«Όσα δεν γνωρίζατε για την Τουρκοκρατία και την Επανάσταση του 1821»…
Δυο συντοπίτες μας μεταξύ των συγγραφέων του βιβλίου
Ένα συλλογικό βιβλίο με τίτλο «Όσα δεν γνωρίζατε για την Τουρκοκρατία και την Επανάσταση του 1821», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο», έπεσε πρόσφατα στα χέρια μας. Ανάμεσα στους συγγραφείς είναι και δυο συντοπίτες μας, ο Άγγελος Χόρτης, διδάκτωρ Ιστορίας και ο Έκτορας Χόρτης, πτυχιούχος Ιστορίας-Αρχαιολογίας. Οι άλλοι δύο που συνέγραψαν το βιβλίο είναι ο Ιωάννης Γρυντάκης, διδάκτωρ Ιστορίας και ο Γεώργιος Δάλκος, κάτοχος διδακτορικού διπλώματος του Τμήματος Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας, της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών.
|
Άγγελος Χόρτης, Έκτορας Χόρτης, Ιωάννης Γρυντάκης, Γεώργιος Δάλκος Όσα δεν γνωρίζατε για την Τουρκοκρατία και την Επανάσταση του 1821 Εκδόσεις Μεταίχμιο ISBN: 978-618-03-0651-4 |
 |
Το βιβλίο περιγράφει με γλαφυρό και χιουμοριστικό, πολλές φορές, τρόπο άγνωστες στο μέσο αναγνώστη πτυχές της περιόδου της Τουρκοκρατίας και της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 που έχουν καταγραφεί στην σχετική ιστοριογραφία, αλλά παραβλέφθηκαν -χωρίς να δοθεί τις περισσότερες φορές ιδιαίτερη βαρύτητα- από όσους κατά καιρούς καταπιάστηκαν από καθαρά επιστημονική σκοπιά με τη συγγραφή των ιστορικών γεγονότων της εποχής εκείνης.
Μετά το τέλος κάθε ιστοριούλας ο αναγνώστης θα βρει την παραπομπή στη σχετική βιβλιογραφία όπου αναφέρεται το περιστατικό που περιγράφεται.
Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε δυο μέρη: Η Τουρκοκρατία (1453-1821) και Η επανάσταση του 1821. Οι αναφορές έχουν καταγραφεί σε κεφάλαια και υποκεφάλαια του βιβλίου που υποδηλούν και τις θεματικές ενότητες με τις οποίες καταπιάνονται οι συγγραφείς: Η Τουρκική Διοίκηση, Τα Δεινά των Υπόδουλων (Α. Σκλαβιά και τυραννία, Β. Το παιδομάζωμα, οι εξισλαμισμοί και οι Γενίτσαροι) – Η εκκλησία, οι Φαναριώτες και οι Κοτζαμπάσηδες – Αρματολοί και Κλέφτες – Προεπαναστατικά κινήματα – Ο Αλή πασάς – Ελληνισμός και Δύση – Προσωπικότητες – Η Φιλική Εταιρεία – Η καθημερινή ζωή (Α. Τοπικές συνήθειες, Β. Γυναίκες, έρωτας, γάμος, Γ. Γιατροί και Ιατρική, Δ. καθημερινές συνήθειες, Ε. Πειρατεία) – Παιδεία, Πολιτισμός – Παράδοξα, ευτράπελα – Αγωνιστές της επανάστασης – Πολεμικές επιχειρήσεις (Α. Ο αγώνας στη στεριά, Β. Το ηρωικό Μεσσολόγγι, Γ. Ο αγώνας στη θάλασσα, Δ. Οι Εμφύλιες συγκρούσεις) – Πολεμικές αγριότητες – Οι γυναίκες στην επανάσταση – Φαναριώτες και κοτζαμπάσηδες στην επανάσταση – Οι Τούρκοι και η επανάσταση – Οι Ευρωπαίοι και η επανάσταση – Οι Φιλέλληνες – Τα οικονομικά του αγώνα.
Διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου:
Πόσα γνωρίζουµε για την περίοδο της Τουρκοκρατίας και της Ελληνικής Επανάστασης; Τα µεγάλα και ένδοξα γεγονότα, οι µάχες και οι αγώνες των ραγιάδων µάς είναι γνωστά. Στις σελίδες της Ιστορίας ωστόσο υπάρχει πλήθος από άγνωστα περιστατικά, µαρτυρίες και διηγήσεις για τα καθηµερινά προβλήµατα των απλών ανθρώπων, τον τρόπο που ζούσαν, που σκέφτονταν, τον αγώνα τους για επιβίωση, αλλά και πολλές αφανείς πράξεις σπουδαίων ανδρών, που φωτίζουν τον χαρακτήρα, τη δράση και το ήθος τους.
Το βιβλίο αυτό, µέσα από σύντοµα κείµενα, κάποια σε µορφή ανεκδότων, προσεγγίζει την Ιστορία από ένα διαφορετικό πρίσµα· ρίχνει «αδιάκριτες» µατιές σε σηµεία που η έρευνα συχνά αποσιωπά ή αντιπαρέρχεται, προβάλλοντας το άγνωστο, το περίεργο, το «ασήµαντο» – που όµως είναι ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και γοητευτικά.
Επιλέξαμε να σας παρουσιάσουμε οκτώ ενδεικτικές ιστοριούλες από τις πολλές του βιβλίου, εκ των οποίων οι δυο τελευταίες αφορούν στο νησί μας, τη Λευκάδα. Την τρίτη από το τέλος, «Τα Κύθηρα ξανά δεν θα τα δούνε…», ας μας επιτραπεί να την αφιερώσουμε στους τοπικούς μας άρχοντες για το στήσιμο πρόσφατα της προτομής στην πόλη της Λευκάδας του «απελευθερωτή» το 1799 των Ιονίων Νησιών ναυάρχου Ουσακώφ…
Θεομπαίχτες
Οι πνευματικοί που στέλνονταν από τα μοναστήρια με τις πανταχούσες τους (παρακλητικές επιστολές) στους χριστιανούς δεν ήταν μόνο παντελώς αμόρφωτοι αλλά ταυτόχρονα υποκριτές και φιλάργυροι. Έφερναν μαζί τους ένα κιβώτιο με ανθρώπινα κόκαλα και κρανία, τα οποία είχαν ασημώσει και ονοματίσει. Άλλα του αγίου Χαραλάμπους, άλλα του αγίου Γρηγορίου… Ένας από αυτούς, που ισχυριζόταν ότι είχε την κάρα του αγίου Θεοδώρου, κόμπαζε ότι τα είκοσι χρόνια που έκανε αυτή τη δουλειά είχε συγκεντρώσει 150.000 γρόσια, είχε δώσει στο μοναστήρι του τα 2/3 και τα υπόλοιπα τα είχε δανείσει σε διάφορους εμπόρους, πάντοτε με τον ανάλογο τόκο.*
*Ελληνική Νομαρχία, σ. 147.
Μολών λαβέ!
Όταν ο Χουρσίτ πασάς, αρχιστράτηγος των Τούρκων, το 1822 έστειλε στον Καραϊσκάκη ένα μπουγιουρντί με το οποίο του παράγγελνε να πάει να τον προσκυνήσει στη Λάρισα, ο αθυρόστομος στρατηγός τού έστειλε την παρακάτω απάντηση:
Μου γράφεις ένα μπουγιουρντί, λέγεις να προσκυνήσω·
και ρώτησα τον π… μου, για να σου απαντήσω,
κι΄ αυτός μου αποκρίθηκε να μη σε προσκυνήσω·
κι΄ αν έλθεις κατ΄ επάνω μου, να πολεμήσω.*
*Γ. Γρυντάκης, Ελλήνων επιφανών θάνατοι, σ. 460-461.
Συνταγές εξουσίας
Όταν ρώτησαν τον Καραϊσκάκη πώς μπορεί να εξουσιάζει κανείς τους Έλληνες, εκείνος αποκρίθηκε: «Όποιος θέλει να εξουσιάζει καλά τους Έλληνες, πρέπει να ΄χει στον ώμο του ένα δισάκι στο οποίο ο Χριστός να είναι μπροστά, πίσω να είναι γιομάτο διαόλους κι ο παράς να είναι στη μέση. Ο καλός καπετάνιος πρέπει να ΄χει φρονήματα πετεινού (για να εξουσιάζει), καλοσύνη σκύλου (για να τον αγαπούν), παλικαριά και θωριά λιονταριού (για να τον σέβονται και να τον φοβούνται), ύπνο και περπάτημα λαγού (για να είναι άγρυπνος και γρήγορος) και πονηριά γυναίκας (για να ξεγελάει και να σαγηνεύει τους ανθρώπους)».*
*Κ. Σιμόπουλος, Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα, τ. Β΄, σ. 190.
Ο αρχάγγελος καλόγερος
Οι γυναίκες που γίνονταν καλόγριες πολλές φορές δημιουργούσαν προβλήματα στους άντρες συναδέλφους τους ή στους άλλους ιερωμένους. Κάποτε μια μικρή καλόγρια διαλαλούσε με καμάρι στις άλλες καλόγριες ότι κάθε βράδυ πήγαινε στο κελί της ο αρχάγγελος Γαβριήλ και συνομιλούσε μαζί της. Οι άλλες τη ζήλευαν, τη θαύμαζαν για την τύχη της και τη θεωρούσαν αγία. Όταν όμως έπειτα από εννέα μήνες γέννησε ένα «αρχαγγελόπουλο», οι καλόγριες τη μίσησαν, χωρίς ωστόσο να πάψουν να τη θεωρούν αγία*
*Ελληνική Νομαρχία, σ. 157.
Αμερικάνοι από τη Μάνη…
Το 1767 ένας άγγλος γιατρός, ο Ιωάννης Τόρνβουλ, βρέθηκε στη Μεθώνη με τα πλοία του. Εκεί ήρθε σε επαφή με τον τούρκο διοικητή, στον οποίο πλήρωσε 1.200 γρόσια και πήρε την άδεια να επιβιβάσει στα πλοία του μεγάλο αριθμό Μανιατών. Ύστερα από μακρύ και επίπονο ταξίδι, εγκατέστησε τους αποίκους αυτούς στη μακρινή Φλοριντα της Αμερικής.*
*Κ. Σάθας, Τουρκοκρατούμενη Ελλάς, σ. 474.
Τα Κύθηρα ξανά δεν θα τα δούνε…
Το 1798 τα κατεχόμενα από τους Γάλλους Επτάνησα καταλήφθηκαν από τους Ρώσους και τους Τούρκους και τοποθετήθηκαν σε αυτά ρωσικές φρουρές. Η αλλαγή αυτή είχε ως αποτέλεσμα την αποκατάσταση των ευγενών, που είχαν χάσει την επιρροή τους με τη γαλλική κατάκτηση. Στα Κύθηρα, λοιπόν, όταν το 1800 αποχώρησε η ρωσική φρουρά, οι χωρικοί, που τους μισούσαν, γιατί καταπιέζονταν από αυτούς, αποφάσισαν να τους εκδικηθούν. Για να διασκεδάσουν τις ανησυχίες τους, τους κάλεσαν σε συνέλευση, ώστε να συμφιλιωθούν, με την παρουσία μάλιστα του τοπικού μητροπολίτη. Όταν έφτασαν οι ευγενείς και άρχισε η συζήτηση, οι χωρικοί επιτέθηκαν και σκότωσαν πρώτα κάποιον Στάη και ύστερα κάποιους άλλους. Έναν μάλιστα, που τον έλεγαν Μαχαιριώτη, τον έσφαξαν στην αγκαλιά του μητροπολίτη, που μάταια εκλιπαρούσε να δείξουν έλεος…*
*Γ. Μαυρογιάννης, Ιστορία των Ιονίων Νήσων, τ. Α΄ σ. 335-337.
Πως οι λίγοι γίνονται πολλοί
Το 1807 ο Κολοκοτρώνης βρισκόταν στη Λευκάδα, την οποία απειλούσε ο Αλή πασάς, που βρισκόταν στην απέναντι ακαρνανική ακτή. Για να καταπλήξει, λοιπόν, τους εχθρούς και να τους αποθαρρύνει, ο Γέρος του Μοριά πρότεινε το εξής στρατήγημα, το οποίο και εφαρμόστηκε. Κάθε νύχτα οι υπερασπιστές του νησιού άναβαν μεγάλες φωτιές, γύρω από τις οποίες περνούσαν εκ περιτροπής οι ίδιοι στρατιώτες, ώστε να δίνουν την εντύπωση ότι ήταν πολλαπλάσιοι από τον πραγματικό αριθμό τους.*
*Τ. Κανδηλώρος, Ο αρματωλισμός της Πελοποννήσου, σ. 369-370.
Προς γνώσιν και συμμόρφωσιν…
Στη Λευκάδα, στα πρώτα χρόνια της Επανάστασης, ο στρατιωτικός τοποτηρητής των Άγγλων Τεμπλ αποδείχτηκε φοβερός διώκτης των Ελλήνων. Τον λευκαδίτη αγωνιστή Καραβία, που γύρισε στο νησί έπειτα από ηρωικά κατορθώματα, τον συνέβαλε και τον αλυσόδεσε για να τον κρεμάσει. Αυτός όμως έσπασε τις αλυσίδες και ρίχτηκε στη θάλασσα. Όταν έφτασε στη στεριά προς την Ακαρνανία, οι Άγγλοι, που είχαν φτάσει με βάρκες εκεί τον σκότωσαν. Έτσι νεκρό τον κρέμασε ο Τεμπλ στο στενό μεταξύ Λευκάδας και Ακαρνανίας και τον άφησε για πολλές μέρες, να τον βλέπουν οι Έλληνες και από τα δύο μέρη…*
*Χ. Στασινόπουλος, Λεξικό της ελληνικής επαναστάσεως του 1821, τ. Γ΄, σ. 186-187.
Ο Άγγελος Χόρτης είναι διδάκτωρ Ιστορίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Δίδαξε επί σειρά ετών σε σχολές επιμόρφωσης καθηγητών. Έχει συμμετάσχει ως εισηγητής σε διεθνή και ελληνικά επιστημονικά συνέδρια και είναι επίτιμος σχολικός σύμβουλος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Στο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται συλλογικά βιβλία Ιστορίας.
Ο Έκτορας Χόρτης είναι πτυχιούχος Ιστορίας-Αρχαιολογίας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Ludwig-Maximilians Universität του Μονάχου και υπηρέτησε ως καθηγητής στη δημόσια εκπαίδευση. Έχει συμμετάσχει στη συγγραφή εκπαιδευτικών βιβλίων και είναι εκδότης του λευκαδίτικου περιοδικού «ΤΑ ΧΟΡΤΑΤΑ».
