Ο παραδοσιακός γάμος στην Ιθάκη | Λευκαδίτικα Νέα - Lefkada News

Ο παραδοσιακός γάμος στην Ιθάκη

1_paradosiakos_gamos_Ithaki

Ο Γάμος όπως και στ’ άλλα Επτάνησα αποτελεί και για την Ιθάκη μια συλλογική έκφραση χαράς.

Αποτελεί χαρμόσυνο γεγονός όλης της περιοχής και των γύρω χωριών, που όλοι μικροί και μεγάλοι, καλεσμένοι και ακάλεστοι συμμετείχαν ολόψυχα σ’ αυτό το γεγονός.

Οι πιο πολλοί γάμοι γίνονταν από αίσθημα (συμπάθεια), που πολλές φορές άρχιζε από τα θρανία του Δημοτικού Σχολείου. Συνήθως οι νέοι ξενιτεύονταν μ’ ένα όνειρο – να γυρίσουν να πάρουν γυναίκα την κοπέλα που αγαπούσαν.

Όλο αυτό το διάστημα δεν υπήρχε επικοινωνία μεταξύ τους γιατί ήταν «στίγμα». Πολλές φορές ο νέος έστελνε επιστολή και ζητούσε τη νέα από τους γονείς της μέσω των δικών του. Έτσι τέλειωναν το γάμο που πολλές φορές διαρκούσε για χρόνια ώσπου να γυρίσει ο γαμπρός για να παντρευτούν.

Η κοπέλα ήταν αρραβωνιασμένη και σε περίπτωση που θα διαλυόταν ο αρραβώνας η κοπέλα μετά δυσκολευόταν να βρει σύζυγο γιατί θεωρούνταν «στιγματισμένη».

ΠΡΟΞΕΝΙΑ

Στην περίπτωση που ο γάμος γινόταν από προξενιά το έργο του προξενιού αναλάμβανε μια ηλικιωμένη συγγενής του γαμπρού ή της νύφης η οποία και φορούσε τη μια κάλτσα ανάποδα για να τρέξει η «προξενιά».

Αν το προξενιό δεν γινόταν δεκτό έλεγαν «φίλοι πρώτα, φίλοι κι ύστερνα» για να μην προσβάλλουν τον ενδιαφερόμενο. Αν όμως γινόταν δεκτό ακολουθούσε η επίσημη πρόταση από τον πατέρα ή τη μητέρα του γαμπρού στους γονείς της νύφης και τέλειωνε ο γάμος.

«Ω Παναγιά απ’ τα Καθαρά
κι από το Γαρδελάκι
χάριζε την ευχούλα σου
σ’ αυτό το ζευγαράκι».

Αρκετές φορές όμως οι γεννήτορες του υποψήφιου γαμπρού χρειάζονταν να επιμείνουν περισσότερο αποφασιστικά για να έχει αίσια έκβαση το παζάρεμα της νύφης. Έτσι σ’ ένα προξενιό του 1890 η πρώτη απάντηση από τον πατέρα της νύφης ήταν αρνητική. Τον άλλο χρόνο το προξενιό επαναλήφθηκε και ο πατέρας της νύφης απάντησε:

«Ήρθες πέρσι, ήρθες και φέτος
καλοσώρισες Συμπέθερε Ατζουλέτο.
Θα σου τη δώσω τη θυγατέρα μου την Κατερίνη
και μες στο σπίτι σου θα βασιλεύει η χαρά και η ειρήνη.

Εσύ υιέ μου Νικολή βάλε το κρέας στο σουβλί
κι εσύ παιδί μου Ντίνο κέρνα μου κρασί να πίνω
κι εσύ Δυσσέα κέρνα όλη την Παρέα.

Κι εσύ κόρη μου Κατερίνη να πας να στρώσεις την κλίνη
κι αφού φάει τον περίδρομο ο Πεθερός σου
να πάει να πλαγιάσει και τα περασμένα να ξεχάσει…»1

ΑΡΡΑΒΩΝΑΣ

Ο Αρραβώνας γινόταν στο σπίτι της νύφης όπου πήγαινε ο γαμπρός με τους γονείς του, συγγενείς και φίλους του με χρυσαφικά και άλλα δώρα. Μπροστά πήγαινε ένα αγόρι που έπρεπε να έχει στη ζωή μάνα και πατέρα κρατώντας ένα μεγάλο δίσκο με ζαχαρωτά (κουφέτα) και τα γλυκά των αρραβώνων: ραβανί – γλύκισμα που μόνο στην Ιθάκη συνηθίζεται.

Τον αρραβώνα (βέρα) έβαζε στο χέρι της νύφης η μάνα του γαμπρού και όχι ο ίδιος ο γαμπρός. Αντίστοιχα οι γονείς της νύφης στο χέρι του γαμπρού. Αφού πρώτα εσταύρωναν τις βέρες στο εικόνισμα της Παναγίας, λέγοντας: «Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος…» τρεις φορές, μετά έδιναν την ευχή «… να λιώσουν στα χέρια σας…»

«… Λούσου, χτενίσου αγάπη μου
και μάστα αποκτενίδια
και στήλετα στο χρυσικό
να φτιάξει δαχτυλίδια.

Να φτιάξει βέρα του γαμπρού
και μενταγιόν της νύφης
να φτιάξει και τσι πεθεράς
ένα χρυσό κανίστρι».

Ακολουθεί το δώρο του γαμπρού, κόσμημα ανάλογης αξίας με την οικονομική του κατάσταση: δαχτυλίδι απλό ή δαχτυλίδι με διαμάντι ή περιδέραιο με πολύτιμες πέτρες. Ύστερα σηκώνονταν ένας ένας από τους συγγενείς και έδιναν τα δώρα τους που συνήθως ήταν δαχτυλίδια, περιδέραια, καρφίτσες, ρολόι του χεριού. Όλα αυτά έπρεπε η νύφη να τα φοράει συνεχώς για οχτώ ημέρες για να στεριώσει ο αρραβώνας και να μη διαλυθεί.

Στους αρραβώνες πήγαιναν μόνο ηλικιωμένα άτομα για να δοθεί σοβαρότητα στο γεγονός. Από εδώ προέρχεται η παροιμία: «Οι φρόνιμοι στα σάσματα και οι τρελοί στο γάμο»2.

Ο γαμπρός μετά τους αρραβώνες μπορούσε να επισκέπτεται το σπίτι της νύφης αλλά πάντα μπροστά σε τρίτους. Η νύφη δεν επισκεπτόταν το σπίτι του γαμπρού παρά την ημέρα του γάμου.

Η ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΠΡΙΝ ΤΟ ΓΑΜΟ

Λίγες μέρες πριν το γάμο συνήθως Δευτέρα πλένουν τα μαλλιά για τα στρώματα. Καλούνται οι γειτόνισσες της νύφης και βοηθάνε στο πλύσιμο που γίνεται με βραστό νερό. Όλοι όσοι έρχονται να βοηθήσουν φέρνουν μαζί τους γλυκά: ραβανί, χαλβά και ποτά.

Η μέρα κυλούσε με χαρές και τραγούδια, γέλια, αστεία και ευχές για το γάμο. Στις ανύπαντρες κοπέλες εύχονταν «και στα δικά σου».

Την Πέμπτη γεμίζουν τα στρώματα και μαζεύεται όλο το χωριό. Έρχονται και από τα γύρω χωριά – καλεσμένοι και ακάλεστοι.

Ο κόσμος μέσα σε κόκκινα μαντίλια έφερνε από μισή μέχρι μια λίτρα3 μπαμπάκι που χρησίμευε για να γεμίσουν τα μαξιλάρια.

Η νύφη περιμένει στην πόρτα και χαμογελαστή δέχεται τον κόσμο. Με ευχές και φιλιά έπαιρνε το μπαμπάκι και το έδινε σ’ άλλες κοπέλες που το άδειαζαν σ’ ένα δωμάτιο. Συνήθως στο τέλος το μπαμπάκι έφτανε μέχρι το ταβάνι.

Στο μεγαλύτερο δωμάτιο του σπιτιού της νύφης έστρωναν ένα χεράμι4 και έβαζαν πάνω το άδειο στρώμα. Ύστερα, δυο ηλικιωμένες καλόκαρδες γυναίκες άρχιζαν να το γεμίζουν. Οι συγγενείς του γαμπρού κάθονταν γύρω απ’ τα στρώματα παρακολουθώντας το πλούσιο γέμισμα.

Σ’ ένα άλλο δωμάτιο γέμιζαν κοπέλες τα μαξιλάρια. Και στα δυο δωμάτια τραγουδούσαν και έλεγαν ρίμνες για την περίσταση:

«Γεμίζουνε τα στρώματα, της νύφης τα προικιά της
να είναι καλοφουρτουνά και καλορίζικά της.

Τέσσαροι τοίχοι του σπιτιού στα κόκκινα ντυθείτε
τη νύφη που σας στέλνουμε να την καλοδεχτείτε.

Αυτού που πας νυφούλα μου καληώρα να σε δούνε
όλοι να μου σε σέβονται και να μου σ’ αγαπούνε.

Είκοσι χρόνια πότιζες μηλίτσα στην αυλή σου
και τώρα σου την παίρνουνε δεν είναι πια δική σου».

Πάνω στο γεμισμένο στρώμα έριχναν ένα αγόρι που να’ χει μάνα και πατέρα για να κάνουν αρσενικά παιδιά.

Όταν γέμιζαν τα στρώματα, κυλούσαν ένα αγόρι που να’χει μάνα και πατέρα. Αυτό γινόταν για ν’ αποχτήσει η νύφη αρσενικά παιδιά. Ακόμα πετούσαν πάνω κουφέτα και αμύγδαλα που μάζευαν μόνο τα αγόρια. Ύστερα οι γυναίκες δίπλωναν το στρώμα και επάνω έβαζαν ένα κόκκινο μαντίλι με λίγα κουφέτα και αμύγδαλα.

Το-πλύσιμο-των-στρωμάτων-για-το-γάμο-της-Τιτίκας-Δρακοπούλου-το-1957Το πλύσιμο των στρωμάτων για το γάμο της Τιτίκας Δρακοπούλου το 1957

Η νύφη στέκεται δίπλα στα ασημώματα. Πρώτος ασημώνει ο γαμπρός, ύστερα οι γονείς του, οι συγγενείς της νύφης και στη συνέχεια όλοι οι καλεσμένοι. Αυτός είναι ένα τρόπος οικονομικής ενίσχυσης της νύφης. Ακολουθεί το τραταμέντο5. Συνήθως σερβίρονται τα γλυκά: ραβανί και χαλβάς, και τα ποτά: ούζο για τους άντρες και μέντα ή γαρύφαλο για τις γυναίκες.

Την ημέρα αυτή δίνεται η ευκαιρία για την έκθεση στην κοινή θέα των προικιών της νύφης. Η βασική σύνθεση αυτών των προικιών ήταν: ένα μπαούλο και μια ντουλάπα: χοντρός ρουχισμός (στρώσες, μπατανίες, κουβέρτες, χεράμια, ρίτσα, βιλάρια…) υφασμένα στον αργαλειό6. Ακόμα πολλά ασπρόρουχα και εργόχειρα. Ο γαμπρός είχε την υποχρέωση ν’ αγοράσει το κρεβάτι και τα υπόλοιπα έπιπλα του σπιτιού.

Την Παρασκευή ο γαμπρός στέλνει συγγενείς μ’ ένα κάρο που το τραβά ένα κόκκινο άλογο. Οι συγγενείς της νύφης κρύβουν στα διπλωμένα στρώματα ένα κόκκινο μαντήλι με χρήματα, κουφέτα και αμύγδαλα. Είναι η αμοιβή του καροτσέρικου που φτάνοντας στο σπίτι του γαμπρού, ψάχνει και το βρίσκει.

Η μεταφορά των προικιών από το σπίτι της νύφης μέχρι το σπίτι του γαμπρού αποτελεί ένα γραφικό και ευχάριστο θέαμα. Την πορεία οδηγεί το κάρο φορτωμένο πολύχρωμα ρούχα, και τ’ άλογο στολισμένο με κολαρίνες από κόκκινα τριαντάφυλλα. Ακολουθούν κοπέλες που κουβαλούν στο κεφάλι τους κόφες7 με μαξιλάρια.

Στο τέλος ακολουθούν τα οργάνα παίζοντας εύθιμους σκοπούς. Ο κόσμος από τους δρόμους και τα μπαλκόνια των σπιτιών ρίχνει ρύζι και ζάχαρη στα «προικιά».

Στην πόρτα του σπιτιού περιμένει ο γαμπρός και φιλοδωρεί τα κορίτσια που σηκώνουν τις κόφες με τα μαξιλάρια. Στο μεταξύ τα κορίτσια μπαίνουν στο σπίτι και αρχίζουν να τακτοποιούν την κρεβατοκάμαρα. Στρώνουν με επιμέλεια το νυφικό κρεβάτι τραγουδώντας τραγούδια του γάμου:

«άγγελος είναι ο γαμπρός κι η νύφη καλομοίρα
να κάνουν σερνικά παιδιά σαν της μηλιάς τα μήλα»

και λέγοντας την ευχή: Καλορίζικη αυτή η μέρα πριν το γάμο που βλέπονται ο γαμπρός και η νύφη.

1962-Προικιά-ΚικήςΓάμος το 1962, πηγαίνοντας τα προικιά Κικής στο Περαχώρι της Ιθάκης

ΤΟ ΣΑΒΒΑΤΟ

Το Σάββατο είναι η μέρα που ετοιμάζεται και υπογράφεται από το γαμπρό και τα πεθερικά το προικοσύμφωνο η «Αρασκιά»8. Σ’ αυτό καταγράφονται όλα όσα πήρε από τους δικούς της η νύφη. Πολλές φορές φτιάχνονταν στο συμβολαιογραφείο σε δυο αντίτυπα. Η μορφή που δινόταν στο προικοσύμφωνο από τους νοτάριους9 περιείχε όλη τη θρησκευτική μεγαλοπρέπεια αλλά και τη λεπτομέρεια ενός δεσμευτικού έγγραφου όπως μαρτυρούν τα δυο προικοσύμφωνα του 18ου και του 19ου αιώνα που παραθέτω:

ΠΡΟΙΚΟΣΥΜΦΩΝΟ του 1761

1761 Μαΐου 20 εις το όνομα της αρχικής τριάδος και του μεγαλομάρτυρος Προκοπίου Δέσποινά μου Υπεραγία Θεοτόκε με τον υιόν τον μονογενή σου τοίχος και βοηθός εις το παρόν συνοικέσιον όπερ μέλει εκ Θεού γένεσθαι ούτως και η χήρα Π. Χριστοδούλου Δευτεραίου Κυράτσα Διαμάντω αντάμα με τα παιδιά της τ’ αρσενικά παντρεύουν τη ποθητή τους θυγατέρα και αδελφή ονόματι Κυράτσα Μαρία και της δίδουν δι’ άνδρα νόμιμον και αλογιτικόν της τον εκ Θεού απεσταλμένον τον Νικολέτο Αμάραντο Π: αναγνώστης και της δίδουν δια προικιό το μέγα και πλούσιο έλεος του Πανάγαθου Θεού και την ευχήν τους εν πρώτοις, στρώμα ένα μαλλί γεμάτο, μαξιλάρια δύο με τα ενδύματά τους, μακρινάρα μια, σεντόνια τέσσερα, τα δύο φούρνιδα, τα δύο βαμβακερά, πουκάμισα τέσσερα, φουστάνια τέσσερα, ποδιές τέσσερις, εμπόλιες επτά, καρπέτα μια καινούργια μεσάλα της ταύλας, πύχες εξατουβάλεα, τέσσερα κασέλα ριαλιόν ενός ήμιση δαχτυλίδι ριαλιόν ενός, την μερτική της σταφίδα στο άγρι10 όπου έχει με το τουμάγο βρεττό άλλο χωράφι στην χοντριπούτα11 το μερτικό της χωράφι στο λικοδόντι12, το αυλάκι, το μερτικό της χωράφι στις λίμνες13 στον Λαχώ, με τις μερτικές της ελιές στη ρομποτή14, όπου έχει με τους κουνιάδους της, μερτικές ελιές στου λικοδόντη το αυλάκι, ακόμα της δίνει και ο «μξ» Αλέξανδρος «οκ» ο «μξ» Γιάννης το μερτικό της από τις αυτές ελιές, ακόμα τη τάξι τα πρόβατα κεφάλια έξη, τέσσερα μεγάλα και δυο μικρά, τη τάξη και η θεια της η Δευτεραίου ένα κομμάτι χωράφι στα στεφανάκια15, ακόμα τη τάξη και η θεια της η Σπύραινα το μερτικό της χωράφι στη Παναγιά τη σκάλα16 προικιό της τη τάξη και η αδελφή της η Ανδριάνα ποδιά μία και μπόλια μία, σκουλίνες τη τάξη και ο μπάρμπας της ο Μπατίστας λινάρι λίτρες τέσσαρες.

Ταύτα πάντα Θεού βοήθεια και την ευχή της εις μαρτυρίας τους κάτωθεν.

Αναγνώστης Βρεττός
Γιώργης (δυσανάγνωστον)
Αναγνώστης Βρεττός παρακαλεστής

Μου το παραχώρησε ο θείος μου Νίκος Δευτεραίος – Ντέλης. Από το χωριό Εξωγή.
Σπύρου Γιοφύλη «Τοπονύμιο της Νήσου Ιθάκης» Αθήνα 1959

ΠΡΟΙΚΟΣΥΜΦΩΝΟ του 1843

Αριθ. 213. Χίλιους οκτακόσιους σαράντα τρεις (1843). Απριλίου 25 και 7 Μαΐου, Ιθάκη, κωμόπολις Κιονίου17, ημέρα Κυριακή, ώρα 7 προ μεσημβρίας εν ονόματι της Αγίας ομοούσιου και αδιαιρέτου Τριάδος καλεόμενος εγώ ο συμβολαιογράφος Βασίλειος Καραβής ποτε Ιωάννου εφέρθην με το παρόν μου βιβλίον εις τούτην την κωμόπολιν Κιονίου εις την οικίαν Κυρίου Γεωργίου Δαλόνα18 ποτε Παναγιώτου δια μέσου του κύρίου Διονυσίου Αναγνώστη Δενδρινού ποτε Γεωργίου γνωστός μοι και κάτοικος εις την πόλιν όπου εκεί εσυμφώνησαν γάμον, ο κυρ Διονύσιος μετά του κυρίου Δαλόνα και συμβία του19 Ελένη Πήλικκα ποτε Αναγνώστου δια να λάβει ως νόμιμον συμβία του ο κυρ Διονύσιος κατά τους άγιους και ιερούς κανόνας της Ορθοδόξου ημών πίστεως την κυρίαν Αγγέλικα θυγάτηρ του ειρημένου κυρίου Δαλόνα με ευχαρίστησή του καθώς και η κυρ Αγγέλικα ευχαριστήθη να λάβει δια νόμιμον συμβίον της τον ειρημένον κυρ Διονύσιον Αναγνώστη Δενδρινόν ον όθεν οι άνωθεν πατήρ κυρ Δαλόνας και συμβία του κυρία Ελένη πατήρ και μήτηρ της Αγγέλικας να δείξουν εις αυτήν την αγάπην και ειλικρίνειαν, εκπληρώσουν και το πατρικόν και το μητρικόν χρέος των δια το σέβας όπου η θυγάτηρ των είχεν εις αυτούς, υπόσχονται και τάζουν προς την αυτήν θυγατέρα των δια προίκα είτε πατρικόν και μητρικόν της μερίδιον πρώτον το έλεος του Πανάγαθου Θεού, την ευχήν τους και τα ακόλουθα εν πρώτοις στρώματα δυο εντόπια γιομάτα μαλλί, προσκεφαλάδα20 μια ομοίως γιομάτη μαλλί προσκαφαλάδα τέσσαρα τα δυο εντόπια και τα άλλα δυο ξενικά γιομάτα μαλλί με τα ενδύματά τους, τορνολέτα δυο κάμπιρα, σεντόνια δεκατέσσαρα το ήμισυ εντόπια και τ’ άλλα ήμισυ ξενικά, παπλώματα δυο γάμπινα (λέξη δυσανάγνωστος) πρώτο και δεύτερο, υποκάμισα δεκατέσσερα το ήμιση εντόπια και τ’ άλλα ήμισυ ξενικά, φορέματα μεταξωτά δύο όμοιο σάλι ένα, όμοια Ινδιάναις τρεις αρ. 3, μανδήλια μεταξωτά πέντε και άλλα πέντε διαφόρων χρωμάτων, σάλι ένα της πλάτης ταλίρων τριών, σκαλτσούνια ζευγάρια τριάντα αρ. 30, σκούφιες επτά αρ. 7, φλοκάτες σκέτες τουβαγέλια της τάβλας ξενικά δεκατέσσαρα αρ. 14, μεσάλα όμοια μια ξενική της τάβλας, κωμό ένα ταλλάρων 10, σκουλαρίκια χρυσά ζευγάρι ένα ταλλάρων δέκα αρ. 10, δαχτυλίδι χρυσό ένα ροζέτα ταλλάρων εξ. αρ. 6, ένα κορδόνι του λαιμού τάλλαρα Δίμιλα εκατόν πένήντα αρ. 150 ομοίως της τάζουν ξαμπιλε την γην από ένα κομμάτι σταφίδα τοποθεσίαν κλήπα όση κι αν είναι όπου τα κλήματα είναι του Αναστάσιου Κατσαμά, συνορεύει κατά τον συρόκο Ηλία Συρμή σταφίδα έως εις τον λεβάντες, κατά τον πουνέντες μάϊστρο συνορεύει σταφίδα της κληρονομιά Χρήστο Γαλάτη.

Όλα τα άνωθεν κινητά είδη παρέλαβεν ο νυμφίος και η νύμφη εξών τα ακόλουθα ένα πάπλωμα, σεντόνια τέσσαρα ξενικά, υποκάμισα δύο ξενικά και ένα φόρεμα Ινδιάνα παρέλαβεν ομοίως από τα άνωθεν μετρητά τάλλαρα κολονάτα σαράντα πέντε αρ. 45 τα δε εναποληφθέντα τάλλαρα εκατόν πέντε αρ. 105 να δοθούν εις δύο δόσεις η μεν πρώτη δόσις συνηξαμένη εις τάλληρα πενήντα πέντε θέλει δοθεί όλον τον οκτώβριον μήνα πρώτον ερχόμενον δια τα οποία υπόσχεται να πληρώσει ο εδώ παρόν κυρ Οδυσσεύς Πάλμος ποτε Ιωάννου από το χωρίον Εξωγής γνωστός μας χωρίς την παραμικράν εναντιότητα προς τον νυμφίον Δενδρινόν και όλην την δευτέραν δόσιν των ταλλάρων πενήντα υπόσχεται ο πατήρ κυρ Γεώργιος Δαλόνας να τα πληρώσει προς τον νυμφίον Δενδρινόν εις διορίαν χρόνον έναν και λείποντας από την αυτήν αγορίαν υπότασσων ο κυρ Δαλόνας τα επίλοιπά του αγαθά εις την πληρωμή των ταλλάρων πενήντα. Ευχαριστημένη λοιπόν η άνωθεν νύμφη κυρ Αγγέλικα εις το μερίδιον όπου ο πατήρ και η μήτηρ της εδώρισαν, παραιτείται από κάθε άλλο δικαίωμα, ευχαριστημένα τα άνωθεν μέρη έγραψα το παρόν προικοσύμφωνον. Μέσα εις την οικίαν του κυρίου Δαλόνα όστις είναι γνωστός μας και κάτοικος ως άνωθεν τούτη την κωμόπολιν Κιονίου εις την παρουσίαν των υποφαινομένων μαρτύρων κυρίων Δημητρίου Καραβία του Πέτρου κατοίκου εις την πόλιν Βαθύ και Παναγιώτην Αντωνίου Κουτσουβέλην γνωστός μου και κάτοικου εις το Κιόνι και χωρίς συγγένειαν κατά τον νόμον ανάγνωσα το παρόν εις ακρόασίν τους ως λέγει η κυρά μητέρα και νύφη είναι αγράμματη υπό μαρτυρίας.

Γεώργιος Δαλόνας βεβαιώνω.
Διονύσιος Αναγνώστης Δενδρινός
Οδυσσεύς Πάλμος υπόσχομαι
Παναγιώτης Αντωνίου Κουτσουβέλης μάρτυς
Δημήτριος Πέτρου Καραβίας μάρτυς
Βασίλειος Καραβίας ποτε Ιωάννου συμβολαιογράφου της πόλεως.

Εκ του περιθωρίου
Αναφορικώς του αντιγράφου με Νοτα παρουσιασμένου εσημειώθη η αντίκρυς πράξις εις το βιβλίον των υποθηκών τη 25η Μαΐου 1843 υο. αριθμ. 559. Βασίλειος Καραβίας συμβολαιογράφος.

Ιθάκη της 15, δέκα πέντε, Ιουλίου 1852
Δια το ακριβές του αντιγράφου Κ.Γ. Δρακούλης βοηθός του Αρχειοφύλακα.

Ιθάκη τη 17 Σεπτεμβρίου 1860 ελογαριάσθη μετά του κουνιάδου μου Ιωάννη εις όσα ο πεθερός μου Γεώργιος Δαλόνας μου χρωστούσε εις το παρά προικοσύμφωνον κι έλαβα απ’ αυτόν τα υπόλοιπά του χρέη και εξοφλώ.

Ιερεύς Δενδρινός

Ξεκαθαρίζω οτι όλα του παρόντος προικοσύμφωνου καθώς και τα όσα είναι εγγυητής ο Οδυσσεύς Πάλμος το έλαβα παρά του άνωθεν Δαλόνα και μένει ελεύθερος παντελώς ο ειρημένος Πάλμος από την εγγύησή του.

Ταύτα δε έγραψα εις όμοιον αντίγραφον προικοσυμφώνου καθώς και τούτο παραφαίνεται».

Μετά την απογραφή ακολουθούσε χαρούμενη ατμόσφαιρα. Έψεναν κοκορέτσια και διάφορους μεζέδες. Είχαν μπόλικο κρασί, μαζεύονταν οι στενοί φίλοι του γαμπρού και οι γειτόνισσες και τα τραγούδια συνόδευαν τον κουρέα που ξύριζε κι έκοβε τα μαλλιά του γαμπρου:

«Εσύ γαμπρέ που κάθεσαι σου πρέπουνε τραγούδια
γιατί έχεις τη μάντα σου μια γλάστρα με λουλούδια…»

Στο κούρεμα του γαμπρού παραβρίσκονταν και οι οργανοπαίχτες που έπαιζαν διάφορα εύθυμα τραγούδια. Οι παραβρισκόμενοι έριχναν χρήματα στους οργανοπαίχτες και στον κουρέα.

Ιθάκη-1936-Γάμος-Γεράσιμου-Παξινού-και-Διονισίας-ΡαυτοπούλουΙθάκη 1936. Γάμος Γεράσιμου Παξινού και Διονυσίας Ραυτοπούλου

Γαμος-της-μανας-μου-Στο-Θιακη-1955.-Γιαγια-Ζαχαρενια-Σταμελατου...Γιαγια-Λοπη-Τσοκγα-..παρανυφακη-Βιργινια-του-Καπτεν-ΧιωτακηΓάμος στο Θιάκι το 1955.

img632

Η ΜΕΡΑ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ

Ο γάμος γινόταν Κυριακή απόγευμα, ώρα που υπήρχε ακόμα ήλιος, ώστε να μην μπει η νύφη στο σπίτι του γαμπρού χωρίς ήλιο, πράγμα που θεωρούνταν γρουσουζιά.

Μια ώρα πριν το γάμο, ο γαμπρός με λίγους καλεσμένους και τα όργανα, πήγαιναν να φέρουν τον κουμπάρο απ’ όπου θα ξεκινούσαν με τους υπόλοιπους καλεσμένους για το σπίτι της νύφης. Σ’ αυτή τη διαδρομή πήγαιναν μπροστά τα όργανα (βιολί και λαγούτο) παίζοντας ένα χαρούμενο σκοπό που ρύθμιζε τα βήματα των υπολοίπων. Πίσω ακολουθούσε ένα αγόρι που σ’ ένα μεγάλο δίσκο κρεμασμένο στο λαιμό του έφερνε τα στέφανα και τις λαμπάδες.

Ο-γάμος-του-Μάικ-Κώστας-λούλα-Μελβούρνη.-Περίπου-1951

Ακολουθούσε ο γαμπρός αγκαζέ με την αδελφή του ή άλλο στενό συγγενικό πρόσωπο. Ο κουμπάρος με τον παπά και οι υπόλοιποι συγγενείς και φίλοι ακολουθούσαν μετά και όλα τα μικρά παιδιά στη συνέχεια από τα γύρω χωριά.

Εν τω μεταξύ στο σπίτι της νύφης κοπέλες την έντυναν και τη στόλιζαν τραγουδώντας και λέγοντας:

«Από σταφύλι κι αγάπη
και κόκκινο αϊτονύχι
χαράς τα μάτια του γαμπρού
που διάλεξαν τη νύφη

Εκεί που πας νυφούλα μου
καλώς να σε δεχθούνε
και τα πορτοπαράθυρα
κι αυτά να σ’ αγαπούνε…»

Το μυστήριο του γάμου21 διαβάζονταν στο σαλόνι του σπιτιού που ήταν γεμάτο από τους καλεσμένους. Όταν έφτανε η στιγμή του «Ησαΐα χόρευε…» και ο παπάς γύριζε το ζευγάρι γύρο, οι καλεσμένοι έριχναν άνθη, ρύζι και ζαχαρωτά, που πολλές φορές σημάδευαν το κεφάλι του γαμπρού.

Όταν τέλειωνε το μυστήριο το ζευγάρι στεκόταν στη μέση του σαλονιού και δεχόταν τις ευχές, πρώτα των δικών τους γονέων και αδελφών και στη συνέχεια, όλων των καλεσμένων με την ευχή: «Να ζήσετε» ή «Καλορίζικοι». Όταν τέλειωναν οι ευχές με την ίδια διαδικασία που ήρθαν στο σπίτι της νύφης έφευγαν τα όργανα παίζοντας ένα πεταχτό και χαρούμενο τραγούδι προσαρμοσμένο στους στίχους «Την μπι… την μπι… την πήραμε και πάμε…» εννοώντας τη νύφη. Απ’ όλους τους δρόμους που περνούσε η πομπή του γάμου ο κόσμος που συγκεντρωνόταν από τα γύρω τα χωριά έραιναν με άνθη και ρύζι το γαμπρό και τη νύφη φωνάζοντας: «Καλορίζικα… Καλορίζικα…»

11

ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΓΑΜΠΡΟΥ

Όταν έφταναν στο σπίτι του γαμπρού περίμενε η πεθερά μ’ ένα γκεσέ ή γλυκό να δώσει στη νύφη. Κάτω στην πόρτα είχανε στρωμένο ένα αντρικό παντελόνι να πατήσει η νύφη για να κάνει αρσενικά παιδιά και συνάμα να σπάσει με το πόδι της ένα ρόδι για ν’ αποκτήσουν τόσα καλά όσα τα κλωνιά απ’ το ρόδι.

Μετά η νύφη με το γαμπρό προχωρούσαν στο σαλόνι (σάλα) όπως συνήθιζαν να το λένε και κάθονταν στον καναπέ. Εν τω μεταξύ, κοπέλες με μεγάλους δίσκους ετράτερναν22 γλυκά και ζαχαρωτά και άντρες με δίσκους πρόσφεραν ποτά.

ΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ

Το τραπέζι του γάμου πάντα είχε ένα μάτι στολισμένο με ανθοδέσμες.

Εν τω μεταξύ τα όργανα εκτελούσαν διάφορα τραγούδια και το ζευγάρι άνοιγε το χορό – με το καλαματιανό. Ακολουθούσαν οι στενοί συγγενείς και στη συνέχεια όλοι σχεδόν οι καλεσμένοι έπρεπε να χορέψουν τη νύφη.

Στο τραπέζι κάθονταν όλοι οι προσκεκλημένοι – στο κέντρο του τραπεζιού κάθονταν το ζευγάρι έχοντας δίπλα τους τους γονείς τους ο γαμπρός και τον κουμπάρο.

Μετά το φαγητό το πρώτο τραγούδι το έλεγε η νύφη. Ήταν ‘Η Ανθισμένη Αμυγδαλιά». Έλεγαν και ρίμνες:

«Γαμπρέ μου τη νύφη μας
να μην την εμαλώνεις
σαν λεμονιά μες τον μπαξέ
να την εκαμαρώνεις.

Και πάλι θα το ξαναπώ
επάνω στο κεράσι
να ζήσει η νύφη κι ο γαμπρός
ν’ ασπρίσει να γεράσει…»

κι Παναγιά απ’ τα καθαρά
με τον Μονογενή σου
στο ταιριαστό ζευγάρι μας
Δώσε τους την ευχή σου.

Έλεγαν και για τον κουμπάρο που στεφάνωνε:

«Νονέ που στεφάνωσες
τα δυο κυπαρίσια
να σ’ αφήσει ο Θεός
να κάμεις και βαφτίσια…»23

Η διασκέδαση διαρκούσε καμιά ώρα μετά τα μεσάνυχτα. Μετά αποχωρούσαν οι καλεσμένοι παίρνοντας από μια μπουμπουνιέρα.

Την άλλη Δευτέρα ακολουθούσε διασκέδαση – τα έξοδα τα έκανε η καλέστρα, όπου διασκέδαζαν μέχρι τις πρωινές ώρες.

Επάνω στις οχτώ μέρες, η πεθερά πήγαινε στο σπίτι του γαμπρού με μια κότα κι έναν κόκορα, τα ονόματι: πιστρόφια.

Την κότα αυτή από το ζευγόρνιθο δεν έκανε να καθίσει να κλωσήσει διότι έφερνε γρουσουζιά αν δεν χρόνιαζε. Σε περίπτωση που θα κλωσούσε την σήκωναν από την φωλιά της και της έριχναν κρύο νερό επάνω στο κεφάλι της για να ξεκλωσάσει.

Την παραπάνω Κυριακή μετά τα πεστρόφια, το νιόφωτο (ο γαμπρός και η νύφη) συνοδευόμενοι από τους γονείς τους και πολλούς από τους προσκεκλημένους, εκκλησιαζόντουσαν: πήγαιναν στην εκκλησία. Στο μέσο περίπου της Λειτουργίας καθόντουσαν σε στασίδια που τα προόριζαν γι’ αυτούς. Μόλις έφταναν στην εκκλησία ο επίτροπος πήγαινε και κούναγε τον πολυέλαιο.

Μετά ο παπάς από το Ιερό μ’ ένα παιδάκι έστελνε στο δίσκο δυο τεμάχια Αντίδωρο τυλιγμένα σε λευκό χαρτί στο γαμπρό και στη νύφη, όπου με τη σειρά τους έριχναν στο δίσκο δυο φάκελα με χρήματα – αυτό ήταν το φιλοδώρημα του παπά.

Στη συνέχεια ο επίτροπος πήγαινε σε δίσκο δυο ματσέτα με άνθη (ανάλογα την εποχή), όπου πάλι σε φάκελο έδιναν χρήματα για την εκκλησία, μετά πρόσφεραν άνθη και σε όλη την ακολουθία.

Στο τέλος της Λειτουργίας, όλο το εκκλησίασμα ευχόταν στο ζευγάρι «Καλορίζικο»23.

ΑΝΤΡΕΑΣ ΛΟΥΚ. ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΤΟΣ

(Αναδημοσίευση από το site www.ithacanews.gr)
_______________________________________________
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1 Από το στόμα Φιλάρετου Κεκάτου, ετών 67, Γραμματικές γνώσεις έκτης δημοτικού, κάτοικος χωριού Εξωγή. Το τραγούδι έχει δομή ποιητάρικη.
2 Σάσματα = τελειώματα
3 Δυο λίτρες είναι περίπου ίσες μ’ ένα κιλό.
4 Χεράμι, είδος μάλλινου υφάσματος υφασμένο στον αργαλειό.
5 Τρεταμέντο = κέρασμα.
6 Χεράμι = ύφασμα από μαλλί υφασμένο στον αργαλειό. Ρίτσο = ύφασμα από μαλλί ανάμικτο με μπαμπάκι υφασμένο στον αργαλειό με πολύ ψιλό νήμα. Βιλάρι = του αργαλειού.
7 Κόφα = κάνιστρο.
8 Αρασκιά = προικοσύμφωνο.
9 Νοτάριος = συμβολαιογράφος.
10 Άγρι: Τοποθεσία ΒΔ της κοινότητος Πλατρειθιά.
11 Χοντριπούτα: Τοποθεσία κοντά στο ακρωτήρι της κοινότητος Πλατρειθιά, Ανατολικά της νήσου μεταξύ των κολπίσκων βαθειά Μούδι και λίμνια.
12 Λικοδόντι: Τοποθεσία της κοινότητας Πλατρειθιά μεταξύ των τοποθεσιών ασπρόχορτο και Θωμαή (λικοδόντι / Λύκοδόντι).
13 Λίμνες: Τοποθεσία στο χωριό Λαχός Κοινότητος Πλατρειθιά εις το Νότιον άκρον του βουνού Μάρμακας της Ανατολικής ακτής του νησιού.
14 Ρομποτή: Παραλιακή τοποθεσία στην κοινότητα Πλατρειθιά εις το Νότιον άκρος του βουνού Μάρμακας της Ανατολικής ακτής του νησιού.
15 Στεφανάκια: Απότομος και άβατος κρυμνή του βουνού Μάρμακα, άλλοτε δεντρόφυτος και τώρα γυμνή από δέντρα.
16 Παναγιά στη σκάλα: Υψηλη τοποθεσία στη κοινότητα Πλατρειθιά, στο βουνό Μάρμακα εκεί ευρίσκεται εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και ανεμόμυλος.
17 Κιόνι: χωρίον ΒΑ της Ιθάκης.
18 Επίθετον το οποίο δεν υπάρχει τώρα στο νησί.
19 Συμβία – Σύζυγος (από τη συμβίωση).
20 Μεγάλο προσκέφαλο, το βάζουν για διακοσμητικό στο κρεβάτι.
21 Το μυστήριο του γάμου γίνεται τώρα στην εκκλησία εντολή της Αρχιεπισκοπής.
22 Τρατέρνω = σερβίρω.
23 Από το στόμα της Αθηνάς Φλωριά – Βρεττού από το χωριο Εξωγή.
24 Πολλά από τα στοιχεία του Παραδοσιακού Γάμου στην Ιθάκη μου ανάφερε η Αναστασία Αναγνωστάτου και η κόρη της Γεωργία Κακλαμάνη – Αναγνωστάτου όπου τα διάσωσαν από την Μητέρα και Νόνα, Ευτυχία Μαυροκεφάλου.



Αφήστε το σχόλιό σας

XHTML: You can use these html tags: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>

            









Copy Protected by Chetan's WP-Copyprotect.