Εβδομαδιαία στήλη «Το Κέρας της Αμάλθειας»: «Η σκέψη είναι ανυπακοή»

Σε τοίχο στην Τρίπολη (πηγή φωτογραφίας)

Στη μνήμη του Μπέρτραντ Ράσελ

Ένα όνειρο μας απόμεινε στους καιρούς που ζούμε κι αυτό λειψό.

Να σκεφτόμαστε ελεύθερα. Ανυπόταχτα. Αφτιασίδωτα. Ανυπόκριτα.

Δεν υπάρχει πιο αυτοδίκαιη απαίτηση του σύγχρονου ανθρώπου.

Να μπορεί να οξυγονώνει τη σκέψη του, να την κρατά σε υπερδιέγερση, να τη διεκτραγωδεί χωρίς να φοβάται τις συνέπειες, να τη διαφεντεύει κατ’ όπως επιθυμεί και βολεύει τον ίδιο.

Οι πιο πολλοί από εμάς δεν έχουμε επίγνωση της ισχύος της πνευματικής δύναμης που κρύβουμε μέσα μας.

Η ελευθερία του νου είναι πολύ μεγάλη υπόθεση, αρκεί να ξέρουμε, κατά πρώτον, να την υπερασπιζόμαστε και, κατά δεύτερον, να τη διαχειριστούμε.

Είναι η μόνη «σάλπιγγα» που ηχεί ακόμη, που παροτρύνει για εξανάσταση, που μας ρυμουλκεί απ’ το τέλμα.

Είναι το μόνο ιδανικό που δεν μας έχουν στερήσει ακόμη οι γνωστοί – άγνωστοι δεσμοφύλακές μας, οι κέρβεροι του υπερκαταναλωτισμού, της κατευθυνόμενης πληροφόρησης, της προπαγάνδας, του άκρατου τεχνοκρατισμού.

Ίσως, γιατί αποτελεί καθαρά εσωτερική, καθαρά προσωπική μας υπόθεση το τι θα κάνουμε με τον στοχασμό μας.

Ναι, είναι κάτι παραπάνω από αλήθεια -με «καθεστώς», θα το προσομοίαζα εγώ- ότι οι γύρω μας μάχονται να μας καταδυναστεύσουν, να μας εγκλωβίσουν σε προκατασκευασμένα ιδεολογικά «καλούπια», να μας επιβάλλουν πνευματικές «μήτρες», να στερεοποιήσουν τη σκέψη μας μέσα σε τυποποιημένα «σκαριά», να την στεγανοποιήσουν σε «εκμαγεία».

Και ενώ, θεωρητικά τουλάχιστον, ζούμε σε ελεύθερες πατρίδες και κοινωνίες, στην πράξη λίγοι, ίσως ελάχιστοι από εμάς, νιώθουμε ουσιαστικά ελεύθεροι.

«Πού είμαστε ελεύθεροι ως προς τι θα πράξουμε;» θα μου πείτε.

«Στην πληροφόρηση; Στο επάγγελμα; Στη ζωή; Στον έρωτα; Πού;»

Μα, δεν είπε κανείς ότι είναι εύκολα τα πράγματα.

Ούτε ο πόλεμος κατακτιέται μόνο με νίκες.

Έναν περίγυρο που σε αφήνει ανοχύρωτο στην ανεργία, την εγκληματικότητα, τη βία, το άγχος, την ανασφάλεια, το φόβο, τον κοινωνικό αποκλεισμό, την τεχνολογική εξειδίκευση, την παραπληροφόρηση, τον αθέμιτο ανταγωνισμό, το διαβρωτικό ρόλο του χρήματος, την προπαγάνδα, τον πολιτικό εκμαυλισμό, την αγελοποίηση, την υπερκατανάλωση και τόσα μα τόσα άλλα, σίγουρα δεν τον λες και ιδανικό.

Όμως, κι αυτή ακόμη η δεινή διαπίστωση δεν αναιρεί μία αδιαμφισβήτητη αλήθεια.

Ότι μέσα στο κεφάλι μας έχουμε μία πολύτιμη καθοδηγητική αρχή, έναν επόπτη νου, που μπορεί να «διαλάμψει» ακόμη και σε καιρούς εξανδραποδιστικούς.

Να μας προμηθεύσει, δηλαδή, με την αίσθηση του μέτρου, για να μην αλλοτριωθούμε από τη βαθιά εκφυλιστική πραγματικότητα γύρω μας ή εξαναγκαστούμε να συνθηκολογήσουμε άρον – άρον μαζί της.

Έναν διανοητικό τυφλοσούρτη που μας βοηθά να προσεγγίζουμε τα πράγματα απ’ έξω (ή από μέσα μας) με λογική ακρίβεια ή, έστω, με μια βαθιά φιλοσοφική εμβρίθεια.

Να κρατούμε τη διάνοιά μας αδέσμευτη κι ανένταχτη, πέρα από εξαθλιωτικούς συμβιβασμούς και ταπεινωτικές εκεχειρίες.

Η γοητευτική διάσταση της παρορμητικής βούλησης ή, έστω, της διανοητικής μας αυτοδιάθεσης έγκειται, άλλωστε, σε αυτό ακριβώς˙ ότι μας επιτρέπει να περιεργαζόμαστε τα ρεύματα, τις ανατροπές της ζωής, τα μυστήριά της μέσα από μια νηφάλια ενατένιση, μέσα από μεγάλες ή μικρές αυθυπερβάσεις.

Αρκεί να μην περιπίπτουμε σε ναρκισσισμούς και σε -χωρίς νόημα ή σκοπό- σπασμωδικές αυτοϊκανοποιήσεις.

Η βούληση, η προθετικότητά μας με άλλα λόγια, να απαρνιόμαστε τη χειραγώγηση που μας κάνουν, είναι η μόνη «αθόλωτη» ματιά μας μέσα στο κλίμα «βαριάς» συσκότισης και διαβουκόλησης που υφιστάμεθα.

Το ελεύθερό μας φρόνημα είναι η μόνη μας άμυνα απέναντι στην ιδεολογική μονοκαλλιέργεια που επιβάλλουν οι κάθε λογής τυραννίες.

Διότι ελευθερία σκέψης υπάρχει μόνο εκεί όπου υπάρχει το δικαίωμα της επιλογής και δικαίωμα επιλογής υπάρχει μόνο εκεί όπου υπάρχει η ελευθερία της σκέψης.

Άρα, καταφάσκω, μόνο όποτε συντρέχει λόγος και πρέπει τω όντι να συναινέσω με κάτι ή με κάποιον, και αποφάσκω, μόνο όποτε συντρέχει υπαρκτή αιτία και πρέπει τω όντι να εναντιωθώ με κάτι ή με κάποιον.

Η σκέψη μου είναι ένα μέσο ανυπακοής λοιπόν, αφού είναι η μόνη μου ενέργεια που με βοηθά να συγκρίνω και να ξεδιαλέξω, να θέσω ανώτερους σκοπούς και να αξιολογήσω, να επαναστατήσω ή να συμμορφωθώ, χωρίς να νεκρώνονται μέσα μου τα κίνητρα της καθαυτό ελευθερίας μου, ο έρωτάς μου για το ιδανικό της.

Η σκέψη είναι, πρωτίστως, ανυπακοή.

Στις υπαγορεύσεις ή τις εθιμοτυπίες του κοινωνικού περιβάλλοντος.

Στις ασθένειες και τις σωματικές καταπτώσεις μου.

Στις επιθυμίες της σάρκας και τα απωθημένα της ψυχής μου.

Στους πειρασμούς της ζωής και το φόβο του θανάτου.

Σε οτιδήποτε, τέλος πάντων, βάζει στο «γύψο» τη συνείδησή μου και τη διαφθείρει, είτε παγιδεύοντάς τη σε μηχανεύματα είτε φενακίζοντάς τη με ψευδαισθήσεις.

Σε ό,τι δυσίατο δηλητηριάζει την ψυχή και το φρόνημά μου, επιφέροντας τον αργό αλλά βέβαιο εσωτερικό μου θάνατο.

Σπεύσατε, φίλοι μου, και σπάστε τις αλυσίδες και τους φραγμούς που σας καθηλώνουν!

Δράστε κατ’ όπως σας υπαγορεύει η ίδια σας η βουλή!

Εκφράστε τον λόγο σας χωρίς περιορισμό, φτάνει να μη ψευδολογήσετε ή συκοφαντήσετε.

Άπαξ και το κάνατε (φερθείτε, δηλαδή, μεροληπτικά), να ξέρετε ότι στρέφεστε ενάντια στην ίδια την κοινωνία, στον ίδιο το συνάνθρωπο, εφόσον υπερασπίζεστε με κούφια λόγια και ηχηρά μανιφέστα αυτό που θεωρητικά θα οφείλατε ευθύς εξαρχής να αντιστρατευτείτε: την αλαζονεία της δύναμης.

Οτιδήποτε δεν συμμερίζεται μια χιμαιρική προσδοκία, είναι ανυπάκουη σκέψη.

Οτιδήποτε δεν υιοθετείται από παραπλάνηση, είναι ανυπάκουη σκέψη.

Οτιδήποτε δεν καταρρακώνει την αξιοπρέπεια είναι ανυπάκουη σκέψη.

Αν, «τυφλωμένοι» από την ψεύτικη ευμάρειά μας, απεμπολήσουμε όλα τα όσια και τα «πιστεύω» μας, τότε είμαστε καταδικασμένοι να πεθάνουμε και να αφανιστούμε.

Η κάθε σκέψη μας είναι ένας προάγγελος οραμάτων και προσδοκιών.

Και τις επιδιώξεις της να μην πετύχει, όμως, θα ανακαινίσει εκ θεμελίων τον εαυτό μας, αφού θα δώσει πρωτεύουσα θέση στις ολόψυχές του επιθυμίες.

«Σκλαβιά» είχε πει κάποτε ο Ευριπίδης «είναι να μη λέει κανείς όσα σκέπτεται»…

Ενώ, «ανυπακοή», φαντάζομαι, το να ιστορεί κανείς, ανεξαρτήτως αντικτύπου, κάθε του ανυπότακτη σκέψη….

Ω, Μπέρτραντ Ράσελ, τι λαβύρινθους στοχασμών μας άνοιξες!