Σπαράγματα της ιστορίας των Ρωμαιοκαθολικών της Αγίας Μαύρας (Λευκάδας) και των εκκλησιών τους

Ο βανδαλισμός του Νεκροταφείου των Καθολικών το 1934 στη Λευκάδα και μια περιγραφή της πόλης το 1834

Με αφορμή τον εορτασμό του Απόστολου Ανδρέα, προστάτη των καθολικών της Πρέβεζας και του ομώνυμου ενοριακού Ναού, τη μνήμη του οποίου τιμά την Κυριακή 3 Δεκέμβρη η Καθολική Αρχιεπισκοπή Κέρκυρας, Ζακύνθου και Κεφαλληνίας, ψάξαμε λίγο να δούμε από «ιστορική σκοπιά» τι έχει γίνει με τους καθολικούς τους δικούς μας, της Λευκάδας, αφού είναι γνωστό ότι η παρουσία του καθολικισμού στην ευρύτερη περιοχή είχε τις απαρχές της στην εποχή ακόμη των Φράγκων. Βέβαια, η Λευκάδα είχε σε σχέση με τα άλλα νησιά του Ιονίου την ιδιομορφία να βρεθεί, ως το μοναδικό νησί, για κάτι παραπάνω από 200 χρόνια υπό Οθωμανική κατοχή.

Η εν λόγω Καθολική Αρχιεπισκοπή που είναι συγχρόνως και Μητρόπολη Ιονίων Νήσων περιλαμβάνει όλα τα νησιά που ήταν άλλοτε εκκλησιαστικές επαρχίες, δηλαδή την Κέρκυρα, τους Παξούς, τους Αντίπαξους, τη Λευκάδα, την Ιθάκη, την Κεφαλονιά και τη Ζάκυνθο, ενώ το 1926 προσαρτήθηκε σε αυτή και η Ήπειρος. Είναι αναγνωρισμένη με το Νόμο υπ΄ αριθ. 4301 του 2014 (πριν τρία χρόνια δηλαδή) ως θρησκευτικό νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου.

Στην Κέρκυρα, που βρίσκονται και οι περισσότεροι καθολικοί -γύρω στους 2.500 υπολογίζονται-, λειτουργούν δύο ενορίες και υπάρχουν πέντε ακόμη καθολικοί ναοί και δύο προσκυνήματα, ενώ από μία ενορία λειτουργεί στην Κεφαλονιά, στη Ζάκυνθο, την Πρέβεζα και τα Γιάννενα. Με τους καθολικούς ναούς που ήταν στη Λευκάδα τι έγινε και που ακριβώς βρισκόταν;. Αυτό ήταν το ερώτημά μας και λίγα τα όσα στοιχεία έτσι στα γρήγορα βρήκαμε, ενώ αν υπάρχουν ακόμη και σήμερα καθολικοί στο νησί μας και σε ποιο βαθμό δεν μπορούμε να απαντήσουμε.

Κατ΄ αρχάς υπήρχε και σώζονται ακόμη μέχρι σήμερα τα ερείπια της Φραγκοκλησιάς, στη Μεγάλη Βρύση, στην οποία έχουμε αναφερθεί δυο τρεις φορές στο παρελθόν [Δες εδώ: 1-2009, 2-2011, 3-2014] .

(Στο σημείο αυτό θα κάνουμε μία μικρή παρένθεση για να αναφέρουμε ότι μας ξινίζει η κατάφωρη αντιγραφή από «αδελφά» τοπικά site, πολύ περισσότερο μάλιστα όταν τα κονομάνε κάποιοι από αυτά [δεν φαντάζομαι να έχουν διαβάσει ούτε στον ύπνο τους, ούτε στο ξύπνιο τους Κουτσαύτη κι ούτε πρόκειται ποτέ στη ζωή τους να το κάνουν!], αλλά δεν μπορούμε να κάνουμε και τίποτε άλλο, πέρα από μια υποτυπώδη προστασία που προσθέσαμε πριν λίγο καιρό στη σελίδα, εν γνώσει του «κόστους ως προς την επισκεψιμότητα», και αποτρέπει τουλάχιστον τον παντελώς εύκολο τρόπο του κλεψίματος και της πειρατείας με «μαύρισμα – αντιγραφή – επικόλληση».

Μέσα στην εκκλησία αυτή τάφηκε στις 10 του Σεπτέμβρη του 1943 ο Ιταλός συνταγματάρχης Ottalevi, στρατιωτικός διοικητής Λευκάδας κατά την ιταλική κατοχή, που σκοτώθηκε από Γερμανό στρατιώτη κατά τη διάρκεια της συνθηκολόγησης των Ιταλών στο νησί μας. Εδώ όμως, που ήταν και το Νεκροταφείο των καθολικών, βρίσκονται οι τάφοι και άλλων επιφανών μελών της καθολικής παροικίας της Λευκάδας, όπως ο Ευγένιος Σουμιέν, έμπορος κρασιού και Πρόξενος της Γαλλίας στο νησί μας. Το Νεκροταφείο αυτό μάλιστα υπέστη βανδαλισμό, για πρώτη ίσως φορά και όχι τελευταία όπως δείχνουν τα πράγματα, από ομόδοξούς μας μουτζαχεντίν -υπάρχουν δυστυχώς σε κάθε θρησκευτικό δόγμα- το Γενάρη του 1934, όπου έχουμε επίσης την μαρτυρία ότι υπήρχε την εποχή εκείνη καθολικός ιερέας και κατ΄ επέκταση καθολική ενορία στη Λευκάδα.

Διαβάζουμε για το περιστατικό σε τοπική εφημερίδα:

ΒΑΝΔΑΛΙΣΜΟΙ

Καθ΄ α επληροφορίθημεν, εις το παρά την μεγάλην βρύσιν Νεκροταφείον των Καθολικών διεπράχθησαν τοιούτοι βανδαλισμοί παρ΄ αγνώστων (σ.σ. πάντα οι γνωστοί-άγνωστοι) ώστε ο εκεί μεταβάς Καθολικός ιερεύς προς επιτέλεσιν καθηκόντων του, έμεινε κατάπληκτος!

Εκτός δε των λοιπών βαρβαρισμών τους οποίους εντός του Σεβαστού εκείνου χώρου διέπραξαν οι άγνωστοι Κρούμοι (σ.σ. ο Κρούμος ήταν Βούλγαρος ηγεμόνας που όταν σκότωσε τον βυζαντινό αυτοκράτορα Νικηφόρο τον Α΄ επαργύρωσε το κρανίο του και το έκανε κύπελλο που έπινε στα συμπόσια) ανέτρεψαν και την επιτύμβιον Πλάκα του αειμνήστου συμπολίτου μας Ευγενίου Σουμιέν μη σεβασθέντες οι ελεηνοί μηδέ την μνήμην εκείνου που έζησεν εν μέσω ημών και πολλά προσήνεγκεν, ει την εμπορίαν του οίνου εκτιμώμενος και αγπώμενος παρά πάντων. Μα τόσον λοιπόν επωρώθημεν, ώστε και τα ιερώτερα να κλωτσωπατούμε;

Μια ακόμη καθολική εκκλησία βρισκόταν κοντά στο Λιμάνι της πόλης της Λευκάδας, όπως αναφέρει σε άρθρο του με τίτλο «Μια επίσκεψη στα παράλια της Αλβανίας» («Ein Besuch auf der Küste von Albanien») ο συντάκτης του γερμανικού περιοδικού «Morgenblatt für gebildete Stände» στο φύλλο της 17ης Φεβρουαρίου του 1834¹.

Μεταφράσαμε (δυσκολίες μάς δημιουργεί καμιά φορά η γοτθική γραφή της εποχής, αλλά πολλές φορές συνάγεται από τα συμφραζόμενα) το μέρος του άρθρου που αναφέρεται στη Λευκάδα, γιατί πιστεύουμε ότι δίνει μια καλή εικόνα της πόλης της Λευκάδας την εποχή εκείνη, το 1834, που το νησί μας βρισκόταν ακόμη υπό Αγγλική κατοχή. Γράφει ο συντάκτης του περιοδικού:

«Ήταν μια όμορφη φωτεινή μέρα προς το τέλος του καλοκαιριού αυτή που πέρασα στην Αγία Μαύρα. Η πρωτεύουσα της αρχαίας Λευκάδος, από τους λαμπερούς βράχους της οποίας η Λεσβία (σ.σ. εννοεί την Σαπφώ) επιχείρησε το άλμα που την θεράπευσε από τις ωδίνες, βρίσκεται στο βορινότερο άκρο του μακρόστενου νησιού, που το χωρίζει από την απέναντι ακαρνανική στεριά, με την οποία ήταν κάποτε ενωμένο, μόνο ένα μικρό κανάλι κατάλληλο μόνο για μικρά σκάφη.

Η πόλη είναι φιλική αλλά χωρίς ιδιαίτερη σημασία. Τα σπίτια είναι χαμηλά και στο μεγαλύτερο μέρος τους από έναν και μοναδικό όροφο, εξαιτίας σίγουρα των πολλών και ισχυρών σεισμικών δονήσεων, ενώ ο πάνω όροφος είναι συχνά ξύλινος. Δεν παρατήρησα κανένα απολύτως αξιόλογο κτήριο. Ακόμη και οι εκκλησίες που είναι σύμφωνα με τα ελληνικά έθιμα διακοσμημένες με ένα σωρό στερεότυπες εικόνες πάνω σε ξύλο είναι οι περισσότερες μικρές. Η καθολική εκκλησία βρίσκεται κοντά στο Λιμάνι. Ο δρόμος του παζαριού, πλατύς και ομαλός, δεν έχει να επιδείξει τίποτε το προσκλητικό, ήταν όμως, λόγω της κυριακάτικης γιορτής, γεμάτος κόσμο, όπου οι ελληνικές παραδοσιακές φορεσιές των κατοίκων του νησιού του Ιονίου με τους ντυμένους σύμφωνα με τα φράγκικα έθιμα και τις κόκκινες φούστες της βρετανικής φρουράς δημιουργούσαν μια πανδαισία χρωμάτων.

Στο τέλος του δρόμου ξεκινά η όμορφη πεδιάδα της Αμαξικής με τα εκτεταμένα λιοστάσια της που φτάνουν μέχρι τους πετρώδεις λόφους. Από εδώ κυλούν στην πόλη, όπου ξεπηδά από τις πολυάριθμες βρύσες της γάργαρο το νερό, μια σειρά καθαρά ρυάκια. O αέρας είναι ανθυγιεινός εξαιτίας των στεκούμενων και εύσηπτων νερών του καναλιού και των βλαβερών οσμών από τον κοντινό κόλπο της Άρτας που μεταφέρονται απέναντι από τους βορειοδυτικούς ανέμους.

Από την πόλη εκτείνεται προς τα παράλια της ακτής ένα μεγάλο υδραγωγείο που κατασκεύασε ο σουλτάνος Βαγιαζήτ, που είναι όμως τώρα διακεκομμένο και κατεστραμμένο, τα χαμηλά τόξα του οποίου εντυπωσιάζουν, όπως φαίνονται σε όλος τους το μήκος στην επιφάνεια της θάλασσας. Προς το Κάστρο της Αγίας Μαύρας, που βρίσκεται από την άλλη μεριά της λιμνοθάλασσας πάνω σε μια γλώσσα γης στα ακαρνανικά παράλια, οδηγεί ένας μόλος που κατασκευάστηκε τα τελευταία χρόνια από τους Άγγλους, αλλά δεν φτάνει ακόμη μέχρι την πόλη κι έτσι θα πρέπει να πάει κανείς με κωπηλατικό σκάφος. Ο μόλος είναι παράλληλος προς το Κάστρο προς το οποίο οδηγεί μία γέφυρα που μπορεί να ανοίξει για τη διέλευση μικρών σκαφών. Από εδώ περάσαμε γύρω στις έξι το απόγευμα με το ιστιοφόρο που μας έφερε στη Σάντα Μαύρα από την Πάτρα. Σε λίγο αφήσαμε το νησί στην πλάτη μας και βάλαμε πλώρη για το βορρά με κατεύθυνση την Κέρκυρα που ελπίζαμε να φτάσουμε την άλλη μέρα το μεσημέρι».

Για τη κατανομή των θρησκειών στην Ιόνιο Πολιτεία (περιλάμβανε τα μεγάλα νησιά: Κέρκυρα, Παξοί, Σάντα Μαύρα (Λευκάδα), Κεφαλληνία, Ζάκυνθος (Zante), Θειάκι, Κύθηρα (Cerigo) και άλλα μικρότερα) γράφει το 1836 o Dr. Julius V. Höninghaus², ότι 133.898 κάτοικοι ήταν ελληνορθόδοξοι (ως Ελληνικό Σχίσμα χαρακτηρίζεται η θρησκεία) με 1 Αρχιεπίσκοπο, 3 Επισκόπους και 2 Πρωτοπαπάδες, 35.200 ήταν Ρωμαιοκαθολικοί με 1 Αρχιεπισκοπή στην Κέρκυρα και 2 Επισκοπάτα, που είχαν ακόμη συνολικά σε όλα τα νησιά 32 ρωμαιοκαθολικά μοναστήρια, 5.500 ήταν Εβραίοι και 800 ήταν αγγλικανικοί και πρεσβυτεριανοί Άγγλοι.

Ενώ το 1842 αναφέρει σε σύγγραμμά του ο Julius Wiggers³: Από τους 176.000 κατοίκους των Ιονίων Νησιών η πλειοψηφία ανήκει στο Ελληνικό Θρήσκευμα που είναι μαζί με το Ρωμαιοκαθολικό το επικρατέστερο. Οι οργανικοί νόμοι για τον Ελληνικό και Ρωμαιοκαθολικό κλήρο ρυθμίζονται από το Σύνταγμα. Εκτός αυτών έχει και η Αγγλικανική εκκλησία το δικαίωμα της ελεύθερης άσκησης ενώ οι υπόλοιπες οφείλουν να είναι ανεκτές. Η Ελληνική εκκλησία υφίσταται μεταξύ των Ελλήνων κατοίκων, η Ρωμαιοκαθολική μεταξύ των κατοίκων με ιταλική καταγωγή. Η πρώτη έχει ένα Αρχιεπίσκοπο, τρεις Επισκόπους (στην Κέρκυρα, Αγία Μαύρα και Κεφαλονιά) και τρεις Πρωτοπαπάδες, η τελευταία ένα Αρχιεπίσκοπο και δύο Επισκόπους και επίσης 31 Μοναστήρια, ο δε αριθμός των ομολογητών της ανέρχεται σε 35.000. Εκτός αυτών ζουν στα επτά νησιά 500 Λουθεριανοί και 5.500 Εβραίοι.
________________________________________________
¹ «Morgenblatt für gebildete Stände», No 41, Montag 17 Februar 1834. Το περιοδικό αυτό εισήγαγε νέα δεδομένα στο πεδίο του περιοδικού τύπου στις αρχές του 19ου αιώνα. Κυκλοφόρησε, παράλληλα με την πολιτική εφημερίδα «Allgemeine Zeitung», από τον εκδοτικό οίκο «Cotta’sche Verlagsbuchhandlung», που ήταν ένας από τους σημαντικότερους της εποχής του, από το 1807 μέχρι το 1865 στη Στουτγάρδη και το Τύμπιγκεν. Κυκλοφορούσε σε 2.500 αντίτυπα εκ των οποίων τα 1.400 ήταν συνδρομητικά. Με το περιοδικό είχαν συνεργαστεί τρανταχτά ονόματα της εποχής, όπως ο Friedrich Engels, ο Theodor Fontane, ο Johann Wolfgang von Goethe, ο Heinrich Heine, ο Alexander von Humboldt κ.ά. (Πηγή: γερμανική έκδοση της ηλεκτρονικής εγκυκλοπαίδειας Wikipedia).
² Dr. Julius V. Höninghaus, Gegenwärtiger Bestand der Römisch-Katholischen Kirche auf der ganzen Welt, Aschaffenburg, 1836.
³ Julius Wiggers, Kirchliche Statistik, oder, Darstellung der gesammten christlichen nach ihrem gegenwärtigen äußeren und inneren Zustand, Erster Band, 1842.