Παραπαίει χρόνο με το χρόνο όλο και περισσότερο από την εγκατάλειψη και την αδιαφορία το συγκρότημα των Βόλτων-αλονιών στον Αη Δονάτο

Αλώνισμα στο οροπέδιο Βουνί της Εγκλουβής (Αγ. και Αμαλία Κούρτη, το γένος Βανδώρου, Νιόνιος Κούρτης)

Οροπέδιο «Βουνί» στην Εγκλουβή. Εκεί που «οι άνθρωποι συνομιλούσαν (κάποτε) με τους θεούς». Μια απέριττη, δωρική, ομορφιά. Σμιλεμένη από τη Φύση και το χρόνο. Σμιλεμένη από το μόχθο, τον ιδρώτα και το αίμα ολόκληρων γενεών. Αλώνια, βόλτοι, πηγάδια, καλύβες. Το ένα δίπλα στο άλλο, αρμονικά δεμένα. Ξερολιθιές που φτάνουν μέχρι ψηλά στους τριγύρω λόφους. Πέτρα παντού, από φυσικού της. Άλλη τόση προστέθηκε στο πέρασμα των αιώνων από τα ξεχωνιάσματα και τα ξεβολιάσματα μέχρι να φανεί το λιγοστό για καλλιέργειες χώμα.

Η ομορφιά της ορεινής Λευκάδας. Που θα πρέπει να συγκαταλεχθεί, μαζί με άλλα, στα «συγκριτικά πλεονεκτήματα» που διαθέτει ο τόπος μας και για τα οποία ακούμε κατά καιρούς να γίνεται λόγος με αφορμή τον τουρισμό. Κι όποιος δεν το βλέπει γκαβίζει εσκεμμένα ή είναι εκτός τόπου και χρόνου. Μια βόλτα τα καλοκαίρια θα τον πείσει.

Όλο αυτό το συγκρότημα έχει χαρακτηριστεί με τη βούλα του κράτους ιστορικό διατηρητέο μνημείο. (Δες εδώ). Που πρέπει δηλαδή να διατηρηθεί και να προστατευθεί από τη φθορά. Κάθε φορά όμως που το επισκεπτόμαστε βλέπουμε να παραπαίει όλο και περισσότερο από την εγκατάλειψη και την αδιαφορία. Ιδιαίτερα οι βόλτοι, που έχουν πάψει πια εδώ και πολλά χρόνια, αφού έχουν εκλείψει και οι λόγοι, να συντηρούνται. Όλο και περισσότερες κάθε φορά οι πληγές. Ξεκοιλιασμένοι τοίχοι, σωριασμένες πέτρες στα ανοίγματα… Σε λίγα χρόνια ο επισκέπτης θα βλέπει ένα σωρό διάσπαρτους βολιούς από πέτρες και θα λέμε εδώ ήταν κάποτε οι βόλτοι…

Κι ας πούμε ότι η κεντρική διοίκηση με το χαρακτηρισμό «ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο» έκανε το καθήκον της – που δεν το έκανε. Αυτοί όμως μακρυά είναι. Οι τοπικοί μας άρχοντες; Κι η ευθύνη είναι διαχρονική. Κάποιοι πρώην κόπτονται τώρα τάχατες για τις λιθιές που γκρεμίζουν τα μοσχάρια! Κάποιοι νυν πάλι … μεροδούλι-μεροφάι. Πάνε κατά διαόλου τα βαθυστόχαστα οράματα «περί ανάδειξης, αξιοποίησης και προστασίας του οροπεδίου της Εγκλουβής» ή τα «περί ανάδειξης και συντήρησης των βασικότερων μνημείων της φύσης (π.χ. Βόλτοι στην Εγκλουβή)». (Δες εδώ).

Εμείς πάντως λέμε ότι θα πρέπει άμεσα να πέσουμε με τα μούτρα ώστε να διασωθεί το μοναδικό αυτό στον Ελλαδικό χώρο συγκρότημα. Που «εκφράζει με χαρακτηριστικό τρόπο τις οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις της περιόδου από την Ενετοκρατία έως σήμερα και είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις μνήμες των κατοίκων της περιοχής». Όσο είναι ακόμη νωρίς. Γνωρίζουμε τις δυσκολίες που έχουν να κάνουν με το ιδιοκτησιακό καθεστώς. Θα πρέπει όμως να δοθούν στους ιδιοκτήτες κάποια κίνητρα ώστε να μπορέσουν να διατηρήσουν τα κτίσματα αυτά. Για τόσα προγράμματα ακούμε… Για το νέο Λήντερ που βρίσκεται σε εξέλιξη. Με την ευκαιρία να αναφέρουμε ότι κάποτε επιδοτούνταν, όπως έχουμε ακούσει και θα πρέπει να ισχύει, η κατασκευή των ξερολιθιών στον τόπο μας. Αυτό συντέλεσε σε μεγάλο βαθμό, πέρα από την προϋπάρχουσα φυσικά ανάγκη, στο να υπάρχει μέχρι σήμερα όλος αυτός ο πλούτος που χαρακτηρίζει την λευκαδίτικη κυρίως επαρχία.

Λίγα ιστορικά στοιχεία ακόμη, όπως τα περιγράφει ο Μιλτιάδης Δ. Κακλαμάνης στο βιβλίο του «Εγκλουβή – Λαογραφικά, κοινωνικά, εκπαιδευτικά και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κατοίκων της (Εκδόσεις Γρηγόρη, 2005):

«Το τοπίο είναι θαυμάσιο και θα ήταν πράγματι πιο μαγευτικό αν οι λόφοι δυτικά δεν έκρυβαν το Ιόνιο με τα καταγάλανα και συχνά φουρτουνιασμένα νερά του… Σ΄ ένα σημείωμα ο αείμνηστος Φίλιππος Βανδώρος που έγραφε για το φίλο του Νίκο Καραπάνο στην έκδοση της Ενώσεως Ορειβατών Φυσιολατρών το 1966, αναφέρει ότι τη μαγεία αυτού του μέρους θαύμασε ο Γάλλος φιλέλληνας Μιλλιέξ, που, φιλοξενούμενός του, αφήκε να του ξεφύγουν αυτά τα λόγια «εδώ οι άνθρωποι συνομιλούν με τους θεούς»…

Σε κάθε αλώνι υπήρχε ο βόλτος για τον τοποθεσία των υπαρχόντων (ρούχα κ.τ.λ.) την εποχή του αλωνισμού και για να κατοικίσουν οι κάτοικοι σε περίπτωση ανώμαλων καιρικών συνθηκών γιατί έμεναν στο Βουνί αρκετούς μήνες…. Η διαμονή των κατοίκων στο οροπέδιο άρχιζε από τα μέσα Ιουνίου και τελείωνε τον Αύγουστο ή και τον Σεπτέμβριο.

Οι βόλτοι ανάλογα με το μέγεθός τους διακρίνονται σε μικρούς και μεγάλους. Έχουνε τρία διαμερίσματα: ένα για τις ζωοτροφές, ένα για τα ζώα και ένα για τους ιδιοκτήτες. Υπάρχουν ακόμα και λιθόκτιστες καλύβες. Η αχυρότρυπα του βόλτου ήτανε προς το μέρος του αλωνιού για να σπρώχνεται το άχυρο εύκολα και να πέφτει μέσα. Το εξωτερικό άνοιγμα ήταν 1 μ. και το πλάτος του τοίχου 1 μ., με εσωτερικό ο,5 μ. Οι μικροί βόλτοι είχαν θολωτό σχήμα και κατασκευάζονταν από παχύ στρώμα λάσπης που δεν το διαπερνούσε το νερό και είχαν ξύλινη πόρτα. Μικρούς βόλτους είχαν τα περισσότερα αλώνια, μεγάλους όμως μόνο οι προύχοντες του χωριού.

Τις λιθόκτιστες καλύβες, ως ένα μέτρο λιθιά, τις σκέπαζαν με βρίζα και φτέρες για να τρώνε μέσα τα ζώα και να παραμένουν την εποχή που έκανε μεγάλη ζέστη. Στους μικρούς βόλτους έβαζαν οι χωρικοί τα σύνεργα που χρησιμοποιούσαν στον αλωνισμό ή και έμεναν μέσα σε εποχή μεγάλου καύσωνα ή ανώμαλων, σπάνια, καιρικών συνθηκών. Οι μεγάλοι βόλτοι είναι θολωτοί με παχύ στρώμα λάσπης και η οροφή σκεπασμένη με κεραμίδια. Η τοιχοποιία ήτανε αρίστης κατασκευής, αφού κατά τους επισυμβάντας σεισμούς δεν παρατηρήθηκε ρωγμή σε δαύτους. Πολλών βόλτων τα κεραμίδια αφαιρέθηκαν όταν κάηκε το χωριό στις 20 Ιουνίου 1944¹… Τα υλικά της κατασκευής των βόλτων τα προμηθεύονταν από την περιφέρεια Εγκλουβής. Έρτες, ανώφλια, κατώφλια τα δούλευαν ειδικοί τεχνίτες από το χωριό και τα μετέφεραν από τη θέση Κάκαρη. Τα ασβεστοκάμινα βρίσκονταν επίσης κοντά στο χωριό.

Οι βόλτοι χτίστηκαν στην εποχή της Ενετοκρατίας – Αγγλοκρατίας, όπως προκύπτει από ένα χειρόγραφο που βρέθηκε στο σπίτι των αδελφών Γεράσιμου και Πάνου Κούρτη (Τσιγκριάρη) και έγραφε ότι ο Νικόλας Κούρτης (χτίστης) που πέθανε το 1837 από ευλογιά, την προηγούμενη χρονιά έχτισε δύο βόλτους, το δικό του και το Θερμαίικο…

Τα αλώνια είναι χτισμένα με πέτρες και λάσπη… Εκτός από τα συνηθισμένα και γνωστά αλώνια υπήρχαν και τα κρυφά. Σκοπό είχαν να αποφύγουν οι κάτοικοι τη βαριά φορολογία της δεκάτης που εφαρμόσθηκε επί Ενετοκρατίας και κράτησε ως το 1825 οπότε την κατάργησαν οι καινούργιοι αφέντες Άγγλοι, όπως αναφέρει ο Π. Ροντογιάννης στο βιβλίο του Ιστορία της Νήσου Λευκάδος. Τότε χτίστηκαν και οι μεγάλοι βόλτοι και ξοδεύτηκαν μεγάλες ποσότητες ασβέστη για το χτίσιμό τους… Πρέπει να σημειωθεί ότι κρύπτες υπήρχαν και σε βόλτους βάθους μέχρι και δύο μέτρων όπου έριχναν σακιά σιτάρι ώσπου να φτάσει ο δεκατιστής.

Υπολογίζεται ότι υπήρχαν 104 αλώνια σ΄ όλη την κοινότητα του χωριού μας, όμως εδώ αναφέρονται ονομαστικά 81. Τα άλλα αγνοούνται. Ίσως σ΄ αυτά περιλαμβάνονται και τα κρυφά αλώνια. Οι καλύβες ήταν περισσότερες γιατί υπήρχαν και στα χωράφια και στα αμπέλια».
__________________________________
¹ Σημ. σ.: Μετά την ατυχή για τον ΕΛΑΣ έκβαση της μάχη στο Λαϊνάκι, ως αποτέλεσμα της καθοριστικής συμβολής των Γερμανών που πολέμησαν δίπλα δίπλα με τους οπλαρχηγούς της Δεξιάς, η Εγκλουβή παραδόθηκε στις 19 προς 20 Ιούνη του 1944 στις φλόγες και κάηκαν 90 περίπου σπίτια.