Σαν σήμερα το 1600 η Ιερά Εξέταση καταδικάζει σε θάνατο δια της πυράς τον Τζορντάνο Μπρούνο

Ο Τζορντάνο Μπρούνο ενώπιον της Ιεράς Εξέτασης

Σαν σήμερα το 1600 η Ιερά Εξέταση καταδικάζει σε θάνατο δια της πυράς τον φιλόσοφο Τζορντάνο Μπρούνο, γιατί υποστήριζε την ηλιοκεντρική θεωρία του Κοπέρνικου.

«Υπάρχει μια σκηνή στην ταινία του Ταρκόφσκι Νοσταλγία, όπου ο ποιητής πηγαίνει στο σπίτι ενός τρελού. Σ΄ έναν τοίχο ο τρελός γράφει: 1 + 1 = 1. Ο ποιητής ζητά να του εξηγήσει τι σημαίνει αυτό. Τότε ο τρελός του παίρνει το χέρι, του ανοίγει την παλάμη και του στάζει μέσα, από ένα μπουκάλι, μία σταγόνα νερό κι ύστερα άλλη μία, που ενώνεται με την προηγούμενη και γίνονται ένα. Αυτό το ένα ψάχνω – ψάχνουμε, αυτό το ελληνικό εμείς, μέσα από τον πολιτισμό της Ευρώπης.

Βρέθηκα αυτές τις μέρες στη Ρώμη. Στην πλατεία Κάμπο ντε Φιόρι, κοιτάζοντας το άγαλμα του Τζορντάνο Μπρούνο, ένιωσα μια πείνα και μια δίψα για ένα μανιφέστο, που θα μπορούσε να γραφτεί για το ένα. Τον Τζορντάνο Μπρούνο τον έκαψαν ζωντανό τον Φεβρουάριο του 1600, αλλά ξέρω πως υπάρχει και σήμερα ένα παρόν που εξακολουθεί να τον καίει σε διάφορα μέρη. Υπάρχουν ακόμα πολλοί Μπρούνο, παιδιά που μεγάλωσαν μέσα στη διαίρεση, τη μάνα της Δύσης, τα οποία ωστόσο πιστεύουν ότι πρέπει να συναντήσουμε το ένα. Αν ο δρόμος της έρευνας είναι ανοιχτός, το μόνο που χρειάζεται για να φτάσουμε στην αλήθεια είναι να είμαστε προσηλωμένοι στη φύση.

Το λάθος δεν είναι στο φως αλλά στην όραση, έλεγε ο Τζορντάνο Μπρούνο, δείχνοντας αυτό που ψηλαφίζουμε στις μέρες μας: το κακό δεν είναι το ιδεολόγημα της άλλης όχθης, αλλά η θρησκεία, η σκιά της αλήθειας. Πώς να πολεμήσεις μια σκιά που απλώνεται παντού με πλάγιο τρόπο; Ακόμα και ο Φόυερμπαχ θα σήκωνε ψηλά τα χέρια. Πώς να πεις τώρα, που τα σκυλιά του πολέμου αλωνίζουν την Ευρώπη, ότι ο αντίπαλος είναι ένας γλυκός ξεμωραμένος γέρος που κοιμάται δημόσια μέσα κι έξω από το Βατικανό; Ήσυχος ύπνος, στέρεος, αφού ύστερα από τόσα χρόνια αποφάσισε ότι η Γη είναι στρογγυλή και πως ο Γαλιλαίος είχε εν μέρει δίκιο. Όλα πρέπει να γίνονται στο χρόνο τον αόριστο, που καλλιεργεί με επιμέλεια ο εκπρόσωπος του Θεού στη Γη. Με την ίδια επιμέλεια που απλώνεται κι η σκιά πάνω στα έργα της τέχνης.

Αν επισκεφθείτε την Καπέλα Σιξτίνα, το παρεκκλήσιο του Βατικανού που ζωγράφισε ο Μιχαήλ Αγγελος εμπνευσμένος από τη Θεία Κωμωδία του Δάντη, θα δείτε ότι μπροστά από τις αριστουργηματικές τοιχογραφίες βρίσκεται «καρφωμένο» το αιώνιο σύμβολο του σταυρού, ως υπόμνηση σε αυτούς που μπορεί να ταραχτούν από τις τολμηρές εικόνες ότι ο Εσταυρωμένος είναι παρ΄ όλ΄ αυτά εδώ. Δεν πρέπει να ξεχνάτε, έλεγε ο Πασκάλ, ότι η σταύρωση έχει συντελεστεί, δεν παραγράφεται με τίποτα.

Ο πάπας λοιπόν, σύμβολο της διαίρεσης που βασιλεύει. Αυτό είναι το άστρο της Ευρώπης – μακριά από το ένα του παντός – που φωτίζει έναν πολιτισμό από υπνοβάτες. Κι εκείνοι, με τη σειρά τους, κάτω από το γέρο που κοιμάται, έκαναν τη Σερβία ερείπια, τα οποία πια επιβλέπουν ως ειρηνευτική δύναμη. Είναι οι ίδιοι υπνοβάτες που είχε συναντήσει ο Τζορντάνο Μπρούνο εκεί στα 1600, αυτοί που πιστεύουν εύκολα γιατί είναι αμαθείς.

Έγραφε τότε: «Οι πόλεμοι και η διάλυση των φυσικών δεσμών προέρχονται σε μεγάλο βαθμό από το γεγονός ότι οι διάφορες ανθρώπινες φυλές και τα έθνη έχουν και από μία λατρεία και πίστη, και το καθένα θεωρεί τον εαυτό του ανώτερο και περιφρονεί τις λατρείες και τις πίστεις των άλλων. […] Οι Ιερές Γραφές πρέπει να προσαρμόζονται στην επιστήμη και όχι η επιστήμη σ΄ αυτές. Γιατί όλα όσα λέγονται στις Ιερές Γραφές δεν είναι δεμένα σε τόσο αυστηρές υποχρεώσεις όσο το κάθε αποτέλεσμα στη φύση. […] Κι εμείς πρέπει να συναντήσουμε το χρόνο, που είναι ο αριθμός της κίνησης. Δεν υπάρχει κίνηση παρά μόνο του σώματος. Ως εκ τούτου, όπου δεν υπάρχει σώμα, δεν υπάρχει αριθμός ή μέτρο κίνησης, και όπου δεν υπάρχει αυτό, δεν υπάρχει χρόνος». Διότι, για να βρούμε το ένα που ψάχνουμε, πρέπει να το αναζητήσουμε στο σώμα μας, αφού αυτό είναι το μέτρο.

Ένα μανιφέστο λοιπόν έχουμε ανάγκη ενάντια στην Ευρώπη του θετικισμού και των δακρύων, ενάντια στο φόβο του θανάτου που καλλιεργείται με τον πόλεμο, ενάντια σ΄ αυτούς που πιστεύουν πως το πολιτικό είναι το συγκυριακό, πως έχουμε εκτόπισμα αλλά όχι εντόπισμα για το ένα που πρέπει να γίνουμε.»

(Γιώργος ΚΑΚΟΥΛΙΔΗΣ, εφημερίδα «Ριζοσπάστης», Κυριακή 12 Μάρτη 2000)