«Χωριάτες», του Γεράσιμου Γρηγόρη

Ένα ποίημα αφιερωμένο στην μνήμη του Γιώργη Κοτζιούλα, του «ποιητή των φτωχών και των κατατρεγμένων»

Ο Γεράσιμος Γρηγόρης με τον Γιώργο Κοτζιούλα, στον οποίο είχε αφιερώσει το ποίημα «Χωριάτες» (Πηγή)

Χωριάτες

Γεράσιμος Γρηγόρης
(ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ)

Στην μνήμη του Γιώργη Κοτζιούλα του ποιητή των φτωχών
και των κατατρεγμένων

Να ΄ταν να ιδώ ξανά το γέρο μου
να κάθεται στο φτωχικό του
μ΄ αυλακωμένο από τα βάσανα
το μελαψό το πρόσωπό του.

Σα τώρα για τ’ αμπελοχώραφα
πουρνό πουρνό να ξεκινάει
κι ως θα γυρίζει απ΄ το ηλιόκαμα
ψωμί και σκόρδο θα μασάει.

Στο κοντοζύγωμα του σούρουπου
θα συναυλιάζονται κοντά του
της γης οι μεροκαματιαρήδες
πλάι στην πεζούλα του φραγκιάτου.

Κι ο ένας θα λέει πως εβαλάντωσε
ολοχρονίς να ξεχωνιάζει
και πως η νιότη του ΄φυγε άχαρη
κι όλο γερνάει μες το μαράζι.

Άλλος πως έρεψε ο γιόκας του
κρεβατωμένος με πλευρίτη
κι άλλος στα χρέη πως χαντακώθηκε
θα λέει «μου παίρνουν και το σπίτι».

Κι ενώ στο λιόγερμα τα σύγνεφα
χρυσές τουλούπες θα μαδάνε
με τα δεμάτια οι μαυρομάντιλες
οι κοπελιές θ΄ ανηφοράνε…

Μιαν τέτοια ώρα εκεί να βρίσκομουν
κοντά στης ρίζας μου το αίμα
την ίδια κλήρα νάχω δίπλα τους
μακριά από το βούρκο και το ψέμα.

Και να τους λέω πως αυτοί δεν φταίξανε
αν μες την φτώχια αγκομαχάνε
μα κάποιοι αδικητάδες άνομοι
στις πολιτείες που γλεντάνε.

(Το ποίημα μας στάλθηκε από αναγνώστη μας).

Για το πιο πάνω ποίημα γράφει ο ίδιος ο Γρηγόρης στις σημειώσεις της μοναδικής ποιητικής του συλλογής «Επιστροφή στην ποίηση» που εξέδωσε το 1980:

Το 1934 ο Κοτζιούλας μού έστειλε ένα ποίημα που τό ’γραψε για μένα. Η φιλία του και η προσφορά του με κολακεύουν, γιατί «ο γιος του ταχυδρόμου» από την Πλατανούσα ήταν πολύ γνωστός στους λογοτεχνικούς κύκλους των νέων με τις συχνές δημοσιεύσεις σε διάφορα έντυπα, με το μελέτημά του για τον Μυριβήλη και τα «Εφήμερα», την ποιητική συλλογή του που είχε τυπώσει. Ενώ εγώ δημοσίευα άτακτα στίχους και σκίτσα μου. Πραγματικά είχε δημιουργηθεί μια εγκάρδια φιλία που οφειλόταν στα πολλά κοινά ενδιαφέροντά μας, εκτός από τον κοινό παρονομαστή της χωριάτικης καταγωγής μας. (Πριν από τρία χρόνια είχε περάσει από τη Λευκάδα, κατεβαίνοντας από τα βουνά του για την Αθήνα και είχε φιλοξενηθεί για λίγες μέρες στο σπίτι μου, στο χωριό.)

Του εξέφρασα λοιπόν τη συγκίνησή μου για την προσφορά του. Και από το ποίημα «Χωριάτες» που είχα γράψει εκείνον τον καιρό, του απάγγειλα μερικούς στίχους που του άρεσαν. Γι’ αυτό, εκείνη τη στιγμή, αποφάσισα να του αφιερώσω το ποίημα. Αλλά δεν του ανακοίνωσα τη σκέψη μου. Επιφυλάχτηκα για να του κάνω έκπληξη όταν θα το δημοσίευα κάπου ή όταν θα τύπωνα την ποιητική συλλογή μου, που όλο την ετοίμαζα και όλο την ανέβαλλα. Και να που τώρα, σαράντα πέντε χρόνια μετά από τη μακάρια εκείνη εποχή κι όταν ο ποιητής βρίσκεται «εικοσιπέντε χρόνια μες τη γης» εκπληρώνω την κρυφή υπόσχεσή μου, να του χαρίσω, με τόσο μακρόχρονη καθυστέρηση, στη μνήμη του τώρα -αλίμονο- το ποίημά μου. Αλλά με παρηγορεί το γεγονός ότι δεν περίμενε την αφιέρωσή μου η μνήμη του για να συντηρηθεί. Το ίδιο του το έργο τον καταξιώνει το χορεία των αθανάτων, που έψαλαν τους καημούς και τα βάσανα του λαού μας.

Ο Γεράσιμος Γρηγόρης γεννήθηκε στους Σφακιώτες της Λευκάδας το 1907 από αγροτική οικογένεια. Μετά την αποφοίτησή του από το Γυμνάσιο Λευκάδας σπούδασε φιλολογία στο πανεπιστήμιο της Αθήνας. Επαγγελματικά ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία.

Πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα με δημοσιεύσεις ποιημάτων σε περιοδικά της εποχής του, από τα φοιτητικά του χρόνια. Συνεργάστηκε με πολλά περιοδικά και εφημερίδες. Έλαβε μέρος στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο και στην Εθνική Αντίσταση.

Ο Γρηγόρης πολύπλευρη προσωπικότητα, όπως ήταν, πέρα από τη δημοσιογραφία, έγραψε ποίηση και πεζογραφία. Ασχολήθηκε με τη σκιτσογραφία, τη ζωγραφική, τη λαογραφία και μετέφρασε αρχαίους τραγικούς. Ως λογοτέχνης ο Γρηγόρης ευδοκίμησε περισσότερο στον πεζό λόγο.

Οικογένεια Γερ. Γρηγόρη (1969): Με τον μικρότερο γιο Βαγγέλη, τη σύζυγο Καίτη και τον Δημήτρη

Η πρώτη συλλογή διηγημάτων με τίτλο Πορεία μέσα στη νύχτα εκδόθηκε το 1939 και περιλαμβάνει 9 διηγήματα. Ακολουθούν οι συλλογές: Η πολιτεία ξέσκεπη το 1958 με 10 διηγήματα που πήρε Κρατικό Βραβείο, Πέρα από την όχθη το 1964 με 9 διηγήματα που πήρε το Α΄ Κρατικό Βραβείο, Εστία αντιστάσεως το 1970 με επιλογή διηγημάτων από την 2η και 3η συλλογή, Τα καινούργια άρβυλα το 1972 με 9 διηγήματα και Φύλλα δάφνης το 1992. Ο Γρηγόρης εξέδωσε μια μόνο ποιητική συλλογή με τον τίτλο Επιστροφή στην ποίηση το 1980.

Ρόδος το καλοκαίρι του 1964: Με τους γιους του Βαγγέλη και Δημήτρη

Κοντά στο πρωτότυπο έργο του πολύ αξιόλογο είναι και το μεταφραστικό του έργο. Μετέφρασε έμμετρα Τραχίνιες, Αντιγόνη και Οιδίποδα Τύραννο του Σοφοκλή. Η μετάφραση της Αντιγόνης βραβεύτηκε από το Εθνικό Θέατρο. Ο θίασος «Δεσμοί» της Ασπασίας Παπαθανασίου ανέβασε την Αντιγόνη σε μετάφραση του Γρηγόρη.

Ο Γρηγόρης επιμελήθηκε την έκδοση δύο λευκωμάτων, ένα για τον Άγγελο Σικελιανό το 1971 και ένα για τον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη το 1975, που εκδόθηκαν με δαπάνη της Εταιρείας Λευκαδικών Μελετών.

Το πεζογραφικό του έργο μεταφράστηκε σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες. Η συλλογή Ξέσκεπη Πολιτεία μεταφράστηκε στα ρουμανικά σε 10.000 αντίτυπα. Μεγάλο μέρος από το έργο του είναι δημοσιευμένο σε περιοδικά και ανθολογίες.

(Τα λίγα βιογραφικά στοιχεία για τον επιφανή συντοπίτη μας, καθώς και οι φωτογραφίες, είναι του Δημήτρη Σκλαβενίτη, από το βιβλιαράκι «Γεράσιμος Δ. Γρηγόρης 1907-1985» της Εταιρείας Λευκαδικών Μελετών, με τα πρακτικά της τιμητικής εκδήλωσης που διοργάνωσε στις 3 Δεκέμβρη του 2003.)
_________________________
Σχετικά:
Ένας δρόμος μια ιστορία (Πλατεία Γεράσιμου Γρηγόρη στη Νεάπολη Λευκάδας)