Ονομαστικοί κατάλογοι των λευκαδίτικων ποντοπόρων εμπορικών σκαφών και πλοιάρχων-πλοιοκτητών κατά τα έτη 1820-1860

Τους καταλόγους με τα ονόματα των ποντοπόρων εμπορικών σκαφών (χωρητικότητας άνω των 25 τόνων) καθώς και των πλοιάρχων-πλοιοκτητών κατά τα έτη 1820 έως 1860, που κατάγονταν από τη Λευκάδα, κατά την περίοδο δηλαδή του Ιονίου Κράτους, περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, μια ενδιαφέρουσα διδακτορική διατριβή του Παναγιώτη Σ. Καπετανάκη, που εκπονήθηκε το 2009 στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Ανάμεσα στα κοινά ονόματα των σκαφών συναντάμε και κάποια με πρωτότυπες ονομασίες, όπως: Caval Peguseo, Σαπφώ, Φιλαδέλφεια, Σόλων κ.ά.

Είναι χαρακτηριστικό αυτό που αναφέρει ο μελετητής, με την παράθεση σχετικών πινάκων, ότι «το Ιόνιο Κράτος συνιστούσε μία μικρή μεσογειακή/ευρωπαϊκή εμποροναυτιλιακή δύναμη, που αν προστεθεί η παράμετρος της κατά κεφαλήν χωρητικότητας των επτανησιακών σκαφών, η οποία στα 1860 διαμορφώνεται στους (περίπου) 241 τόνους ανά χίλιους κατοίκους με τα αντίστοιχα μεγέθη παγκόσμιων ναυτιλιών όπως της Βρετανίας ή του Καναδά (182 και 222 τόνοι/1000 κατοίκους αντίστοιχα), τότε προκύπτει, πως το Ιόνιο Κράτος με έκταση, μόλις, 2.579 τ. χλμ. και με πληθυσμό 224.328 κατοίκων, συγκροτούσε μεν μία μικρή ναυτιλιακή δύναμη, αλλά χάρη στην ενεργό και εξειδικευμένη δραστηριοποίηση του ποντοπόρου, εμπορικού του στόλου στο διαμετακομιστικό, κυρίως σιτεμπόριο της Μεσογείου και, συγκεκριμένα, της Μαύρης Θάλασσας, μπόρεσε να αναδειχθεί σε έναν εκ των πλέον αξιόλογων ναυτότοπων των μεσογειακών και, εν γένει, των ευρωπαϊκών θαλασσών του 19ου αιώνα».

Την πρωτοκαθεδρία βέβαια στον ποντοπόρο εμπορικό στόλο του Ιονίου Κράτους κατέχει με μεγάλη διαφορά η Κεφαλληνία ενώ η Ιθάκη καταλαμβάνει τη δεύτερη θέση, με βάση την καταγωγή των πλοιάρχων-ιδιοκτητών. Η Λευκάδα φαίνεται να ανέρχεται από άποψη χωρητικότητας μόλις τα έτη 1850-1855 στην τρίτη θέση.

Για τον χρησιμοποιούμενο όρο «ποντοπόρα εμπορικά σκάφη» επισημαίνει ο μελετητής: «Αναφερόμενοι σε ποντοπόρα, εμπορικά σκάφη, να τονίσουμε, πως αναφερόμαστε σε ιστιοφόρα σκάφη, χωρητικότητας άνω των 25 τόνων, τα οποία ήταν ικανά για εμπορικές πλόες ανοιχτής θαλάσσης και απασχολούνταν, ως επί το πλείστον, στο εμπόριο μακρινών αποστάσεων. Στα ποντοπόρα, εμπορικά σκάφη δεν συμπεριλαμβάνονται όσα είχαν μικρότερη των 25 τόνων χωρητικότητα, τα οποία, όπως προκύπτει από τις αρχειακές πηγές, απασχολούνταν, κυρίως, στο ενδοεπτανησιακό, καθώς και στο ακτοπλοϊκό εμπόριο με τις ακτές της Αλβανίας, της Ηπείρου και της Πελοποννήσου». Γράφει επίσης ότι οι κατάλογοι περιλαμβάνουν τα ποντοπόρα εμπορικά σκάφη που έφεραν τη σημαία του Ιονίου Κράτους και δεν συμπεριλαμβάνονται σε αυτούς σκάφη που μπορεί να ανήκαν σε Επτανήσιους, αλλά δεν έκαναν χρήση της ιονικής σημαίας». (Εννοιολογικά κάτι ανάλογο με τη σημερινή διάκριση μεταξύ της ελληνικής και ελληνόκτητης εμπορικής ναυτιλίας).

Για τον αριθμό των ναυτικών πληρωμάτων, που είχαν ανάγκη τα ποντοπόρα, εμπορικά, ιστιοφόρα σκάφη για τα ταξίδια τους, ο μελετητής χρησιμοποίησε τη βάση δεδομένων «Οδυσσεύς» με τα πληρώματα από 703 ιστιοφόρα σκάφη και έβγαλε τον αριθμητικό μέσο όρο των πληρωμάτων με τα οποία φέρεται να επανδρωνόταν ο κάθε τύπος ιστιοφόρου σκάφους για τον ασφαλή εμπορικό του πλου.

Έτσι, με βάση τα στοιχεία αυτά μπορεί εύκολα να υπολογιστεί ο ναυτικός πληθυσμός της Λευκάδας στην ποντοπόρα ναυτιλία. Κατά το έτος 1860 εκτιμάται ότι ο ναυτικός πληθυσμός του νησιού μας που απασχολούνταν σε ποντοπόρα εμπορικά σκάφη ήταν 53.

(Πηγή: Καπετανάκης Σ. Παναγιώτης, Η ποντοπόρος εμπορική ναυτιλία των Επτανήσων την εποχή της Βρετανικής κατοχής και προστασίας και η κεφαλληνιακή υπεροχή (1809/15-1864), Διδακτορική διατριβή, Ιόνιο Πανεπιστήμιο, 2009).
_____________________________________________________
¹ Οι κατάλογοι περιλαμβάνουν τα ποντοπόρα εμπορικά σκάφη που οι πλοίαρχοι – πλοιοκτήτες κατάγονταν από τη Λευκάδα. Στις πηγές καταγωγής των πλοιάρχων-πλοιοκτητών ο μελετητής χρησιμοποιεί μεταξύ άλλων τη διδακτορική διατριβή του Άγγελου Γ. Χόρτη «Συμβολή στην οικονομική ιστορία της Λευκάδας 1684-1774» (Πανεπιστήμιο Αθηνών, 1992).
² Το επίσημο όριο διάκρισης μεταξύ των ποντοπόρων και μη ποντοπόρων (ακτοπλοϊκών) εμπορικών σκαφών ήταν για το Ιόνιο Κράτος οι 25 τόνοι.