Αϊ Λιος: Ένα από τα πιο παλιά δημοτικά σχολεία του νησιού της Λευκάδας την περίοδο 1828-1864 … και άλλα τινά

Δυο πράγματα καλωσορίζουν σήμερα τον επισκέπτη στην κύρια είσοδο του χωριού Αϊ Λιος (Άγιος Ηλίας) Λευκάδας από τη μεριά του Σύβρου. Το πρώτο είναι μια φωτεινή «διαχρονική» επιγραφή του Δήμου Λευκάδας πάνω από τον δρόμο που γράφει «ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ» – θα ΄ρθει κι αυτό κάποτε που θα πάει! Το δεύτερο είναι ένα πρόχειρο μεγάλο ταμπλό στην άκρη του δρόμου με διαμαρτυρία συμπολίτη μας, ο οποίος γράφει με μαύρα κεφαλαία γράμματα (διατηρείται η ορθογραφία) τα εξής:

«Οι του ΣΥΡΙΖΑ ψάχνουν τη Δημοκρατία στην Ευρώπη και εδώ τη δολοφονούν. Δείτε το δικαίωμά μου στην ύδρευση… Το κράτος του Δήμου μου επέβαλε πρόστιμο 500 κ.μ. γιατί τόλμισα να έχω αντίριση στη σύνδεσή μου εδώ.» Πιο δίπλα, στην μπασιά ενός αγρο-οικήματος (πιθανώς στάβλου) γράφει ακόμη, κρίνοντας από τη γραφή, ο ίδιος: «Η Κοινότιτα που είχαι αυτοσεβασμό φρόντισε το δύκτιο να έχει βάνα καθαρισμού αυτοί την κατύργυσαν … αν πέσει τύφος που θα κρυφτίτε (άνθρωποι)». Δεν γνωρίζουμε τα πραγματικά περιστατικά και ως εκ τούτου τα αφήνουμε ασχολίαστα.

Πιο πάνω, σε ένα ύψωμα, στα δεξιά του δρόμου, υπάρχει το παλιό Δημοτικό Σχολείο του χωριού. Μια μαρμάρινη πλάκα στον τοίχο του κτιρίου, δίπλα από την είσοδο, με το βασιλικό στέμμα εγχάρακτο στο πάνω μέρος της, πληροφορεί ότι «Ανηγέρθη δαπάναις εράνου Βασιλέως Παύλου Α΄ εν έτει 1954». Ευτυχώς που είχαμε και το βασιλιά! Θα είχαν ενδιαφέρον τα αναλυτικά αποτελέσματα του δημοψηφίσματος του 1974 στο χωριό αυτό. Συγκεντρωτικά στη Λευκάδα επί συνόλου 15.041 έγκυρων ψηφοδελτίων υπέρ της Βασιλευομένης Δημοκρατίας είχαν ψηφίσει 4.329 (ποσοστό 28.76%).

Το σχολείο, χτισμένο σε περίοπτη θέση, μοιάζει με αυτό του παλιού δημοτικού σχολείου της Νικιάνας, που έχει χτιστεί περίπου την ίδια εποχή. Αργότερα έγινε επέκταση με μια επιπλέον αίθουσα διδασκαλίας. Το σχολείο έφτασε να έχει στις καλές του μέρες μέχρι 80 μαθητές, για να καταλήξει στο τέλος της δεκαετίας του ΄80 να έχει περίπου 27 μαθητές. Σήμερα είναι φυσικά κλειστό.

Όπως αναφέρει ο Πάνος Γ. Ροντογιάννης (Η εκπαίδευση στη Λευκάδα 1613-1950, Αθήνα, 1994), το μικρό και απόμερο αυτό ορεινό χωριό του νησιού της Λευκάδας είχε ένα από τα πιο παλιά σχολεία της περιόδου 1828-1864. Το σχολείο μνημονεύεται για πρώτη φορά το 1830, με 14 μαθητές και δάσκαλο, πιθανότατα, τον Ιωάννη Σολδάτο. Τρία χρόνια αργότερα, το 1833, χαρακτηριζόταν ως σχολείο της «Κοινής Ελληνικής» με τον ίδιο δάσκαλο και 19 μαθητές, ενώ την επόμενη χρονιά, το 1834, φαίνεται πως το σχολείο έκλεισε και δεν το συναντάμε παρά το 1841. Στο μεσοδιάστημα 1834-1841 τα παιδιά του Αγίου Ηλία φοιτούσαν στα σχολεία Βουρνικά ή Σύβρου, όσο αυτά λειτουργούσαν. Το πρώτο έκλεισε το 1836 και το δεύτερο το 1838.

Το 1842, συνεχίζει ο Π. Ροντογιάννης, ο Άγιος Ηλίας είχε πάλι κοινό σχολείο με το Σύβρο και τα Βουρνικά. Δάσκαλος του σχολείου που λειτουργούσε στον Άγιο Ηλία ήταν ο Ευστράτιος Αναγνώστης Σολδάτος, Αϊλιώτης. Πιθανότατα το σχολείο, χάρις στην επιμέλεια του δασκάλου του, λειτούργησε συνέχεια ως το 1847 που απαντάται στην έκθεση του Δημογέροντα της Εκπαίδευσης Ευσταθίου Κόνταρη. Τη χρονιά αυτή το σχολείο είχε 20 μαθητές, με δάσκαλο πάλι τον Ευστράτιο Σολδάτο, που από το 1844 είχε γίνει ιερέας.

Πιθανώς το σχολείο συνέχισε να λειτουργεί με τον ίδιο δάσκαλο ως το 1854, που το συναντάμε να γίνεται μνεία του στην έκθεση του Κεντρικού Δασκάλου Αϊτινού προς τον Έπαρχο Λευκάδας. Σε αυτή την έκθεση ο δάσκαλος ιερέας Ευστράτιος Σολδάτος είναι ανάμεσα σε εκείνους που χαρακτηρίζονται «ανάξιοι», δηλαδή ανεπαρκούς μορφώσεως, αλλά «επιμελείς , καθ΄ ο τίμιοι».

Η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου όπου λειτούργησε  μετά το σεισμό του 1948 για λίγα χρόνια το σχολείο

Το 1855, γράφει στη συνέχεια ο Ροντογιάννης, η Γενική Επιτροπή Εκπαίδευσης διέταξε να μεταφερθεί το σχολείο στο Σύβρο αλλά οι κάτοικοι του Αγίου Ηλία ενεργήσανε και η Γενική Επιτροπή, με τη συγκατάθεση της Κυβέρνησης, διόρισε πάλι δάσκαλο στο χωριό τον ιερομόναχο Ευστράτιο Σολδάτο που ανέλαβε στις 22 Δεκεμβρίου 1856. Το σχολείο συνέχισε να λειτουργεί στον Άγιο Ηλία και απαντάται και το 1861 και το 1862, με τον ίδιο πάντα δάσκαλο και 10 μαθητές.

Το Μάιο του 1862 κατασκευάστηκε για το σχολείο καινούργιο «βαρύ υλικό», που μεταφέρθηκε με πλοίο στο Βλυχό, απ΄ όπου τα παραλάβανε οι προεστώτες. Δάσκαλος το 1864 ήταν ο Γρηγόριος Αναγνώστης Κούρτης από την Εγκλουβή και το σχολείο υπαγόταν τώρα στο Γ΄ Διαμέρισμα, που είχε έδρα το Κατωχώρι.

Όπως φαίνεται, πριν από την Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα, το σχολείο του Αγίου Ηλία συνδέεται άρρηκτα με τον ιερέα δάσκαλο Ευστράτιο Σολδάτο που θεμελιώνει τη Δημοτική Εκπαίδευση σε αυτό το χωριό και είναι ο αφανής ήρωάς της, καταλήγει στην αναφορά του για το σχολείο στο αναφερόμενο βιβλίο ο Π. Ροντογιάννης.

Σε άλλο σημείο του ως άνω βιβλίου του αναφέρει επίσης ο Π. Ροντογιάννης ότι για τα κατοπινά χρόνια ως το 1899 υπήρχε η θύμηση, ότι ήταν κάποτε δάσκαλος στο χωριό ο Θεοτόκης Σολδάτος. Αρχικά το σχολείο στεγαζόταν ως το 1908 με ενοίκιο στο σπίτι του πρώτου δασκάλου Θεοτόκη Σολδάτου. Κατόπιν στο σπίτι του Κωνσταντίνου Θεοτόκη Σολδάτου. Από το 1899-1908 δάσκαλος ήταν ο ντόπιος Νικόλαος Σολδάτος και από το 1908-1912 ο Περ. Φλέσσας. Το σχολείο στεγαζόταν τώρα στο σπίτι του Γεωργίου Σολδάτου ή Μετσικώφ, όπου το ένα δωμάτιο χρησίμευε για αίθουσα διδασκαλίας και το δεύτερο για τη διαμονή του δασκάλου. Από το 1912-1915 δίδασκε εδώ ο Ιθακήσιος Καρατζής και το σχολείο στεγαζόταν στο ίδιο σπίτι, ιδιοκτησίας τώρα του Δ. Σολδάτου, απ΄ όπου μεταφέρθηκε στο σπίτι του Αναστάσιου Σολδάτου, όπου και λειτούργησε ως το 1946.

Προσκυνητάρι Αγίας Κυριακής, αφιερωμένο στους ξενιτεμένους της Αυστραλίας

Μετά το 1915 και ως το 1918 δάσκαλος στο χωριό ήταν ο Σ. Πολίτης από τη Βασιλική. Κατόπιν από το 1918-1921 ο Σπύρος Κακαβούλης από το Σύβρο, από το 1921-1923 η Ευγενία Κονιδάρη από την πόλη της Λευκάδας και από το 1923-1926 η Βασιλική Γκίλλη. Στη συνέχεια από το 1926-1931 ο Ευγένιος Φέτσης από τον Άγιο Νικήτα, από το 1932-1934 η Σοφία Κονιδάρη, το 1934-35 ο Μάρκος Κοντοπρίας από την Εγκλουβή, από το 1935-1940 ο Ευστάθιος Δευτεραίος, έπειτα η Κατσαρού Μαρία, Κερκυραία, από το 1942-1946, η Ελένη Μπάλτσα, Κερκυραία, και από το 1946-1950 ο Περικλής Ζουρδούμης.

Παλιά σπίτια του χωριού

Τους πρώτους μήνες του σχολικού έτους 1949-50 το σχολείο έμεινε κλειστό γιατί στρατεύτηκε ο δάσκαλος. Έπειτα λειτούργησε το σχολείο με το στρατευμένο δάσκαλο Π. Ρήγα από 31.1.1950 έως 17.3.1950, που αποστρατεύτηκε ο δάσκαλος και το σχολείο ξανάκλεισε και οι μαθητές μεταγράφηκαν στο σχολείο του Σύβρου.

Μέχρι τις 24.4.1948 το σχολείο συνέχισε να στεγάζεται στο Σπίτι του Αναστάσιου Σολδάτου. Όταν αυτό έπαθε μεγάλες ζημιές από το σεισμό της ημέρας αυτής, το σχολείο λειτούργησε έως τις 27.6.1948 στο ύπαιθρο και το επόμενο σχολικό έτος μεταφέρθηκε στο νάρθηκα του ναού του Αγίου Αθανασίου όπου και στεγάστηκε μέχρι τις 30.11.1953.

Μετά τον Περικλή Ζουρδούμη εργάστηκαν στο σχολείο από το 1950-51 ο Κωνσταντίνος Γατζίας από την πόλη της Λευκάδας, το 1951-53 ο Βασίλης Μπουρσινός από την Καρυά, το 1952-53 ο Ιωακείμ Καλαφάτης από την Εξάνθεια και από το 1953-54 ως το 1954-55 ο Ηλίας Κοντογιώργης από την Εγκλουβή. Από το σχολικό έτος 1952-53 το σχολείο εφοδιάστηκε με νέου τύπου θρανία, και εποπτικά μέσα είτε με αγορά είτε από δωρεές ομογενών των ΗΠΑ.

(Τα περιγραφόμενα στο βιβλίο για το σχολείο βασίζονται στη μελέτη αρχειακού υλικού και σε μαρτυρίες των πρώην δασκάλων Ιωακείμ Καλαφάτη και Ηλία Κοντογιώργη).