Σαν σήμερα το 1893 γεννιέται ο Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι

Σαν σήμερα, το 1893, γεννιέται ο Σοβιετικός ποιητής και καλλιτέχνης Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι, μέλος του Κόμματος των Μπολσεβίκων από το 1908. Ο ενθουσιασμός του για την επανάσταση του 1917 θα εκφραστεί από την αρχή: «Αυτή είναι η δική μου επανάσταση. Πήγα στο Σμόλνι. Δούλεψα. Έκανα κάθε είδους δουλειά».

Το 1919 εργάζεται στα Παράθυρα του Τηλεγραφικού Πρακτορείου Ρωσίας (ΡΟΣΤΑ) εκλαϊκεύοντας με καλλιτεχνικό τρόπο τους σκοπούς της επανάστασης. Βρίσκεται στην ακμή της δημιουργίας του. Η ποίηση («150.000.000», «Βλαντίμιρ Ιλίτς Λένιν» κ.ά.), το θέατρο («Μυστήριο Μπουφ», «Ο κοριός» που ανέβηκε από τον Μέγερχολντ σε μουσική Σοστακόβιτς), η σάτιρά του, αγγίζουν τον επαναστατημένο λαό, που τοποθετεί τον Μαγιακόφσκι στο υψηλότερο βάθρο της συνείδησής του. Ανάμεσα στα ποιήματα αυτής της περιόδου είναι η «Ωδή στην Επανάσταση» και το «Αριστερό Εμβατήριο».

Ο Μαγιακόφσκι καταγράφεται στη συνείδηση των ανθρώπων ως ο ποιητής που οραματίστηκε και περιέγραψε όσο λίγοι το φωτεινό μέλλον της ανθρωπότητας. Σίγουρα, το αστραποβόλο έργο του Μαγιακόφσκι είναι μια από τις πρόνοιες που φροντίζει να κρατά η Ιστορία για τις μεγάλες στιγμές της. Με τα σπουδαία ανθρώπινα γνωρίσματα της ποίησής του διασφαλίζεται η διαχρονικότητά της, η αθανασία της.

Της Σοφίας ΑΔΑΜΙΔΟΥ

«Εμάς η λέξη μας χρειάζεται για τη ζωή. Εμείς δεν αναγνωρίζουμε την ανώφελη τέχνη».

Συνεχιστής της πλούσιας λογοτεχνικής παράδοσης της πατρίδας του και συγχρόνως, ανανεωτής της. Με το τολμηρό πνεύμα του, με το φλογερό του πάθος δόθηκε ολοκληρωτικά στη μεγάλη περιπέτεια της ευρωπαϊκής τέχνης των αρχών του αιώνα, ταυτίζοντας το όνομά του, με την στρατευμένη τέχνη, με την τέχνη που συμπορεύτηκε με τον αγώνα του παγκόσμιου προλεταριάτου, για την κοινωνική του απελευθέρωση και την εκπλήρωση του ιστορικού του ρόλου.

Η ζωή και η τέχνη του Μαγιακόφσκι, το «πολύχρωμο» της επανάστασης που ύμνησε, διατηρούν μια μοναδική επικαιρότητα, που ξεφεύγει από μια απλή φιλολογική επέτειο. Το επαναστατικό του έργο έρχεται σήμερα να συναντήσει το «μαύρο», την κραυγή αγωνίας, απελπισίας, τις σημερινές ανάγκες και να οραματισθεί μαζί μας το μέλλον. Όπως το οραματίστηκε, όπως το οραματιζόμαστε.

«Στίχοι και επανάσταση ενώθηκαν»

Ο Μαγιακόφσκι, η «ψυχή» της ιστορικής συνάντησης της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας των αρχών του αιώνα με την επανάσταση, ο συνδημιουργός της ομάδας «κομμουνιστών – φουτουριστών» και του ΛΕΦ (Αριστερό Μέτωπο Τέχνης), το 1923, συσπείρωσε καλλιτέχνες με τις πιο διαφορετικές καλλιτεχνικές καταβολές, στην υπόθεση της επανάστασης. Ο ποιητής της Επανάστασης, ο υμνητής της ζωής, μπορεί ακόμη να προβληματίζει πώς – ενώ ο ίδιος πριν αυτοκτονήσει με μια σφαίρα στην καρδιά στις 14 Απρίλη του 1930, γράφει «αυτός δεν είναι τρόπος (δεν τον συμβουλεύω σε κανένα)» – προβαίνει σε μια τέτοια πράξη, έμεινε όμως για πάντα στην καρδιά των λαών όλου του κόσμου, ενώ το έργο του επηρέασε τα μεγαλύτερα ονόματα της ρωσικής και παγκόσμιας λογοτεχνίας. Γιατί πολύ απλά, το έργο του διατηρώντας τον αρχέγονο λυτρωτικό και κοινωνικό του ρόλο, απευθύνεται στο λαό δημιουργώντας αισθητικά κριτήρια, απαραίτητα σαν γνώση, στο οπλοστάσιο του προλεταριάτου. Γιατί πολύ απλά, «Ήταν η επανάσταση. Και ήταν σε στίχους. Στίχοι και επανάσταση ενώθηκαν, έτσι, μέσα στο μυαλό μου».

Ο Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι γεννήθηκε τέλη Ιούνη του 1893 (7 Ιούλη με το παλιό ημερολόγιο), στο χωριό Μπαγκντάντι, στο Κυβερνείο της Κουταΐδας, στη Γεωργία. Οι γονείς του θα του διδάξουν τα πρώτα γράμματα, ενώ ο πατέρας του, Βλαντίμιρ Κονσταντίνοβιτς, που εργαζόταν σαν δασοφύλακας στο χωριό, θα τον παίρνει μαζί του στις επιθεωρήσεις του στο δάσος. Αργότερα θα γράψει γι΄ αυτές τις περιπλανήσεις, με «φουτουριστική» διάθεση: «Στο άνοιγμα της καταχνιάς, κάτω από τα πόδια μου, φέγγει πιο πολύ κι απ΄ τον ουρανό. Είναι ο ηλεκτρισμός… Ύστερα από τον ηλεκτρισμό, έπαψα ολότελα να ενδιαφέρομαι για τη φύση. Δεν είναι τελειοποιημένο πράγμα».

Ο πατέρας του, πέθανε το 1906 και την ίδια χρονιά η οικογένεια μετακομίζει στη Μόσχα. Στο γυμνάσιο της Μόσχας ο Μαγιακόφσκι θα γνωρίσει τους Μπολσεβίκους και το 1908 θα ενταχθεί στις γραμμές του ΣΔΕΡΚ(μπ). Το 1909 θα συλληφθεί και θα φυλακιστεί για 11 μήνες. Στη φυλακή θα αρχίσει να γράφει ποίηση. «Γέμισα με τέτοια ένα ολόκληρο τετράδιο. Να ευχαριστώ το δεσμοφύλακα – όταν έβγαινα μου το πήραν», θα γράψει με αυτοσαρκαστική διάθεση. Γράφεται στη σχολή ζωγραφικής, γλυπτικής και αρχιτεκτονικής της Μόσχας.

Ρώσικος φουτουρισμός

Το 1911 γνωρίζεται με τον Νταβίντ Μπουρλιούκ «υπέροχος φίλος, ο πραγματικός μου δάσκαλος, ο Μπουρλιούκ με έκανε ποιητή». Η συνάντηση αυτή θα σημάνει τη γέννηση του ρώσικου φουτουρισμού. Αυτού του ξεχωριστού καλλιτεχνικού κινήματος, που από την Ιταλική του «συγγένεια» θα κρατήσει μόνο το όνομα και την αρχική, επαναστατική ορμή του, ξεπερνώντας τον στην πορεία και αφήνοντάς τον να παρακμάσει στις «αγκαλιές» του φασισμού.

Το 1912 ο Μαγιακόφσκι θα δημοσιεύσει το μανιφέστο των Ρώσων φουτουριστών με τίτλο «Μπάτσος για το δημόσιο γούστο». «Μόνο εμείς είμαστε το πρόσωπο του καιρού μας… Το παρελθόν είναι στενόχωρο. Η Ακαδημία και ο Πούσκιν είναι πιο ακατανόητοι και από τα ιερογλυφικά. Να πετάξουμε τον Πούσκιν, τον Ντοστογιέφσκι, τον Τολστόι και τους υπόλοιπους από το πλοίο του καιρού μας! Όποιος δεν ξεχάσει τον πρώτο του έρωτα, δε θα γνωρίσει τον τελευταίο». Οι αντιδράσεις αναμενόμενες. «Οι εφημερίδες άρχισαν να γεμίζουν φουτουρισμό. Ο τόνος δεν ήταν και τόσο ευγενικός».

Αυτές ακριβώς τις αισθητικές αντιλήψεις του Μαγιακόφσκι κάποιοι θεωρητικοί, θα τις χαρακτηρίσουν ως «θεωρητικό σφάλμα». Την άρνηση δηλαδή όλης της προηγούμενης πολιτιστικής παράδοσης της ανθρωπότητας και την άποψη ότι ένα σύστημα τόσο νέο όσο το σοβιετικό δεν μπορούσε παρά να εκφραστεί μόνο μέσα από εντελώς νέες αισθητικές μορφές, όπως του φουτουρισμού.

Ωστόσο, ο Μαγιακόφσκι δεν ήταν ένας δημιουργός που θα περιοριζόταν από ένα κίνημα. Το έργο του αποδεικνύει πως η αναζήτηση της φόρμας θα είναι γι΄ αυτόν ένα μέσο για την επίλυση του διαχρονικού προβλήματος για τη δημιουργία μιας νέας ποιητικής γλώσσας. Το 1913 ανεβαίνει η τραγωδία του «Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι» και το 1915 γράφει το «Σύννεφο με παντελόνια», όπου ο φουτουρισμός του μετατρέπεται από αυτοσκοπό σε μέσο δημιουργίας ενός κατεξοχήν επαναστατικού ποιήματος – σταθμού της ρώσικης λογοτεχνίας. Σημαντική είναι και η συνεισφορά του στον κινηματογράφο, ιδίως σε φουτουριστικές απόπειρες σε συνεργασία με τον Μπουρλιούκ, που εντάσσονται πλέον στις πρώτες, σημαντικές απόπειρες της ευρωπαϊκής καλλιτεχνικής πρωτοπορίας για χρησιμοποίηση του κινηματογράφου ως πεδίο έκφρασής της.

Το 1915 θα είναι και η χρονιά που θα γνωριστεί με το ζεύγος Μπρικ, την Λίλη (αδελφή της Ελσας Τριολέ, κατοπινής συζύγου του Αραγκόν) και τον Όσιπ, κριτικό και θεωρητικό της λογοτεχνίας και της τέχνης. Η Λίλη θα αποτελέσει το μεγάλο έρωτα της ζωής του ποιητή, ενώ με τον Όσιπ θα συνεργαστούν στενά στην ομάδα «κομμουνιστών – φουτουριστών» και στο ΛΕΦ.

Ο πολυπράγμων

Ο ενθουσιασμός του για την επανάσταση του ΄17 θα εκφραστεί από την αρχή: «Αυτή είναι η δική μου επανάσταση. Πήγα στο Σμόλνι. Δούλεψα. Έκανα κάθε είδους δουλειά». Το 1919 δουλεύει στα Παράθυρα του Τηλεγραφικού Πρακτορείου Ρωσίας (ΡΟΣΤΑ) εκλαϊκεύοντας με καλλιτεχνικό τρόπο τους σκοπούς της επανάστασης. Βρίσκεται στην ακμή της δημιουργίας του. Η ποίηση («150.000.000», «Βλαντίμιρ Ιλίτς Λένιν» κ.ά.), το θέατρο («Μυστήριο Μπουφ», «Ο κοριός» που ανέβηκε από τον Μέγερχολντ σε μουσική Σοστακόβιτς), η σάτιρά του, αγγίζουν τον επαναστατημένο λαό, που τοποθετεί τον Μαγιακόφσκι στο υψηλότερο βάθρο της συνείδησής του. Ανάμεσα στα ποιήματα αυτής της περιόδου είναι η «Ωδή στην Επανάσταση» και το «Αριστερό Εμβατήριο».

Συγχρόνως, ταξιδεύει στο εξωτερικό, σαν ανταποκριτής της εφημερίδας «Ιζβέστια» και προπαγανδίζει τη νέα κοινωνία που χτίζεται στην πατρίδα του. Οι εντυπώσεις του από αυτά τα ταξίδια θα αποτελέσουν μια ακόμη πτυχή της δημιουργίας του, με πιο γνωστό αποτέλεσμά της το βιβλίο «Η δική μου ανακάλυψη της Αμερικής».

Ο Μαγιακόφσκι όμως πρόσφερε στη σοβιετική κουλτούρα και σε ένα ακόμη επίπεδο. Γιατί πίστευε ότι η τέχνη όχι μόνο ψυχαγωγεί και διαπαιδαγωγεί αισθητικά και ιδεολογικά το λαό, αλλά και τον ενημερώνει, ακόμη και για τα πιο απλά, πρακτικά ζητήματα. Ο πολυπράγμων Μαγιακόφσκι σχεδίαζε, ως προπαγανδιστικό υλικό για το πρακτορείο ΡΟΣΤΑ (πρόδρομο του σοβιετικού πρακτορείου ΤΑΣ), αφίσες που, με πολύ εύγλωττο τρόπο, αναφέρονταν σε όλα τα τρέχοντα ζητήματα της σοβιετικής πολιτικής ζωής: από τις νίκες του Κόκκινου Στρατού κατά των Εθνοφρουρών, μέχρι την ανάγκη μαζικού εμβολιασμού του πληθυσμού.

Μπορεί βέβαια, ο Μαγιακόφσκι να έθεσε τέρμα ο ίδιος στη σύντομη αλλά πλούσια ζωή του, αλλά καταγράφεται στη συνείδηση των ανθρώπων ως ο ποιητής που οραματίστηκε και περιέγραψε όπως λίγοι το φωτεινό μέλλον της ανθρωπότητας. Σίγουρα, το αστραποβόλο έργο του Μαγιακόφσκι είναι μια από τις πρόνοιες που φροντίζει να κρατά η Ιστορία για τις μεγάλες στιγμές της. Με τα σπουδαία ανθρώπινα γνωρίσματα της ποίησής του διασφαλίζεται η διαχρονικότητά της, η αθανασία της.

Πηγές
1) Β. Β. Μαγιακόφσκι, «Απαντα», τόμος 1, εκδοτικό «Πράβντα», Μόσχα 1987.
2) «Β. Μαγιακόφσκι, Ποίηση και Επανάσταση» εκδόσεις «Θεμέλιο».
3) Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια.

(902.gr, rizospastis.gr)