Η Καραμποΐκω απ΄ τους Σφακιώτες και ο αντιστασιακός εγγονός της που εκτέλεσαν οι Γερμανοί

Στη ΧΑΡΑΜΟΓΛΕΙΟ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ υπάρχει κατατεθειμένο, απ’ τους συγγενείς του, ένα χειρόγραφο βιβλίο, διακοσίων ενενήντα δύο σελίδων, του αείμνηστου καθηγητή Στάθη Σάντα, το οποίο έχει τίτλο: «ΠΑΙΔΙΚΕΣ ΜΝΗΜΕΣ ΑΠ’ ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΟΥ ΠΙΝΑΚΟΧΩΡΙ ΛΕΥΚΑΔΟΣ. 1909-1923».

Ο συγγραφέας Στάθης Σάντας κατάγονταν απ’ την συνοικία Κοντράτα του Πινακοχωρίου των Σφακιωτών, ήταν καθηγητής Σωματικής Αγωγής, άνθρωπος σπάνιου χαρακτήρα, από εκείνο το τεράστιο σόι των Σανταίων, που έχει δώσει και δίνει στην Λευκαδίτικη κοινωνία άτομα των τεχνών και των γραμμάτων, στην Λευκάδα, στην Αθήνα και στην Αμερική. Ο εξάδερφος του Στάθη Σάντα, ο Αλέκος Σάντας, ήταν δημοσιογράφος και συγγραφέας το 1926 στην Αθηναϊκή εφημερίδα «ΠΡΩΪΑ» του Πεσμαζόγλου, ενώ χρημάτισε επί πενήντα χρόνια Διευθυντής στη Γεωργική Σχολή Συγγρού, στο Μαρούσι.

Ο Στάθης Σάντας, στο εν λόγω χειρόγραφο βιβλίο του, παρουσιάζει καταπληκτικά πράγματα, τόσο για το χωριό του το Πινακοχώρι των Σφακιωτών στις αρχές του 20ου αιώνα, αλλά συγχρόνως είναι και ένα σπουδαίο αρχειακό εργαλείο, αυτό το βιβλίο, μέσω του οποίου περιέγραψε και διασώζει σημαντικά πράγματα Πανελληνίου ενδιαφέροντος. Στην σειρά των αναμνήσεών του παρουσιάζει όλες τις οικογένειες του χωριού και πάει το γενεαλογικό τους δέντρο μέχρι το 1800, μια παρουσίαση την οποία διανθίζει με γεγονότα της εποχής εκείνης, τα οποία σήμερα μάς είναι πολύτιμα.

Από αυτό ακριβώς το βιβλίο του Στάθη Σάντα πληροφορούμαστε πως, ο πρώτος Έλληνας Αντιστασιακός, τον οποίο εκτέλεσαν οι Γερμανοί τον Μάη του 1941, ήταν ο εικοσάχρονος Στάθης Βουκελάτος απ’ το Πινακοχώρι των Σφακιωτών. Τον εκτέλεσαν γιατί, στο Περιστέρι των Αθηνών, τους είχε καταστρέψει, με σαμποτάζ, όλα τα υπέργεια τηλεφωνικά καλώδια, που είχαν απλώσει!!!

Από τον κατοχικό τύπο της Αθήνας στα μέσα Μάη του 1941 – Ανακοίνωση του Γερμανικού Φρουραρχείου

Ας δούμε το σχετικό εδάφιο του βιβλίου με τίτλο: «BOYKΕΛΑΤΟΥ ΑΝΕΤΤΑ. ΧΗΡΑ. ΚΑΡΑΜΠΟΪΚΩ».

«… Στην άκρη του χωριού ήταν το σπίτι της θειά Αννέτας Βουκελάτου. Έμεινε χήρα νέα με 4 παιδιά και αγωνίζονταν να τα θρέψει κάνοντας στο χωριό ξενοδουλειές, αφού δεν είχε κτηματική περιουσία. Ήταν τελείως αγράμματη. Δεν της έφταναν τα βάσανα, όταν το 1914 εμφανίστηκαν στην Λευκάδα κρούσματα ευλογιάς, (Σημ. Συγ. Άλλη μια πληροφόρηση απ’ τον Στάθη Σάντα σημαντική, για την οποία θα γράψουμε, εν καιρώ, πως την αντιμετώπισαν στο Πινακοχώρι), απ’ την οποία ευλογιά προσβλήθηκαν τα δυο της παιδιά, η Τασία και ο Βασίλης, τα οποία έφεραν δια βίου στο πρόσωπό τους τα μαύρα στίγματα και τις ουλές της αρρώστιας, γι΄ αυτό και τον Βασίλη τον λέγαμε «Βλογιοκωμμένο». Η Τασία έφυγε στην Αθήνα και εργάστηκε σαν νοσοκόμα. Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή άνοιξε καπελάδικο στην πλατεία Βάθη. Στην ίδια περιοχή είχε ανοίξει μοδιστράδικο και η αδερφή της Κατερίνα. Τα δύο αγόρια της Αννέτας, ο Γιώργος και ο Βασίλης εγκαταστάθηκαν στο Περιστέρι. Ο πρώτος ήταν καραγωγέας και ο Βασίλης ο «Βλογιοκωμένος» έγινε εργάτης στο ΦΩΤΑΕΡΙΟ ΑΘΗΝΩΝ.

Από τον κατοχικό τύπο της Αθήνας τον Μάη του 1941 – Ο δοσιλογισμός σε όλο του το μεγαλείο!

Ο Βασίλης είχε έναν γιο, τον Στάθη. Όταν το Μάη του 1941 μπήκαν οι Γερμανοί στην Αθήνα, στην περιοχή του Περιστερίου είχαν στρατόπεδο και είχαν ρίξει σύρματα τηλεφώνου υπέργεια. Ο Στάθης κάνοντας σαμποτάζ έκοψε και μάζεψε τα σύρματα των Γερμανών. Τον πρόδωσαν και τον έπιασαν οι Γερμανοί. Ήταν 20 χρονώ! Τον κατεδίκασε Γερμανικό Στρατοδικείο σε θάνατο και τον εκτέλεσαν για παραδειγματισμό στο Περιστέρι Αθηνών. Είναι Ο ΠΡΩΤΟΣ ΕΛΛΗΝΑΣ που εκτελέσθηκε από τους κατακτητάς Γερμανούς…».

Από τον κατοχικό τύπο της Αθήνας τον Μάη του 1941 – «Ποινή θανάτου εις τους μετέχοντας εχθροπραξιών…»

Αυτή είναι η μαρτυρία του Στάθη Σάντα για τον πρώτο Έλληνα Αντιστασιακό, τον πρώτο Έλληνα που εκτέλεσαν οι Ναζί, τον εικοσάχρονο Στάθη Βουκελάτο απ’ τα Κοντράτα του Πινακοχωρίου. Ένας ανώνυμος, μέχρι σήμερα, ανάμεσα στις τόσες χιλιάδες εκτελεσμένους Αντιστασιακούς. Η Λευκάδα και το Περιστέρι πρέπει να αναδείξουν την περίπτωση του Στάθη Βουκελάτου και να τιμήσουν την πρωτοπόρα ηρωική του Αντιστασιακή Δράση… Απλά, για την ιστορία, να αναφέρομε πως, το σπίτι της Αννέτας της Καραμποΐκως, της γιαγιά του εκτελεσθέντα Στάθη Βουκελάτου, σώζεται ακόμη και σήμερα, σε ερειπώδη μορφή, βέβαια, στην περιοχή Πλωρή, αριστερά του δρόμου που συνδέει τα Κοντράτα του Πινακοχωρίου με τον Φρυά.

Γερμανοί στρατιώτες στην Ακρόπολη

Στα αξιοσημείωτα, τώρα, για τον συγγραφέα Στάθη Σάντα να σημειώσουμε πως ήταν ο πρώτος καθηγητής, το 1928, Σωματικής Αγωγής στο Γυμνάσιο της Λευκάδος. Τον έδιωξαν οι κατακτητές Ιταλοί το 1942 και εγκαταστάθηκε σαν καθηγητής, με την απελευθέρωση σε γυμνάσια των Αθηνών. Η κόρη του Στάθη Σάντα, η Καλλιρρόη (Λώρη), έχει μετεκπαιδευθεί στον Κέντρο Πυρηνικών ερευνών «Βάισμαν» του Τελ Αβίβ. Είναι παντρεμένη με Ινδό και ζει στο Μάλμε της Σουηδίας.

(Πηγή πρώτης φωτογραφίας: Bundesarchiv, Foto: Wiexler, Franz Peter | 2. Juni 1941 – Από την πρώτη μαζική εκτέλεση αμάχων στην κατεχόμενη Ευρώπη που διαπράχτηκε στο Κοντομάρι Χανίων. Το έγκλημα πολέμου κατέγραψε με το φωτογραφικό του φακό ο Γερμανός υπολοχαγός Franz-Peter Weixler, ο οποίος υπηρετούσε ως ανταποκριτής προπαγάνδας για τη Wehrmacht – Δες εδώ).