Η ιστορική 3η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ το Σεπτέμβρη του 1947

«Δεν άφησαν στο λαό άλλην εκλογή από την ένοπλη αντίσταση και πάλη…»

Μία από τις σημαντικότερες συνεδριάσεις του ανώτερου καθοδηγητικού οργάνου του ΚΚΕ, της Κεντρικής του Επιτροπής, στην περίοδο της ένοπλης ταξικής αναμέτρησης (1946-1949), είναι η 3η Ολομέλεια της ΚΕ του Κόμματος, που έγινε το Σεπτέμβρη του 1947. Είναι η Ολομέλεια που προσανατόλισε στη γενίκευση της ένοπλης δράσης. Η 3η Ολομέλεια πραγματοποιήθηκε στις 11-12 Σεπτέμβρη 1947.

Οι εργασίες της Ολομέλειας ξεκίνησαν πέντε μόλις μέρες μετά από την ορκωμοσία της νέας αστικής κυβέρνησης του Θεμιστοκλή Σοφούλη και 19 μήνες μετά από τη 2η Ολομέλεια του Φλεβάρη του ΄46, χρονικό διάστημα κατά το οποίο χάθηκε πολύτιμος χρόνος.

«Υπέρ βωμών και εστιών», αρθρο του Ν. Ζαχαριάδη στον Ριζοσπάστη την Τετάρτη 8 Οκτώβρη 1947

Η 3η Ολομέλεια της ΚΕ είναι ιστορικής σημασίας για την πορεία του ΚΚΕ και του ΔΣΕ στα χρόνια 1947-1949. Οι Αποφάσεις της αποτύπωσαν το προϋπάρχον αίτημα των καιρών, την αντιστοίχηση του εργατικού – λαϊκού κινήματος με το βαθμό όξυνσης των ταξικών αντιθέσεων. Το πνεύμα της Ολομέλειας και των Αποφάσεών της συμπύκνωνε ο Ν. Ζαχαριάδης σ΄ ένα σημείο του άρθρου του «Υπέρ βωμών και εστιών»: «Η Ολομέλεια διαπίστωσε ότι (…) δεν άφησαν στο λαό άλλην εκλογή από την ένοπλη αντίσταση και πάλη, ότι ο λαός ακολουθώντας το δρόμο που του υπόδειχνε η τιμή και το καθήκον, εκτελούσε το μοναδικό χρέος που του επέβαλε η ιστορία του και η αγάπη προς την Πατρίδα του» («Ριζοσπάστης», 8-10-1947).

Το γεγονός ότι η 3η Ολομέλεια συνήλθε 19 μήνες μετά τη 2η Ολομέλεια αναδεικνύει ένα σοβαρό πρόβλημα στην τότε συλλογική λειτουργία του καθοδηγητικού οργάνου του Κόμματος που δεν έχει εξηγηθεί από αντικειμενικούς λόγους. Η χρονική απόσταση ανάμεσα στη 2η και 3η Ολομέλεια, αναδεικνύει τη μεγάλη καθυστέρηση στη γενίκευση του ένοπλου αγώνα, στη μεταφορά σε αυτόν του κέντρου βάρους της λαϊκής πάλης. Κι αυτό ήταν το πιο σοβαρό πρόβλημα.

Σ΄ εκείνους τους 19 μήνες, υπήρχαν σημαντικές πολιτικές εξελίξεις, τόσο στο αστικό πολιτικό σύστημα και στην παραπέρα σκλήρυνση της στάσης του απέναντι στο ΚΚΕ και το ΕΑΜ, όσο και στην πορεία του ΔΣΕ. Αυτά τα θέματα δεν αντιμετωπίστηκαν στο μεσοδιάστημα από την ΚΕ, ούτε καν από το σύνολο του ΠΓ.

Βέβαια, η αντικειμενική θεώρηση των πραγμάτων δεν μπορεί να παραγνωρίζει ότι στο διάστημα του ενάμιση χρόνου από τη 2η Ολομέλεια είχαν πραγματοποιηθεί αρκετά βήματα στην ανάπτυξη του ΔΣΕ. Στην πραγματικότητα, η Απόφαση για τη γενίκευση της ένοπλης πάλης, αν και πάλι καθυστερημένα, είχε παρθεί πολλούς μήνες πριν από την 3η Ολομέλεια, συγκεκριμένα από το Φλεβάρη του 1947, όπως προκύπτει από το υπόμνημα του Ν. Ζαχαριάδη προς τον Ι. Στάλιν (13 Μάη 1947):

«Το Πολιτικό Γραφείο της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας σε συνεδρίασή του στα μέσα του Φλεβάρη 1947, αφού εξέτασε την κατάσταση κατάληξε ότι το δημοκρατικό κίνημα, συνεχίζοντας την πλήρη εκμετάλλευση όλων των νομίμων δυνατοτήτων, πρέπει να θεωρεί ότι η ένοπλη πάλη γίνεται κυρίαρχη και πήρε σε σχέση μ΄ αυτά μια σειρά πρακτικών μέτρων» (Αρχείο του ΚΚΕ – Έγγραφο 542287, Εκθεση Νίκου Ζαχαριάδη προς την ΚΕ του ΚΚΣΕ με τίτλο «Για την κατάσταση στην Ελλάδα», 13-5-1947).

Ο σημαντικός παράγοντας της καθυστέρησης ήταν η θέση του ΚΚ (Μπ), καθώς και των αδελφών ΚΚ στις γειτονικές χώρες. Ως προς αυτό, είναι χαρακτηριστικό και το γεγονός ότι ο Νίκος Ζαχαριάδης βγήκε στο βουνό πολύ αργά. Μάλιστα, στις 18 Σεπτέμβρη 1947, από το Βελιγράδι όπου βρισκόταν, απέστειλε κείμενο προς το ΠΓ όπου ανάμεσα σε άλλα υπογράμμιζε: «…νομίζω ότι η μη άμεση δική μου χρησιμοποίηση για κομματική δουλιά κοντά στο ΔΣΕ στις λέφτερες περιοχές δεν υπαγορεύεται από κανένα πολιτικό λόγο και μονάχα αδυνατίζει την προσπάθεια που πρέπει να καταβάλει το ΚΚΕ, σύμφωνα και με το πνεύμα της 3ης Ολομέλειας, για να βοηθήσει αποφασιστικά το ΔΣΕ στο δύσκολο έργο του (…) Ξαναθίγω το ζήτημά μου γιατί νομίζω ότι σήμερα η επιφυλαχτικότητα που είχαμε πριν 6 μήνες δεν στέκει. Ούτε πρέπει να μας επηρεάζουν τελικά φιλικές συμβουλές και γνώμες όσο πολύτιμες και αν είναι, γιατί την ευθύνη για τη γραμμή και τη δράση μας στην Ελλάδα την έχουμε εμείς και μεις πρέπει ν΄ αποφασίζουμε» (Αρχείο του ΚΚΕ – Έγγραφο 38960, Εκτίμηση του Νίκου Ζαχαριάδη για το σχέδιο Απόφασης της 3ης Ολομέλειας, 18-9-1947).

Μιλώντας μερικά χρόνια αργότερα, στην 7η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ (1957), ο Ν. Ζαχαριάδης είπε την αιτία που άργησε να βγει στο βουνό: «Υπήρχε σ. και άλλο εμπόδιο. Οι σ. που μας βοηθούσανε και οι μικροί και οι μεγάλοι, είχαν αντίρρηση να βγω και κάναμε ολόκληρη μικρή συνωμοσία με τηλεγράφημα του Μάρκου που με ζητούσε κ.λπ. για να βγω και να πάω στο βουνό» (Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, «Η 7η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ». Πρακτικά, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2011, σελ. 236).

Τελικά, ο Ν. Ζαχαριάδης, σύμφωνα με τον Γ. Κικίτσα, βγήκε στο βουνό στις 16 Νοέμβρη 1947.

Ως προς τους στόχους, η 3η Ολομέλεια υπερεκτίμησε τις δυνατότητες του υποκειμενικού παράγοντα. Έβαλε στόχο τον τριπλασιασμό της δύναμης του ΔΣΕ, στόχος που αποδείχτηκε μη ρεαλιστικός. Εκείνη την περίοδο χιλιάδες είχαν συλληφθεί. Τα χωριά είχαν αδειάσει. Εξίσου αδύνατο ήταν τότε να βγούνε στο βουνό 2.600 κομμουνιστές από Αθήνα – Πειραιά – Θεσσαλονίκη, αφού τα περάσματα ήταν ήδη αποκλεισμένα.

Επιπρόσθετα, δεν υπήρξε κομματική κατεύθυνση για μαζικές αποδράσεις πολιτικών εξόριστων, με προορισμό τους το βουνό. Παρά τις μεγάλες δυσκολίες, που οπωσδήποτε παρουσίαζε αυτό το εγχείρημα, ίσως μπορούσε να πραγματοποιηθεί σε ένα βαθμό, ή, σε κάθε περίπτωση, να σχεδιαστεί και να επιχειρηθεί, αλλού επιτυχώς και αλλού έστω ανεπιτυχώς.

Προς τους τελευταίους μήνες του 1947, ο αριθμός των πολιτικών κρατουμένων ήταν κατά προσέγγιση ο παρακάτω: Εξόριστοι σε διάφορα νησιά – στρατόπεδα 30.000. Εξόριστοι φαντάροι στη Μακρόνησο 20.000. Φυλακισμένοι 15.000. Σύνολο 65.000.

Ακόμα, την ίδια στιγμή που συλλαμβάνονταν χιλιάδες μέλη του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, περιορίστηκε σημαντικά από το 1947 η δυνατότητα ισχυρής μαζικής αντίδρασης του λαϊκού κινήματος.

Εξαιτίας όλων των παραπάνω παραγόντων, από τους 18.000 παρατακτούς μαχητές του ΔΣΕ, οι 11.000 βρίσκονταν στις περιοχές Μακεδονίας – Θράκης – Ηπείρου και οι υπόλοιποι σε όλη την άλλη Ελλάδα, σύμφωνα με τα περιεχόμενα στοιχεία στο «Σχέδιο Λίμνες» (Αρχείο του ΚΚΕ – Έγγραφο 112725, «Σύντομα Πραχτικά για τη συνεδρίαση της ΚΕ του ΚΚΕ και τη σύσκεψη της στρατιωτικοπολιτικής ηγεσίας του ΔΣΕ»). Έτσι, το βάρος του αγώνα του ΔΣΕ λογικά έπεσε από την 3η Ολομέλεια κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα.

Η 3η Ολομέλεια συνήλθε σε δύο τμήματα. Στις Πρέσπες συνεδρίασε το κλιμάκιο της ΚΕ της Ελεύθερης Ελλάδας και στην Αθήνα το δεύτερο κλιμάκιο. Όπως αναφέρουν τα «Σύντομα Πραχτικά για τη συνεδρίαση της ΚΕ του ΚΚΕ και τη σύσκεψη της στρατιωτικοπολιτικής ηγεσίας του ΔΣΕ», «Μαζί με τη συνεδρίαση του τμήματος της ΚΕ της υπόδουλης Ελλάδας, που συνέρχεται στην Αθήνα, οι δύο αυτές συνεδριάσεις αποτελούν την 3η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ».

Πολλά μέλη της ΚΕ και της Κεντρικής Επιτροπής Ελέγχου δεν πήραν μέρος στις εργασίες της 3ης Ολομέλειας (και των δύο τμημάτων της), είτε επειδή είχαν συλληφθεί, είτε επειδή βρίσκονταν σε κομματική αποστολή ή και γιατί ορισμένοι είχαν δολοφονηθεί ή πεθάνει, κάποια μέλη της ίσως και για λόγους περιφρούρησης.

Η ανακοίνωση της δολοφονίας του Γιάννη Ζεύγου στον «Ριζοσπάστη» (21 Μαρτίου 1947)

Η 3η Ολομέλεια απέτισε φόρο τιμής στα στελέχη του ΚΚΕ που είχαν δολοφονηθεί (Γιάννης Ζεύγος, Νίκος Ζαγουρτζής, Αριστοτέλης Μπούρας, Παντελής Γουσίδης, Παναγιώτης Αρελάκης) καθώς και σε όλους τους άλλους αγωνιστές που έπεσαν στον αγώνα. Επίσης, στον Γιώργη Σιάντο, που είχε πεθάνει (20 Μάη 1947), και που το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ είχε εκδώσει για το θάνατό του ανακοίνωση, στην οποία μεταξύ άλλων αναφερόταν: «Ο θάνατος του σ. Γιώργη Σιάντου αφήνει μεγάλο και δυσαναπλήρωτο κενό στις γραμμές του Κόμματος και του Λαϊκού Δημοκρατικού Κινήματος. Το Πολιτικό Γραφείο (…) καλεί τα μέλη και τους οπαδούς του Κόμματος να εμπνευσθούν από το υπόδειγμα της αγωνιστικής ζωής του σ. Γ. Σιάντου και συσφίγγοντας τις γραμμές τους να συνεχίσουν (…) με μεγαλύτερη ακόμα επιμονή και αυτοθυσία τον αγώνα…».

Η εισήγηση του Ν. Ζαχαριάδη στην 3η Ολομέλεια, που εγκρίθηκε ομόφωνα, ανέφερε μεταξύ άλλων:

«Ο εκτραχηλισμός του μοναρχοφασισμού κάτω από την ξετσίπωτη καθοδήγηση των Αμερικάνων και Εγγλέζων, που σήμερα προβάλλει με τη μάσκα του Σοφούλη, το δυνάμωμα του Δημ. Στρατού και του λαού κάνει επιτακτικό να προχωρήσει σήμερα ο αγώνας σε νέο ανώτερο στάδιο, στη δημιουργία ελεύθερης περιοχής με προσωρινή δημοκρατική κυβέρνηση».

Σημειώνεται ότι στη διάρκεια των εργασιών της 3ης Ολομέλειας επισημάνθηκε από ομιλητές ότι η καθυστέρηση στη δημιουργία κυβέρνησης της Ελεύθερης Ελλάδας οφειλόταν στις αντιρρήσεις που προβάλλονταν από τις συνεργαζόμενες με το ΚΚΕ δυνάμεις στο ΕΑΜ.

Στις 12 Σεπτέμβρη 1947, τα μέλη του κλιμακίου της Ελεύθερης Ελλάδας συνήλθαν σε κοινή σύσκεψη (αποτέλεσαν Πολεμικό Συμβούλιο) με τον επιτελάρχη του ΓΑ του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας Στέφανο Παπαγιάννη και τους διοικητές των Αρχηγείων, της Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας Γιώργο Κικίτσα, της Ανατολικής Μακεδονίας Γιώργο Λασάνη και τον Νίκο Κανακαρίδη (Λάμπρο) της Θράκης. Στη σύσκεψη έγινε από τον Ν. Ζαχαριάδη το κλείσιμο της συζήτησης της προηγούμενης μέρας, ενώ ο Μάρκος Βαφειάδης παρουσίασε έκθεση για τη στρατιωτική κατάσταση και τα άμεσα καθήκοντα του ΔΣΕ. Εξετάστηκε το σχέδιο για τη δημιουργία ελεύθερης περιοχής με τη δική της κυβέρνηση, που είχε την κωδική ονομασία «Σχέδιο Λίμνες» και είχε καταρτιστεί σε στρατιωτική σύσκεψη, η οποία έγινε στις 10 Σεπτέμβρη.

Ο Γιώργος Κικίτσας, διοικητής της VI Μεραρχίας Δυτικής Μακεδονίας του ΔΣΕ (Φωτογραφικό αρχείο ΑΣΚΙ)

Η ανακοίνωση του Προεδρείου (που σκόπιμα δόθηκε στη δημοσιότητα με ημερομηνία 12-15 Σεπτέμβρη 1947) αναφέρει:

«… η ξενική κατοχή και η μοναρχοφασιστική κτηνωδία και με την κυβέρνηση του Σοφούλη δεν αφήνουν στο λαό άλλη εκλογή από την ανειρήνευτη και αποφασιστική πάλη για την ανεξαρτησία, τη λευτεριά, τη δημοκρατία. (…) ο ένοπλος αγώνας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας αποτελεί τη μοναδική επιβεβλημένη απάντηση που ο λαός και η Ελλάδα έχουν να δώσουν στους ξένους κατακτητές και τους ντόπιους υποτακτικούς των. Εξω από τον αγώνα αυτόν δεν υπάρχει ζωή και τιμή για την Ελλάδα και το λαό. Γι΄ αυτό και πρωταρχική υποχρέωση για τον κάθε Έλληνα πατριώτη είναι να δόσει όλες του τις δυνάμεις για να πετύχει το έργο του ΔΣΕ, με την ατράνταχτη πεποίθηση ότι όσο πιο γερός και αποφασιστικός και νικηφόρος είναι ο λαός και ο ΔΣΕ (…) τόσο περισσότερο θα τους υποχρεώσουν να δεχτούν τη δημοκρατική λύση για το ελληνικό πρόβλημα που προτείνει το ΕΑΜ…».

Επίσης, στην ανακοίνωση αναφερόταν ότι η 3η Ολομέλεια «ενέκρινε τη γραμμή της αντιπροσωπείας του ΚΚΕ στο Συνέδριο του ΚΚ Γαλλίας στο Στρασβούργο».

Το ζήτημα της ανάπτυξης της δύναμης του ΔΣΕ

H 3η Ολομέλεια ενέκρινε το «Σχέδιο Λίμνες» που αφορούσε στη δημιουργία ελεύθερης περιοχής στο χώρο όπου επικρατούσε ο ΔΣΕ στη Βόρεια Ελλάδα.

Κατέγραφε τη στρατιωτική κατάσταση του αντίπαλου, που εκτιμούσε ότι οι στρατιωτικές του δυνάμεις, μαζί με τη χωροφυλακή (30.000) και τις άλλες ένοπλες δυνάμεις (40.000), ανέρχονταν συνολικά σε 170.000 άτομα (με παρατακτή δύναμη 60.000 άνδρες). Στη συνέχεια, ανέλυε τη συνολική δύναμη του ΔΣΕ, η οποία υπολογίστηκε σε περίπου 22.000 – 24.000 μαχητές και μαχήτριες (παρατακτή δύναμη 18.000), που ήταν κατανεμημένη ως εξής: Ανατ. Μακεδονία – Θράκη 3.500, Κεντρική και Δυτική Μακεδονία 9.500, Θεσσαλία 2.500, Ρούμελη 2.500, Ηπειρος 1.300, Πελοπόννησος 1.500, Νησιά 500.

Εθετε ως στόχο: «Η δύναμη του Δημοκρ. Στρατού πρέπει να αναπτυχθεί με πολύ γρήγορους ρυθμούς ώστε να έχει τριπλασιασθεί μέχρι την άνοιξη του 1948».

Το πλάνο που τέθηκε σήμαινε ότι μέσα σε 7 – 8 μήνες η δύναμη του ΔΣΕ έπρεπε να φτάσει περίπου τους 50.000 – 60.000 μαχητές και μαχήτριες.

Σε αυτό το πλαίσιο, καταμερίζοντας τη στρατολογία στις τρεις μεγάλες πόλεις, αποφασίστηκε να ενισχυθεί ο ΔΣΕ με στελέχη και μέλη του ΚΚΕ, 1.500 από την Αθήνα, 600 από τον Πειραιά και 500 από τη Θεσσαλονίκη.

Στη συνέχεια, η διαταγή του Γενικού Αρχηγείου κατένειμε τις αποστολές που αναλάμβανε κάθε Αρχηγείο.

Η εξειδίκευση του «Σχεδίου Λίμνες» με το σχέδιο «Σ» καθόριζε τη στρατολογία νέων μαχητών ως εξής:

Αρχηγείο Δυτικής Μακεδονίας 6.000 νέους μαχητές. Ρούμελης 10.000. Θεσσαλίας 8.000. Ηπείρου 3.000. Κεντρικής 4.000. Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης 3.000.

Στην Ολομέλεια έγινε ακόμα και η εξής αναφορά:

«Είναι αλήθεια πως εκδηλώθηκαν αυταπάτες και ταλαντεύσεις σχετικά με την εξέλιξη της κατάστασης που είχαν τον αντίχτυπό τους και στις κομματικές γραμμές και που επέδρασαν ανασταλτικά στην πιο θαρραλέα ανάπτυξη της αντίστασης και ιδιαίτερα μέσα στις μεγαλουπόλεις».

Η 3η Ολομέλεια «καταδίκασε αποφασιστικά όλους τους δισταγμούς και τις ταλαντεύσεις». Επίσης, υπογράμμιζε την καθυστέρηση της λαϊκής αντίστασης στις μεγάλες πόλεις (Αθήνα, Πειραιάς, Θεσσαλονίκη, Βόλος, Καβάλα κ.ά.).

Οργανωτικά μέτρα

Προκειμένου να υλοποιηθούν τα καθήκοντα που ψήφισε η 3η Ολομέλεια, πάρθηκαν μια σειρά από οργανωτικά μέτρα. Δημιουργήθηκαν δύο κλιμάκια του Πολιτικού Γραφείου, το κλιμάκιο με έδρα την Αθήνα (Αναστασιάδης, Χατζηβασιλείου) και το 2ο κλιμάκιο στην Ελεύθερη Ελλάδα (Ν. Ζαχαριάδης, Γ. Ιωαννίδης, Μ. Βαφειάδης, Λ. Στρίγκος και Π. Ρούσος). Γραμματεία αυτού του κλιμακίου ορίστηκε να είναι οι Ζαχαριάδης, Ιωαννίδης και Βαφειάδης. Για την εφαρμογή των Αποφάσεων σχετικά με τον ΔΣΕ και το «Σχέδιο Λίμνες», η Ολομέλεια αποφάσισε να συγκροτηθεί τριμελής επιτροπή από τους Ιωαννίδη, Βαφειάδη και Στρίγκο. Επίσης, η 3η Ολομέλεια αποφάσισε να αντικατασταθούν ο Γιώργης Μπλάνας (Κίσσαβος, διοικητής του ΔΣΕ στη Θεσσαλία) και ο Γιώργος Κικίτσας (διοικητής της Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας) και στη θέση τους να μπουν «νέοι πιο κατάλληλοι διοικητές σ΄ αυτή τη δουλιά».

Σύμφωνα με τα «Σύντομα Πραχτικά», στη διάρκεια των εργασιών της Ολομέλειας, ο Μ. Βαφειάδης πρότεινε να αναλάβει την αρχηγία του ΔΣΕ ο Ν. Ζαχαριάδης. Με την πρόταση του Βαφειάδη συμφώνησαν ο Γ. Ερυθριάδης και ο Π. Ρούσος, ενώ ο Γ. Ιωαννίδης πρότεινε να γίνει αυτό όταν ο ΔΣΕ δυναμώσει. Ο Ν. Ζαχαριάδης δεν αποδέχτηκε την πρόταση, λέγοντας ότι «αυτή τη στιγμή θα μπορούσε να οδηγήσει σε διάσπαση το ΕΑΜ».

Στέργιος Αναστασιάδης, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. Εκτελέστηκε στις 22 Σεπτέμβρη του 1949

Στο κλιμάκιο που συνήλθε στην Αθήνα, την εισήγηση έκανε ο Στέργιος Αναστασιάδης, ο οποίος ήταν από το ΠΓ υπεύθυνος για όλη την κομματική δουλειά. Το κλιμάκιο συζήτησε και ενέκρινε τα σχέδια Αποφάσεων του κλιμακίου της Ελεύθερης Ελλάδας. Σε έκθεση που απέστειλε ο Στ. Αναστασιάδης αναφέρονταν τα καθήκοντα που έθετε το κλιμάκιο της Αθήνας. Συγκεκριμένα, αναφερόταν: «… α) Ανέβασμα της μαζικής πάλης, β) Έξοδος ανθρώπων (…) γ) Τεχνική οργάνωση του μηχανισμού. δ) Δουλιά στο ΕΑΜ, ανάπτυξη της διαφωτιστικής – προπαγανδιστικής δουλιάς. ε) Οργάνωση της λαϊκής αυτοάμυνας. στ) Δυνάμωμα της επαγρύπνησης» (Φίλιππος Ηλιού, «Ο Ελληνικός εμφύλιος πόλεμος. Η εμπλοκή του ΚΚΕ», εκδ. «Θεμέλιο», Αθήνα, 2005, σελ. 219. Το έγγραφο βρίσκεται στα ΑΣΚΙ και προέρχεται από το κλεμμένο Αρχείο του ΚΚΕ).

Από το έγγραφο δημιουργείται ένας προβληματισμός για τη σειρά των καθηκόντων, που προφανώς δεν εναρμονίζονταν με την Απόφαση της 3ης Ολομέλειας, αφού τα κύρια καθήκοντα, δηλαδή η έξοδος ανθρώπων στο βουνό και η ανάπτυξη της ένοπλης πάλης τίθενται ως δεύτερο και πέμπτο κατά σειρά καθήκοντα.

Σύμφωνα με το ίδιο έγγραφο διαφορετική άποψη υπήρξε «… μόνο στο σημείο που μιλάει για την ευθύνη χιλιάδων εξόριστων που προτίμησαν το δρόμο της εξορίας από το δρόμο του βουνού. Αυτό το σημείο πρέπει να αλλάξει γιατί κανένας δεν είπε σ΄ αυτούς τους ανθρώπους πού και πώς να πάνε γι΄ αυτό και δεν έχουν ευθύνη. Πρέπει επίσης να σβηστεί το σημείο που μιλάει για την αποκατάσταση των «δηλωσιών», δηλ. αυτών που έκαναν δήλωση τον καιρό της πρώτης Κατοχής. Σε ό,τι αφορά τους σημερινούς «δηλωσίες» εκφράσαμε τη γνώμη να αναβληθεί προσωρινά η δημοσίευση του αντίστοιχου σημείου» (παραθέτουμε ξεχωριστά τη σχετική Απόφαση).

Οι Αποφάσεις της 3ης Ολομέλειας γνωστοποιήθηκαν και συζητήθηκαν με τα απόντα μέλη της Ολομέλειας. Όλοι συμφώνησαν με την ανάγκη γενίκευσης του ένοπλου αγώνα (Αρχείο του ΚΚΕ – Έγγραφο 527254, Τηλεγράφημα των Γ. Ιωαννίδη (Διονύσης) και Μ. Βαφειάδη, με το οποίο καλούν τον Ν. Ζαχαριάδη στην Ελεύθερη Ελλάδα και ζητούν τη γνώμη του ΚΚ (Μπ), 29-10-1947).

Αμέσως μετά την 3η Ολομέλεια, ο Ν. Ζαχαριάδης ενημέρωσε την ΚΕ του ΚΚ Γιουγκοσλαβίας, με γράμμα του (20 Σεπτέμβρη 1947) στο οποίο ανέφερε:

«Έχουμε ακόμα στο κόμμα κοινοβουλευτικές αυταπάτες που δείχνουν την επίδραση που έχουν μέσα στις γραμμές μας οι μικροαστικές επιρροές και απ΄ την πλευρά των συμμάχων μας του ΕΑΜ» (Αρχείο του ΚΚΕ – Έγγραφο 466506, «Επιστολή του Ν. Ζαχαριάδη προς την ΚΕ του ΚΚ Γιουγκοσλαβίας», 20-9-1947).

Για το ίδιο ζήτημα, ο Ν. Ζαχαριάδης έγραψε στον Ιωαννίδη, στις 12 Οκτώβρη 1947:

«Απ΄ τη Σμαρώ (σ.σ. συνθηματικό όνομα για τον Στέργιο Αναστασιάδη) δεν έχουμε πολλές ειδήσεις. Η ανακοίνωση της Ολομέλειας προκάλεσε στο ΕΑΜ, κυρίως στο γιατρό (συνθηματικό όνομα για τον Γιάννη Πασαλίδη), δισταγμούς και αντιρρήσεις», (Αρχείο του ΚΚΕ – Έγγραφο 527260, «Επιστολή του Ν. Ζαχαριάδη στον Γ. Ιωαννίδη [Ανδρόνικο]»).

Και στις 30 Οκτώβρη 1947:

«Απ΄ τη Σμαρώ είχα δύο τηλεγραφήματα. Το ένα μιλά για την αντίδραση που βρήκαν στο ΕΑΜ, όπου δε συμφώνησαν να δημοσιευτεί η ανακοίνωση της Ολομέλειας. Η δημοσίευση έγινε και η Σμαρώ δεν ήξερε ακόμα πώς το πήραν οι φίλοι».

Η επιστολή του Μάρκου Βαφειάδη στο Ριζοσπάστη, φύλλο 17.10.1947

Εννιά μέρες μετά την ανακοίνωση από τον «Ριζοσπάστη» των Αποφάσεων της 3ης Ολομέλειας, στις 17 Οκτώβρη, κατάσχεται το φύλλο του «Ριζοσπάστη» που δημοσίευσε επιστολή του Μάρκου Βαφειάδη με την οποία καλούσε στα όπλα και την επόμενη μέρα απαγορεύτηκε εντελώς η κυκλοφορία της εφημερίδας. Η ένοπλη ταξική αναμέτρηση οξυνόταν πλέον στο έπακρο.

Το τελευταίο νόμιμο φύλλο του Ριζοσπάστη (18.10.1947)

Για τους δηλωσίες

Η 3η Ολομέλεια πήρε την παρακάτω Απόφαση για τους δηλωσίες:

«Η Ολομέλεια διαπιστώνει ότι η απόφαση του 7ουΣυνεδρίου για το ξεκαθάρισμα απ΄ τους δηλωσίες της 4ης Αυγούστου και της 1ης κατοχής πραγματοποιήθηκε και αποφασίζει, ότι στο εξής οι κομματικές οργανώσεις μπορούν να δέχονται αιτήσεις για την αποκατάσταση στο ΚΚΕ από πρώην δηλωσίες της πιο πάνω κατηγορίας, που με τα έργα τους απόδειξαν ότι ξαναπόχτησαν το δικαίωμα και την τιμή να γίνουν μέλη του ΚΚΕ. Οι κομματικές οργανώσεις θα αποφασίζουν και για το κατά πόσο οι δηλωσίες που αποκαταστένονται θα περνούν απ΄ το στάδιο του δόκιμου μέλους του ΚΚΕ. Οι αποφάσεις για αποκατάσταση δηλωσιών ελέγχονται και επικυρώνονται απ΄ τις επιτροπές πόλης και γνωστοποιούνται με όλα τα στοιχεία και στο ΠΓ της ΚΕ.

Η Ολομέλεια διευκρινίζει ότι δήλωση που γένηκε με γνώση του Κόμματος, γιατί ο αγωνιστής έπρεπε να συνεχίσει τον αγώνα του, θεωρείται πως δεν έγινε. Επίσης, αγωνιστής που με δήλωση ξεγέλασε τον εχθρό και βγήκε στο βουνό για να προσφέρει τον εαυτό του στον αγώνα, δεν θεωρείται δηλωσίας. Για κάθε τέτοια περίπτωση τα αποδειχτικά στοιχεία πρέπει να ΄ναι απόλυτα πειστικά».

Η παραπάνω Απόφαση ήταν σωστή και δίκαιη. Από τη μια, αξιοποιούσε ένα σημαντικό δυναμικό για την ενίσχυση των γραμμών του Κόμματος. Ταυτόχρονα, με αυτήν την τοποθέτηση το ΚΚΕ παρέμενε σταθερό σε μια σημαντική αρχή της λειτουργίας του: Την ανάγκη να μη λυγίζει σε οποιεσδήποτε συνθήκες, γεγονός που επιπλέον το καθιστούσε πηγή διαπαιδαγώγησης των κομμουνιστών και κομμουνιστριών, όπως επίσης και δύναμη στην οποία η εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα μπορούν να προσβλέπουν με εμπιστοσύνη.

(Δημοσιεύτηκε στον Ριζοσπάστη, Φύλλο του Σαββατοκύριακου 8-9 Σεπτέμβρη 2018)