Σαν σήμερα το 2006 έφυγε από τη ζωή ο Κώστας Μαμαλούκας
«…της νοσταλγίας μας η λυδία λίθος…» – ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΜΑΛΟΥΚΑΣ 1954-2006
Ο Κώστας Μαμαλούκας γεννήθηκε στην Λευκάδα το 1954. Γυιός της Νανάς και του Τάκη Μαμαλούκα, δικηγόρου και ανήσυχου πνευματικού ανθρώπου. Σπούδασε φυσική και εργάσθηκε σαν καθηγητής. Εξέδωσε δύο ποιητικές συλλογές («Διαχρονισμοί», 1982 και «Αλλοτροπία του Φθινοπώρου», 1983) και την εφημερίδα «Άποψη» (1995-1998). Ποιήματα και άρθρα του δημοσιεύτηκαν στις τοπικές εφημερίδες της Λευκάδας. Διάσπαρτα ποιήματά του κυκλοφορούν σε μία ανθολογία εκτός εμπορίου με τίτλο “Υπαινιγμοί” τον Ιούλιο του 2009. Στίχους από την συλλογή “Αλλοτροπία του Φθινοπώρου” μελοποίησε ο Διονύσης Γράψας.
Ο ποιητής Κώστας Μαμαλούκας σκοτώθηκε σε αυτοκινητικό δυστύχημα στις 21 Δεκεμβρίου 2006 σε ηλικία 52 ετών.
Τo πορταίτο ενός “Λευκάδιου ευπατρίδη”1
Η οικογένεια
Γιος της Νανάς και του Τάκη Μαμαλούκα, δικηγόρου και ανήσυχου πνευματικού ανθρώπου, συνδεδεμένου στενά με την βιβλιοθήκη, εφόσον συγκαταλέγεται στους ιδρυτές της. Μόχθησε για να συγκεντρωθούν τα πρώτα βιβλία που απετέλεσαν τον πυρήνα της, αλλά και τα κειμήλια από εκκλησίες και μοναστήρια για να στηθεί η συλλογή μεταβυζαντινών εικόνων.
Η οικογένεια Μαμαλούκα γράφει και δημοσιογραφεί …Ξεκίνησε ο πατέρας Τάκης Μαμαλούκας με τα «Λαογραφικά» και τα «Λευκαδίτικα ευθυμογραφήματα» και ο μεγαλύτερος γιος ο Λάκης εξέδιδε την εφημερίδα «Λευκάς».
(Μαρία Ρούσσου)
«Αυτή η εποχή αναποδογυρίζει
Τίς ευτυχίες της
Αυτός ο κόσμος προσφέρεται έτσι σαν
Υπνωτισμένος
Η πρόοδος τον αγγίζει
Μόνο φαινομενικά
Κατά βάθος είναι ο ίδιος
Πρωτόγονος
Κι΄ εκεί που χρειάζεται
Κι΄ εκεί που δεν χρειάζεται
Γενικά η εποχή είναι ερμαφρόδιτη»
Διαχρονισμοί
Η μητέρα
Αυθεντική συγκίνηση -που διατρέχει ολόκληρο το έργο του- τιθασευμένη στη χρήση των λέξεων, όπως το υψηλής ευγένειας ποίημα «Μέσα στη θλίψη» που το αφιερώνει στη μνήμη της μητέρας του Νανάς Τ. Μαμαλούκα. Είναι από τα καλύτερα ποιήματα της θεματικής αυτής και θα μπορούσε οπωσδήποτε να κοσμήσει ένα σχολικό εγχειρίδιο Νεοελληνικής Λογοτεχνίας.
Ψάχνω
Τα λίγα πράγματα
Π΄ άφησε πίσω της ή μάνα μου
Φεύγοντας ξαφνικά.
Σκόρπιες σημειώσεις
Με τα ωραία της γράμματα
Για μιαν άλλη ζωή
Απαλλαγμένη
Από τη σκόνη των ανθρώπων
Όπως άλλωστε την έζησε.
Διάσπαρτα παντού
Αποτυπώματα
Μιας απέραντης Αγάπης
Ανεξίτηλης.
Κι ένα κοίτασμα καλοσύνης πού αρχινά
Άπ΄ τα παιδικά μου χρόνια
Περνά μέσα άπ΄ το σπίτι κι εκτείνεται
Ίσαμε την πιο μικρή γωνιά
Κάθε μνήμης πού της ανήκει.
……………………………………………………..
Άποψη 1996 (φύλλο 8)
(Σπύρος Βρεττός)
Τα νεανικά χρόνια
Έτσι θα ανατρέξω πίσω στο παρελθόν… Αυτό που μας σώζει, αυτό που καμιά φορά μας κάνει καλό, αλλά και συχνά μας πονάει πολύ. Πίσω λοιπόν 29 χρόνια στις πρώτες καθαρές μνήμες από εκείνον, όταν εγώ ήμουν δώδεκα ενώ ο Κώστας είκοσι έξι, έτοιμος να παρουσιαστεί για τη θητεία του στο Πολεμικό Ναυτικό. Ο Κώστας είχε ήδη άφθονους στίχους ποίησης γραμμένους σε σημειωματάρια, στίχους που είχε εμπνευστεί στην πόλη της Πάτρας τα χρόνια των σπουδών του, όταν είχε από καιρό εντρυφήσει στην ποίηση (ο ίδιος ξέρει πόσο βαθιά την είχε αγαπήσει) κι είχε ανακαλύψει τον Ελύτη, το δάσκαλό του, όταν φαίνεται ότι η ψυχή του γέμιζε με το φανταστικό κόσμο των στίχων την ώρα που το μυαλό του παιδευόταν με τους αυστηρούς κανόνες της Φυσικής.
Ερχόταν εκείνο τον καιρό στο σπίτι μας στην Αθήνα, -κι ο ίδιος ο φίλος που σας προανέφερα είχε νοικιάσει μια γκαρσονιέρα εκεί κοντά-, κι ήταν η εποχή που οι Pink Floyd είχαν βγάλει το The Wall. Ο Κώστας το είχε φέρει στο σπίτι και το ’δειχνε στον αδερφό μου -μόλις είχαμε αποκτήσει τότε ένα πικάπ- κι εγώ το κοίταζα με δέος… Κι ο Κώστας τότε είχε μάλλον στο νου του τους «Διαχρονισμούς» που θα ’βγαζε δυο χρόνια αργότερα, το 1982, ίσως τους είχε στημένους, ίσως τους δούλευε στην τελική τους μορφή, αφού τότε οι Διαχρονισμοί πρέπει να ήταν ατέλειωτα σχεδιάσματα, χαράγματα με μελάνι σε σπιράλ τετράδια που η μοίρα με έφερε να σκαλίσω εγώ φέτος το χειμώνα για να βγάλουμε αυτό το βιβλίο…
(Δημήτρης Μαμαλούκας)
«Απόδραση
Από την ανοιχτή πόρτα του παλιού μου σπιτιού
Μέσα από παιδικές αυλές
Και θαλασσινά καλοκαίρια
Μέσα από αμφιθέατρα
Κι΄ από ξεχασμένες πόλεις
Μεγάλος στο άδειο βλέμμα σου
Μικρός μπροστά στην διάπλατη ζωή
Απόδραση
Από τον υγρό κόσμο των ελπίδων μας»
Αλλοτροπία του Φθινοπώρου
Οι φίλοι
Μετά συνήθιζε να μοιράζεται με καλούς του φίλους τους καρπούς της έμπνευσής του. Τα κρύα βράδια του χειμώνα μοιράζονταν τις πνευματικές του ανησυχίες με το φιλόξενο και μυημένο στις ποιητικές αναζητήσεις ζεύγος Σπύρου και Μαίρης Σταύρου, στο σπίτι τους στο Αϊ Γιάννη. Εκεί έβρισκε ήσυχο καταφύγιο, μακριά από την πολύβουη παραλία, όπου βρίσκονταν το αγαπημένο του πατρικό και από όπου αγνάντευε το Ιόνιο.
……………………………………………………………………………..
Πολλές φορές συναντιόμασταν στη θάλασσα, την μεγάλη του αγάπη, κατά τις περιπλανήσεις του στο απέραντο γαλάζιο του Ιονίου για βόλτα, για ψάρεμα, αλλά και για να μείνει μόνος, απερίσπαστος μέσα στον ποιητικό του κόσμο. Ένας χαιρετισμός με το χέρι με σημασία και χάνονταν με τη γρήγορη μικρή του βάρκα.
(Μαρία Ρούσσου)
Δεν θα ξεχάσω ποτέ τις ημερήσιες εκδρομές μας στα Διαβασίδια για ψάρεμα και κολύμπι, τ’ απομεσήμερα στον Αμερικάνο για συζήτηση και σουμάδα και τις βόλτες μας τα βράδια στην πλατεία, στην αγορά και στο παλιό old navy, σημερινό μποσκέτο.
(Λιλή Καραβία )
Ο έρωτας
Στιγμιαία η χαρά της ζωής. Ο έρωτας, η παρουσία μιας γυναίκας, η απαράμιλλη ομορφιά από την παρουσία μιας γυναίκας. Γρήγορα όμως θα ακολουθήσει η βαθιά θλίψη τής μοναξιάς. Aλλ΄ απομένει η ευγένεια του λόγου της ποίησης που μπορεί ν΄ αγγίξει τη μουσική του Chopin ή του Liszt.
. . . . . . . . . . . . . .
Κι΄ αν πίσω σου αφήσεις
Ένα συντρίμμι κοχυλιού
Μια θημωνιά πίκρες
Μι΄ ανάσα μοναξιάς και μια ναυαγισμένη θάλασσα
Το καλοκαίρι να σβήνεται στην άκρη τού πελάγους
Κι΄ αν πίσω σου αφήσεις
Αυτό πού λέμε ανάμνηση αυτό πού βουλιάζει στο στήθος μας
Ένα ρυάκι πού μόλις τώρα αναλύεται σε δάκρυα
Διαχρονισμοί
(Σπύρος Βρεττός)
Η Λευκάδα
Η Λευκάδα του Μαμαλούκα είναι μια νέα γυναίκα ερωτευμένη το φως και τον άνεμο, ένα απ΄ αυτά «τα κορίτσια της ουτοπίας» που κατοικούν τον ποιητικό κόσμο του Οδυσσέα Ελύτη, μια «λυδία λίθος της Νοσταλγίας»
……………………………………………………………………………..
Η λύρα του ποιητή μοιάζει να σώπασε νωρίς. Όχι όμως και η έγνοια του για τα κοινά και τον τόπο, για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον αυτού του νησιού. Καρπός αυτής της έγνοιας και αυτής της φροντίδας υπήρξε άλλωστε η έκδοση την περίοδο 1995-1998 της εφημερίδας «Άποψη». Μιας εφημερίδας που μπορεί να μην μακροημέρευσε, άφησε όμως το ίχνος της στα δημόσια πράγματά μας.
(Λιλή Καραβία)
Γερμένη στο πλευρό του Μαΐστρου
Ερωτεύεται τα καλοκαίρια
Με περίσσιο άσπρο στους κόρφους της
Με χρυσοδέλφινα και μ’ αγριοπερίστερα
Μ’ αγράμπελες
Και τ’ άρωμα το επαναστατημένο της ρίγανης.
Γερμένη κάτω απ’ τις ελιές
Δυό πιθαμές πάνω από τη διαφάνεια των νερών
Όπου το μάτι βλέπει μόνο τον πόθο
Και μετά ξανά τον πόθο
Ερωτεύεται τα καλοκαίρια
Λευκάδα
Πέτρα στου Έρωτα το δαχτυλίδι
Γραμμένη στο Πνεύμα γραμμένη στην Ποίηση
Γραμμένη στο Θρύλο γραμμένη με χρώματα
Γραμμένη μ’ ασβεστόλιθο και κυπαρίσσι…
Διαχρονισμοί
Ο άνθρωπος
Φαντάζομαι ότι όλοι σας θα έχετε να θυμηθείτε μια παρόμοια προσωπική ιστορία με τον Κώστα. Ένα σωρό κόσμος μου μίλησε γι’ αυτόν όσο μοίραζα τις προσκλήσεις για την αποψινή βραδιά. Πολλοί μου είπαν: Ξέρεις, ο Κώστας… «μου έλεγε τα μυστικά του», «μου διάβαζε τα ποιήματά του», «μου έλεγε τους προβληματισμούς του». Το ξέρω. Είχε τον τρόπο του να σε κάνει να αισθάνεσαι σημαντικός. Σου έλεγε το ποίημα που σκάρωνε και σ’ έκανε να νομίζεις ότι το φτιάχνει για σένα, (σ’ έπαιρνε παράμερα να μην ακούσουν οι άλλοι) σ’ έκανε να πιστεύεις ότι είναι δικό σου, ότι σου το χαρίζει… Τον αγαπούσατε. Και γι’ αυτό. Κι έπειτα όλοι θα ’χετε στο νου σας μια βραδιά, ένα καλαμπούρι, αλλά και μια κουβέντα που ξέφευγε από τα συνηθισμένα, ίσως μια συζήτηση, μπορεί κάτω στο μποσκέτο, αργά, μετά τις έντεκα, -ο Κώστας πάντα καλοντυμένος και ατσαλάκωτος- στο τέλος της οποίας θα νιώσατε ότι κάτι εισπράξατε, ότι κάτι κερδίσατε, ότι αισθανθήκατε πιο «σκεπτόμενοι» άνθρωποι. Τέτοιος ήταν ο Κώστας, τέτοιοι είναι συχνά οι ποιητές, γι’ αυτό κι εκείνος ξεχώριζε ανάμεσά μας και σ’ αυτό δε νομίζω να διαφωνεί κανείς.
(Δημήτρης Μαμαλούκας)
Παρατηρούσε την καθημερινότητα συχνά σκεπτικός….
Στην βραδινή βόλτα πάντα ευδιάθετος για ένα σχόλιο, ένα αστείο, ένα πείραγμα σαν βέρος Λευκαδίτης
(Μαρία Ρούσσου)
Ο ποιητής που απόψε τιμούμε υπήρξε άνθρωπος που ως το τέλος έμεινε πιστός στον εαυτό του. Όποιος τον γνώρισε ξέρει ότι ισχύει στο ακέραιο αυτό που έγραψε κάποτε σ΄ ένα του ποίημα:
………………………………
Μείναμε ίδιοι στο πέρασμα του χρόνου
(Λιλή Καραβία)
Η ποίηση
Μερικοί τον έλεγαν «ο καθηγητής». Λάθος.
Ήταν ο ποιητής. Πάντα αυτό ήταν. Αυτό διάλεξε ή αυτό τον διάλεξε. Κι άμα της δοθείς τής ποίησης, μένεις για πάντα δεμένος μαζί της. Άρρηκτα. Αιώνια.
……………………………
Μια της ήταν κι ο Κώστας.
Διότι ήταν πάντα ο ποιητής. Όλα συνέτειναν κι όλα συνωμοτούσαν σ΄ αυτό. Ξεκινώντας από το δωμάτιο του και εκείνο το μπαλκονάκι που έβλεπε ακούραστα τα ηλιοβασιλέματα…
(Δημήτρης Μαμαλούκας)
Αιχμαλώτισε τον εαυτό του μέσα στην ιδεατή ομορφιά της Λευκάδας -όπως ο ίδιος την έπλασε- και όπως τα φυσικά στοιχεία της Λευκάδας τού επέτρεψαν να την πλάσει. Κι έμεινε για πάντα εκεί -και μόνο- αντλώντας από κει τη δυνατότητα να συνεχίζει να υπάρχει, εναρμονίζοντας την ευγενική του παρουσία με την ευγένεια του ιδεατού χώρου που ο ίδιος έπλασε, πέρα από την έννοια -και αντιμαχόμενος αυτόν πλήρως- ενός μηχανοποιημένου πολιτισμού. Ο ιδεατός αυτός χώρος επεκτείνεται πολύ πέραν των ορίων της Λευκάδας. Ο ίδιος ανυψώνεται σε συμβολική μορφή μιας απίστευτης καθαρότητας -απέραντο λευκό- μιας ελπίδας για κάτι το περισσότερο καθαρό εντός της κοινωνικής ζωής. Τελικά για μια γενναία κίνηση ελπίδας.
Το δειλινό φθάνει γρήγορα στο Κάστρο
Ψυχροί ψαμμίτες παρακολουθούν τούς ρεμβασμούς
της θάλασσας
Θ΄ ανέβω σε μια ντάπια
Για να ρίξω τον πρώτο κανονιοβολισμό
Ενάντια στην αναγεννώμενη φθορά.
…………………………………………………………………….
Η ποίηση του Κώστα Μαμαλούκα είναι μια λυρική δημιουργία, όπου, ήχοι και εικόνες λεπτά επεξεργασμένοι συντίθενται σε μια εντελώς νέα ποιότητα. Η όλη σύνθεση κρατάει το ζωντανό στοιχείο και την ποιότητα του έργου τέχνης, που εξευγενίζει αυτόν που επικοινωνεί μαζί του. Η αίσθηση της χυδαιότητας μιας εποχής είναι καθαρά νοητή για τον αναγνώστη. Δεν υπάρχει πουθενά μια νύξη, ένα σύμβολο γι΄ αυτήν την κοχλάζουσα πραγματικότητα, που οπωσδήποτε διασυνδέεται με την έννοια της φθοράς, που διατρέχει όλη σχεδόν την έκταση της ποίησής του.
(Σπύρος Βρεττός)
Τό σχέδιο αυτής της δημοσίευσης είναι το εξής. Αποσπάσματα κειμένων τοποθετούνται κάτω από συγκεκριμένες θεματικές ενότητες.
Μαρία Ρούσσου, Προϊσταμένη Δημόσιας Βιβλιοθήκης Λευκάδας. Ομιλία στο τιμητικό αφιέρωμα, στον Κώστα Μαμαλούκα, που φιλοξένησε το Σάββατο 22 Αυγούστου, ο κήπος της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Λευκάδας.
Δημήτρης Μαμαλούκας, συγγραφέας. Ομιλία στο τιμητικό αφιέρωμα, στον Κώστα Μαμαλούκα, που φιλοξένησε το Σάββατο 22 Αυγούστου, ο κήπος της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Λευκάδας – Για τον Κώστα. “Υπαινιγμοί”, Απόπειρα, 2009.
Λιλή Καραβία, Αρχιτέκτονας Μηχανικός. Ομιλία στο τιμητικό αφιέρωμα, στον Κώστα Μαμαλούκα, που φιλοξένησε το Σάββατο 22 Αυγούστου, ο κήπος της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Λευκάδας.
Σπύρος Βρεττός συγγραφέας δ/φ, Επίμετρο “Υπαινιγμοί”, Απόπειρα, 2009
Επιμέλεια: Άννα Χ. Ροντογιάννη – Γιάννης Σ. Βλάχος
_____________________________________
1 Έτσι τόν χαρακτήριζε ο αείμνηστος Αντιναύαρχος και Επίτιμος Αρχηγός Στόλου, καθώς και Πρόεδρος της Εταιρείας Λευκαδικών Μελετών, Θωμάς Κατωπόδης.
