραστώ, σκέφτηκα ότι είχα κάπου ένα βιβλιαράκι σχετικό με νομοθεσία περί κινηματογράφου. Ψάχνω, το βρίσκω, το μελετάω και διαπιστώνω ότι ο νόμος που διάβασε ο Τυράκης αφορούσε σε περιοχές με πληθυσμό άνω των πέντε χιλιάδων. Και βέβαια αυτό θα το γνώριζε ο «κύριος» Τυράκης, αλλά σκόπιμα το αποσιώπησε. Κι αυτό, μόνο από πολιτική εμπάθεια ή παράλληλα γιατί εξυπηρετούσε και συμφέροντα άλλων;
Αμέσως λοιπόν σπεύδω στην πόλη και ζητάω τη συμβουλή του μακαρίτη ξαδέλφου και συντρόφου Γιώργου Λογοθέτη, διωγμένου δασκάλου και κατ΄ ανάγκη ξυλέμπορου. Ο Γιώργος, άνθρωπος μορφωμένος και δυνατό μυαλό, μου λέει την επόμενη κιόλας να υποβάλλω ένσταση και να τους πω ότι θα τους κάνω μήνυση για παράβαση καθήκοντος. Πράγματι, την επόμενη βρίσκω τον Τυράκη και τον Καραβία, που προσπάθησαν να δικαιολογηθούν, λέγοντας ότι δεν ήξεραν ακριβώς το νόμο… Μήνυση βέβαια δεν τους έκαμα, αλλά πήγα στον Διοικητή της Χωροφυλακής, στον κύριο Ράλλη, Κερκυραίος, από τη Λευκίμμη. Έντιμος άνθρωπος ο Διοικητής, δείχνει αμέσως κατανόηση και μου λέει εμπιστευτικά: «Παιδί μου, μας κυβερνάνε τραμπούκοι. Κάμε ένσταση και να ξέρεις ότι θα σε βοηθήσω όσο μπορώ!».
Έτσι και έγινε. Η ένσταση συζητήθηκε μετά από πέντε μήνες και τον Οκτώβρη συγκροτήθηκε νέα επιτροπή, δευτεροβάθμια, η οποία και μου χορήγησε επιτέλους την πολυπόθητη άδεια. Φυσικά η λειτουργία του θερινού άρχισε το επόμενο καλοκαίρι, το 1971. Μέχρι τη χορήγηση της άδειας ο κινηματογράφος λειτουργούσε σε έναν χώρο περιφραγμένο με χάρμποτ, δίπλα ακριβώς από την αίθουσα, που περίμενε την έγκρισή της. Τον Οκτώβρη ήταν έτοιμος και ο χειμερινός. Έτσι στο εξής, στη χειμερινή περίοδο, μέχρι την άνοιξη, «παίζουμε» στη δικιά μας αίθουσα. Φυσικά τον χειμώνα λίγες παραστάσεις είχαμε, συνήθως δύο φορές την εβδομάδα. Το καλοκαίρι βέβαια οι παραστάσεις ήταν σχεδόν καθημερινές. Παράλληλα με δύο μηχανές περιοδεύαμε και τα χωριά της Λευκάδας και της Αιτωλοακαρνανίας.
1972: Τον Μάρτη, μια βραδιά, μετά το «παίξιμο» στον Άγιο Πέτρο, βρίσκω το λάστιχο από το αυτοκίνητο σπασμένο. Βάζω τη ρεζέρβα και στη διασταύρωση προς το Σύβρο, σπάει και το άλλο λάστιχο. Μεσάνυχτα, ερημιά. Αράζω το αυτοκίνητο και με τον φακό κατεβαίνω στο Βλυχό, όπου «έπαιζε» και με περίμενε ο πατέρας μου. Παίρνουμε ταξί από το Νυδρί. Η γυναίκα μου ανησυχώντας απευθύνθηκε στον γείτονα Τάκη Παπαδάτο, που είχε μια τρίτροχη μοτοσυκλέτα και ερχόταν προς αναζήτησή μας. Συναντηθήκαμε στη Νικιάνα, στη Σωτήρω.
Ανάλογο περιστατικό τον Απρίλη στις Φυτείες-Μαχαλά Ξηρομέρου. «Παίζω» στο καφενείο «Αδελφοί Σκαρλίγγου». Δεν βάζω τσάμπα στον κινηματογράφο κάποια πιτσιρίκια κι αυτά για εκδίκηση μου σπάνε τα λάστιχα. Πάω στην Αστυνομία. «Κάθισε, μου λένε, απόψε στο ξενοδοχείο και το πρωί βλέπουμε». Ευγενικός άνθρωπος ο μπάρμπα-Νίκος ο Σκαρλίγγος, προθυμοποιήθηκε να με φιλοξενήσει αλλά δεν δέχτηκα. Με τα δύο του αγόρια, που σήμερα είναι λεωφορειούχοι, όπως ήταν και ο πατέρας τους, έχουμε φιλικές σχέσεις· όποτε έρχονται στη Λευκάδα, περνάνε και με βλέπουν.
Λοιπόν, την επόμενη το πρωί στο καφενείο ένας πιτσιρικάς λέει μεγαλόφωνα ότι ξέρει τους «δράστες» αλλά δεν τους αποκαλύπτει. Στην παρατήρησή μου ότι θα τον εξαναγκάσει προς τούτο η αστυνομία απαντά: «Δεν τολμάει κανείς τους, γιατί θα μετατεθεί αμέσως. Έχει τη δύναμη ο αδελφός μου!». Και κάποιοι, που κάτι ήξεραν, με συμβουλεύουν: «Μην ψάχνεις…». Φτιάχνω κι εγώ τα λάστιχα και φεύγω…
Το φθινόπωρο αρχίζουν να εμφανίζονται τα πρώτα σύννεφα στον κινηματογραφικό ορίζοντα. Έχει ήδη εισβάλει στη ζωή μας η τηλεόραση, που εκτοπίζει σιγά σιγά τον κινηματογράφο. Τα έσοδα ολοένα και λιγοστεύουν.
Κυριολεκτικά αγωνιζόμαστε για την επιβίωση. Γι΄ αυτό ασχολούμαστε και με αγροτικές δουλειές· καλλιεργούμε λίγες ελιές και κάτι αμπελάκια που έχουμε. Τότε το λάδι και το κρασί είχαν μια σχετική τιμή, κυρίως το λάδι, κι έτσι μια οικογένεια κουτσά-στραβά μπορούσε να επιβιώσει τουλάχιστον. Σε καμιά περίπτωση όμως δεν μπορούμε να μιλήσουμε για σταθερό εισόδημα και για μια στοιχειωδώς άνετη και αξιοπρεπή ζωή.
Το καλοκαίρι υπάρχει πάντα αρκετή κίνηση, ιδιαίτερα στην Πάλαιρο-Ζαβέρδα, στον Μύτικα, στον Κάλαμο, στο Μεγανήσι, στην παραλία της Λευκάδας από Λυγιά μέχρι Βασιλική αλλά και στα ορεινά Σφακιώτες, Καρυά. «Παίζουμε» λοιπόν εκλεκτές και εμπορικές συνάμα ταινίες, όπως «Η κατάρα της μάνας», «Ο ζεστός μήνας Αύγουστος», «Τα κόκκινα φανάρια», «Γη ποτισμένη με ιδρώτα», «Κοζάρα», «Τα παιδιά των Παρτιζάνων», «Το γράμμα που δεν εστάλη ποτέ», «Ο αληθινός φασισμός», «Για Κούμπα». Μολαταύτα δεν κάνουμε τίποτα· ελάχιστη κίνηση. Έτσι η αλλαγή επαγγέλματος γίνεται πλέον επιτακτική ανάγκη. Εμπνέομαι από τον πεθερό μου και τους κουνιάδους μου, που έχουν αλιευτικό συγκρότημα. Από το 1969 που συγγενέψαμε διαπίστωσα ότι η δουλειά τους πήγαινε καλά όλον το χρόνο. Τα πρωινά που μου δινόταν η ευκαιρία, τους βοηθούσα. Μάλιστα από τον Δεκέμβρη ως τον Μάρτη υπάρχει μεγάλη παραγωγή σαρδέλας. Οι δικοί μου λοιπόν, που έχουν οικογενειακή επιχείριση, δουλεύουν, όταν σ΄ όλη την Ελλάδα τα γρι-γρι είναι σταματημένα, επειδή οι αλιεργάτες είναι στην ανεργία· βλέπετε, λόγω χειμώνα, δεν είναι σίγουρη η δουλειά…
