Εσπερινός στους Αγίους Πατέρες, το πανηγύρι με βιολιά και μια μάχη το 1946
Με την τέλεση πανηγυρικού εσπερινού με αρτοκλασία, το απόγευμα του Σαββάτου 27 Μάη 2017, ξεκίνησαν οι πανηγυρικές εκδηλώσεις της Μονής των Αγίων Πατέρων, πάνω από τον οικισμό της Νικιάνας, που θα ολοκληρωθούν σήμερα, Κυριακή 28 Μάη, με τον Όρθρο (7.00 π.μ.) και τη Θεία Λειτουργία (8.30 π.μ.), χοροστατούντος του Μητροπολίτη Λευκάδας κ. Θεοφίλου, και την Ιερά Παράκληση και στη συνέχεια το Κτιτορικό Μνημόσυνο στις 7.00 το απόγευμα. Το Μοναστήρι θα είναι ανοιχτό για τους προσκυνητές από το πρωί μέχρι τις 12.00 το μεσημέρι.
Το Μοναστήρι (Ησυχαστήριο), είναι αφιερωμένο στη μνήμη των Αγίων Πατέρων που πήραν μέρος στην Α’ Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το 325 μ.Χ.-εξού κατά την παράδοση και το όνομα του οικισμού της Νικιάνας- και ήταν παλιότερα και μέχρι το 1978 που πέθανε και η τελευταία καλόγρια, η Μαρία, το μοναδικό γυναικείο Μοναστήρι που λειτούργησε στο νησί της Λευκάδας, ενώ σήμερα έχει αναβιώσει ως γυναικεία Μονή το επίσης παλιό Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου στην Ιρά Αθανίου.
Απευθύνοντας κατά τη διάρκεια του εσπερινού εκ μέρους του Ηγουμενοσυμβουλίου λίγα λόγια προς τους προσκυνητές ο π. Παναγιώτης Λάζαρης, αφού ευχαρίστησε ονομαστικά όλα τα μέλη του Συλλόγου Επαγγελματιών Νικιάνας, που βοήθησαν τις προηγούμενες μέρες στον ευπρεπισμό της Μονής, πρόσθεσε:
«Να ευχαριστήσουμε και όλους εσάς που έρχεστε κάθε χρόνο εδώ και συμβάλλετε με τον δικό σας οβολό στην συνέχιση των εργασιών σε αυτή την ιστορική Ιερά Μονή. Φέτος έχουμε βάλλει στόχο να καταφέρουμε κάτι για το ηλεκτρικό ρεύμα. Στοιχίζει περίπου 17 χιλ. ευρώ και έχει γίνει το κύριο μέλημά μας από το 2010 που είμαστε ως επιτροπή. Νομίζουμε ότι έφτασε πλέον ο κόμπος στο χτένι… Υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που μπορούν να ανταποκριθούν στα κελεύσματα της Ιεράς Μονής μας. Επόμενος επίσης στόχος είναι να φτιαχτεί κι αυτό το κελί όπως έγιναν οι σκέπες, ώστε να μπορεί να μείνει κάποιος αυτές τουλάχιστον τις ημέρες την πανηγύρεως…».
Το ιστορικό της Μονής των Αγίων Πατέρων το έχουμε, σχεδόν, εξαντλήσει με μια σωρεία παλιότερων αναρτήσεων, στις οποίες μπορεί να ανατρέξει κάθε ενδιαφερόμενος. Με αυτή όμως την αφορμή θα επικεντρωθούμε σήμερα σε δυο κυρίως σημεία. Στη μεγαλοπρέπεια κάποτε της πανήγυρης, όπου πρόστρεχε πλήθος πιστών και από τα πιο απομακρυσμένα ακόμη χωριά του νησιού της Λευκάδας, καθώς και σε ένα ιστορικό γεγονός της σύγχρονης ιστορίας του τόπου μας, που έλαβε χώρα το 1946 στην περιοχή αυτή, όπως μας τα διηγήθηκαν κάποιοι ηλικιωμένοι πανηγυριώτες που έτυχε είτε να τα ζήσουν είτε να τα έχουν ακούσει από πρώτο χέρι.
Είχαμε λοιπόν την ευκαιρία να συζητήσουμε με τρεις παλιούς πανηγυριώτες, δυο Καρσάνους (από το χωριό Καρυά) τον Αναστάση Μάλφα, που έκανε παλιότερα τον πραματευτή (όπως μας εκμυστηρεύτηκε είχε τις καλύτερες εντυπώσεις από τον Κολυβιάτη Ξενοφώντα Βρεττό και τη γυναίκα του τη θειά Αμαλία που τους περίμενε πάντα με ένα δίσκο στο χέρι με νερό και το ούζο για το τρατάρισμα), και τον Βασίλη Κακλαμάνη και έναν Μαυροϊννάτη (από τον οικισμό Μαυρογιαννάτα Αλεξάνδρου), τον Γιάννο Μανωλίτση, που είναι παλιάς κοπής και ως εκ τούτου αποδέχεται χωρίς αποστροφές το όνομα του χωριού του. Αξίζει να αναφερθεί ότι το πάλαι ποτέ κεφαλοχώρι της Καρυάς είχε από παλιά στενούς δεσμούς με το Μοναστήρι, αφού οι κάτοικοί του είχαν χωράφια στην περιοχή, ενώ η τελευταία καλόγρια, η Μαρία, που πέθανε στις 7 Δεκέμβρη του 1978 κατάγονταν από την Καρυά.
Οι τελευταίες τρεις μοναχές της Μονής των Αγίων Πατέρων. Από αριστερά: Ακακία († 1973), Δέσποινα († 1966) και Μαρία († 1978)
Μας είπαν για τους πανηγυριώτες, που κατέφθαναν στις δεκαετίες του 1950 και του 1960 από τα γύρω χωριά, αλλά και άλλα πιο μακρινά όπως την Εξάνθεια και τα Χορτάτα, από το βράδυ ακόμη της πανήγυρης του γυναικείου Μοναστηριού με τα άλογα και τα μουλάρια τους. Τα αυτοκίνητα ήταν λιγοστά ή δεν υπήρχαν τις εποχές εκείνες. Στη γιορτή της Μονής κοντά 500 αλογομούλαρα γέμιζαν όλη την περιοχή, που ήταν γεμάτη με αμπέλια και λιοστάσια.
Για το μεγάλο πανηγύρι που κράταγε δυο μέρες και γινόταν στο αλώνι δίπλα από τη Μονή. Με ντόπιους οργανοπαίχτες: το Θανάση Βλάχο (Καρανάσο) στο κλαρίνο, τον Γιώργο Μανωλίτση (Κβαλιά) στο λαούτο, τον Βερεστώντα στο τραγούδι, τον Μπουμπούλια στο βιολί, τον Σπύρο Φώλια στο σαντούρι κ.ά. Με τα άλογα έτρεχαν στους γάμους κι όχι στο πανηγύρι των Αγίων Πατέρων (αυτό το είχαμε μπερδεμένο και γι΄ αυτό το ρωτήσαμε). Όπως μας είπε ο Γ. Μανωλίτσης παλιά γρέκιαζε τα πρόβατα στο σημείο αυτό και είχε κοιμηθεί ο ίδιος πολλές φορές στο αλώνι των Αγίων Πατέρων, συμπληρώνοντας ότι «οι Μαυροϊννάτες και οι Κολυβιάτες είχαν όλοι πρόβατα και γίδια».
Κάπως έτσι το έφερε η συζήτηση και σε μια αιματηρή μάχη που έγινε στην περιοχή κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, για την οποία μάλιστα εντελώς πρόσφατα διαβάσαμε στην υποσημείωση ενός καινούργιου βιβλίου που κυκλοφόρησε το 2016 από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή» με τίτλο «Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας. Συλλογή κειμένων. Έγγραφα από το Αρχείο του ΚΚΕ», ότι συγκαταλέγεται ανάμεσα στις συγκρούσεις καταδιωκόμενων αγωνιστών με δυνάμεις Χωροφυλακής και ΜΑΥδες, πριν την επίθεση στις 31 Μάρτη του 1946 στο Σταθμό Χωροφυλακής Λιτοχώρου, που σηματοδότησε την επίσημη έναρξη του ένοπλου αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.
Το αλώνι των Αγίων Πατέρων
Η μάχη αυτή έλαβε χώρα στις 22 Μάρτη του 1946, στα Γιαννουλάτα, κοντά στη Μονή των Αγίων Πατέρων. Το βράδυ της προηγούμενης μέρας ο καταδιωκόμενος καπετάνιος του ΕΛΑΣ Πάνος Γιαννούλης με μια ομάδα επίσης καταδιωκόμενων αγωνιστών είχε περάσει από την περιοχή του Αλεξάνδρου όπου στρατολόγησε στον οικισμό Μαυροϊννάτα τον Τάκη Μανωλίτση του Σπύρου και τον Γιώργο Μανωλίτση (Τσανάτσο). Η ομάδα φεύγοντας από το χωριό διανυκτέρευσε στην περιοχή αυτή των Αγίων Πατέρων – το πως ο έμπειρος από μια σειρά μάχες με τους κατακτητές και τους ντόπιους συνεργάτες τους καπετάνιος του ΕΛΑΣ επέλεξε το μέρος αυτό που είναι πραγματικό γούπατο και το οποίο θα μπορούσε άνετα να βληθεί από όλες τις τριγύρω περιοχές, όπως και πραγματικά συνέβη, παραμένει ένα ερώτημα.
Το πρωί η ομάδα βρέθηκε ύστερα από προδοσία περικυκλωμένη από χωροφύλακες και ΜΑΥδες (ΜΕΑ και ΤΕΑ) του Αλεξάνδρου, οι οποίοι μάλιστα είχαν στήσει ένα από τα οπλοπολυβόλα τους στο αλώνι της Μονής των Αγίων Πατέρων – το μέρος ήταν την εποχή εκείνη σπανό, δεν υπήρχαν όπως σήμερα κυπαρίσσια και διάφορα άλλα δέντρα. Στη μάχη έπεσαν ο Αλεξανδρίτης Τάκης Σπ. Μανωλίτσης, που είχε στρατολογηθεί μόλις το προηγούμενο βράδυ, και ο Καρσάνος Γιώργος Βλάχος (Μαντβάς), που ήταν οπλοπολυβολητής της ομάδας Γιαννούλη και κράτησε τους επιτιθέμενους μέχρι το τέλος για να μπορέσουν να διαφύγουν οι υπόλοιποι της ομάδας, ενώ τραυματίστηκε ο Αντώνης Καραμποΐκης (Καλοκαίρης) από την Βαυκερή. Υπάρχουν μαρτυρίες ότι και οι δυο αγωνιστές τραυματίστηκαν αρχικά στη μάχη και σφαγιάστηκαν κατόπιν από τους ΜΑΥδες και τους χωροφύλακες.
Η περιοχή Γιαννουλάτα στους Αγίους Πατέρες που έγινε η συμπλοκή το Μάρτη του 1946
«Εκεί απέναντι όλα τα βουνά ήταν αμπέλια. Στη καλύβα του Τσάγκλα (παρωνύμιο) είχε διανυκτερεύσει ο Γιαννούλης και η ομάδα του. Το πρωί τους είχαν κλείσει. Πέταξαν τη χειροβομβίδα στο καλύβι. Πρόγκηξαν οι αντάρτες και έπιασαν το λόγγο. Ο Τάκης ήταν πιτσιρικάς, προσπάθησε να φύγει μέσα από τα αμπέλια που ήταν το μέρος σπανό. Ο Μαντβάς ήταν παλικάρι. Είχε το οπλοπολυβόλο και τους χτύπησε για να φύγουν οι άλλοι. Τον Μαντβά τον φέρανε σκοτωμένο στην Καρυά πάνω σε ένα άλογο. Εκεί φέρανε τραυματισμένο και τον Αντώνη τον Καλοκαίρη (σ.σ. εννοεί οι συμπαθούντες τους καταδιωκόμενους αγωνιστές). Τον πήγανε στο φαρμακείο του Κουκουλιώτη για τις πρώτες βοήθειες. Μετά πήγε φυλακή».
Ακολουθεί μια φωτοσειρά με 70 φωτογραφίες και δυο βιντεάκια.
