Η Δημοκρατία του ΕΑΜ στο χωριό μας, την Εγκλουβή (Του Χριστόφορου Κούρτη)

Ο Χριστόφορος Κούρτης, αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης

Του Χριστόφορου Κούρτη

Ξεμαγάρισε το χωριό από τους Ιταλούς και τους μηχανισμούς σκλαβιάς και καταπίεσης που είχαν στήσει. Το ΕΑΜ έπρεπε να στήσει απ΄ την αρχή έναν τρόπο διοίκησης που να εξυπηρετεί όλους τους χωριανούς, να ανταποκρίνεται και να δίνει λύσεις στα τόσα προβλήματα που είχαμε να αντιμετωπίσουμε. Ακόμα έπρεπε να οργανώσουμε τη ζωή μας σύμφωνα με τις δημοκρατικές αρχές του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Και κατακτητές τώρα οι Γερμανοί. Περιμέναμε δύσκολες μέρες.

Ειδικευμένοι χωριανοί δεν υπήρχαν μα ούτε και άλλο κοντινό πρότυπο – μπούσουλα είχαμε να διδαχτούμε. Μόνο η πείρα των παλιών αγωνιστών του χωριού και ο ενθουσιασμός της επιτροπής βοήθησαν, καθοριστικά. Και όμως έπρεπε να βιαστούμε για να προλάβουμε απρόοπτες δυσκολίες και φασαρίες που θα δημιουργούσε η αναρχία και τα πάθη που κοχλάζανε.

Με μπούσουλα την ενότητα και συμφιλίωση του χωριού ξεκινήσαμε και είμαστε βέβαιοι πως όλα θα πάνε καλά.

Στην πρώτη ολονύχτια συνεδρίαση της Επιτροπής του χωριού εξετάστηκε όλη η κατάσταση. Πρώτη φορά συναντιόμαστε δέκα χωριανοί για να κουβεντιάσουμε ένα τόσο σοβαρό θέμα, να χαράξουμε νέα πορεία, καινούργια., αλλιώτικη.

Το πρωί είχαμε καταλήξει ομόφωνα στις εξής περίπου αποφάσεις:

1) Συμφιλίωση, συναδέλφωση στο χωριό, να ξεχάσουμε τα παλιά και να μην μείνει κανένας έξω από το ΕΑΜ.

2) Εξασφάλιση ομαλής ζωής σ΄ όλους τους χωριανούς και περιφρούρηση του χωριού.

3) Μέτρα για τη λαϊκή και αγροτική ασφάλεια.

4) Βοήθεια και περίθαλψη σε όσους είχαν ανάγκη.

5) Επαφή με την καθοδήγηση της οργάνωσης.

6) Οργάνωση των χωριανών σε πεντάδες.

7) Προπαρασκευή Γενικής Συνέλευσης του χωριού.

8) Αντιμετώπιση των φλεγόντων προβλημάτων.

9) Εκλογή Γραμματείας της Επιτροπής για συντονισμό και άμεση επαφή.

10) Ο καταμερισμός αρμοδιοτήτων αναβλήθηκε για τη νέα σύσκεψη που θα γινόντανε το βράδυ.

Είχε πια ξημερώσει και είμαστε όλοι σύμφωνοι και κατατοπισμένοι στα γενικά και έπρεπε να πάρουμε μια πρώτη επαφή με τους χωριανούς για να ακούσουμε τη γνώμη τους και τις προτάσεις τους.

Το μεσημέρι έγινε ανακοίνωση των προτάσεων της επιτροπής και το βράδυ πλατειά ενημέρωση στον Άη-Χαράλαμπο για τη συμφιλίωση, το σεβασμό της προσωπικής και οικογενειακής αξιοπρέπειας όλων των χωριανών, για τη συμμετοχή ανδρών, γυναικών και νέων στα κοινά, το δικαίωμα και την υποχρέωση όλων να λένε τη γνώμη τους και ότι θα γίνει γενική συνέλευση του χωριού στο σχολείο και συνεδρίαση των πεντάδων. Ετονίσαμε ότι είναι ζήτημα ζωής να βηθηθούμε μεταξύ μας για να επικρατήσει τάξη και ησυχία στο χωριό και να μην μείνει ούτε τσαμπί σταφύλι άτρυγο και ούτε μια άκρη χέρσα.

Ο παλαίμαχος κομμουνιστής Γερ. Θερμός (Μπεζόνιας). Σκοτώθηκε στο Λαϊνάκι, το 1944

Το χωριό είχε πολλά οργανωμένα μέλη του ΕΑΜ απ΄ την αρχή της Κατοχής και τριάδες του ΚΚΕ οι οποίες ήταν από παλιά, από τότε που έφερε τις νέες ιδέες στο χωριό ο αγωνιστής Γεράσιμος Θερμός – Μπεζόνιας γυρίζοντας το 1922 από την καταστροφή της Μικράς Ασίας.

Όλοι αυτοί μας κάμανε σημαντικές προτάσεις οι οποίες μας βοήθησαν ουσιαστικά.

Στη δεύτερη συνεδρίαση το βράδυ η επιτροπή αποφάσισε:

1) Η Γραμματεία να αναλάβει και να χειριστεί το θέμα της συμφιλίωσης του χωριού.

2) Ο Γιούτσος ανάλαβε την ασφάλεια του χωριού και τους αγροφύλακες.

3) Ο Ραπανής τα μέσα επαφών και συνδέσμων.

4) Ο Επονίτης τους νέους και τις γυναίκες.

5) Οι υπόλοιποι της επιτροπής την οργάνωση του χωριού, την περίθαλψη και την αλληλεγγύη μέχρι να οριστούν υπεύθυνοι σε κάθε τομέα.

Κάθε μέρα καινούργιες ιδέες και προτάσεις από την οργάνωση και τους χωριανούς συμπλήρωναν τον νέο τρόπο διοίκησης του χωριού και κάθε μέρα είμαστε πιο καλύτεροι, πιο σίγουροι, πιο ήρεμοι και δραστήριοι.

Αυτοί οι θεσμοί, στηριγμένοι σε γνήσια λαοκρατική βάση, γρήγορα διαδόθηκαν σ΄ όλη την Ελλάδα. Ήταν μια ανάγκη γιατί η λαϊκή εξουσία, η λαϊκή αυτοδιοίκηση και η λαϊκή Δικαιοσύνη ανταποκρίνονταν στις συνθήκες του πολέμου.

Πολλές προεργασίες και συσκέψεις έγιναν σε όλη την Ελλάδα και καταρτίστηκε ο κώδικας «Ποσειδών». Το κοινό αρχηγείο ανταρτών (ΚΓΣΑ) με την υπ΄ αρ. 6/18.8.43 απόφασή του εισήγαγε στην ελεύθερη Ελλάδα τους θεσμούς της Αυτοδιοίκησης και της Λαϊκής Δικαιοσύνης. Επειδή όμως δεν εφαρμόστηκαν από τις άλλες αντάρτικες οργανώσεις το Δεκέμβρη του 1943 με την υπ΄ αρ. 2929/43 Διαταγή του ο ΕΛΑΣ έθεσε σε ισχύ αυτές τις διατάξεις κι έτσι ταχύτατα σ΄ όλη την Ελλάδα οι θεσμοί αυτοί εξασφάλισαν την άρτια οργάνωση της Κοινοτικής και Δημοτικής ζωής του Λαού σ΄ όλη την Ελλάδα και έβαλαν τα θεμέλια για την οργάνωση και ανασύνταξη της εθνικής ζωής. Για πρώτη φορά ο λαός παίρνει ενεργό μέρος στη διοίκησή του για την καλύτερη ικανοποίηση των συμφερόντων των πολιτών.

Ο μεγάλος εχθρός της Ελλάδας και της Εθνικής Αντίστασης ΚΡΙΣ αρχηγός της Συμμαχικής αποστολής γράφει στο βιβλίο του «Μήλο της Έριδος» σελίδα 146-147: «ΤΟ ΕΑΜ – ΕΛΑΣ άνοιξε το δρόμο στη δημιουργία ενός πράγματος που οι Κυβερνήσεις της Ελλάδας παραμέλησαν, ενός οργανωμένου κράτους στο ελληνικό βουνό».

Σε 10-15 μέρες στο χωριό μας όλα είχαν ξεκαθαρίσει, καταλαγιάσει. Σχεδόν όλοι ήταν οργανωμένοι. Δύο μόνο χωριανοί είχαν επιφυλάξεις. Όλα λειτουργούσαν κανονικά.

Οι χωριανοί μας ανταποκρίθηκαν στον τομέα της συμφιλίωσης. Όσοι είχαν παλιές έχθρες και αντιθέσεις δώσανε τα χέρια. Παντού συναντούσες πρόσωπα χαρούμενα και ενθουσιασμένα. Άνδρες, γυναίκες και παιδιά σου έδειχναν πως κάτι βάραινε το στήθος τους και έφυγε.

Καλέσαμε τον αντιπρόσωπο μιας φαμελιάς που είχε θύμα από παλιά, για να κουβεντιάσουμε πως αντιμετωπίζουν το θέμα της έχθρας με την άλλη πλευρά. Μας απάντησε πως με την οικογένεια του αδελφού του αυτουργού δεν έχουνε τίποτα και θα κριθούνε, δηλαδή θα λένε καλημέρα. Όσο για τον αυτουργό θα είναι ήσυχοι αν δεν συναντιότουσαν καθόλου. Τον ευχαριστήσαμε και τον διαβεβαιώσαμε πως θα φροντίσουμε.

Πράγματι συναντήσαμε την άλλη πλευρά οι οποίοι πολύ ευχαριστηθήκανε και μας υποσχεθήκανε πως θα συμμορφωθούνε «καταλεπτός», δηλαδή ακριβώς όπως λέμε.

Έπειτα από λίγες μέρες ξανάρχεται ο πρώτος και μας λέει: «Ε! όχι κι έτσι! Δεν είπαμε και να σκοτωθεί!».

Τι είχε συμβεί. Ο άνθρωπος που δεν θέλανε να συναντήσουνε πήγαινε στη δουλειά από άλλο δρόμο καβάλα στο ζώο του. Κατά σύμπτωση συναντηθήκανε με τον αδελφό του θύματος. Μόλις τον είδε πήδησε από μια λιθιά και κόντεψε να σκοτωθεί.

Τον ευχαριστήσαμε θερμά και φεύγοντας μας είπε: Προχωράτε και θα βοηθήσουμε γιατί είναι γερά τα θεμέλια.

Μετά απ΄ αυτό πήραμε αέρα βγήκαμε έξω στην αγορά και ρωτούσαμε διακριτικά πάντα, ποιοι είναι οργανωμένοι και ποιοι όχι. Παράπονα μεγάλα. Γιατί δεν ήλθατε σε μένα; Δεν μου έχετε εμπιστοσύνη; Ήταν μερικοί που ίσως τους θεωρούσαν δύσκολους και διστάζανε να τους πούνε να οργανωθούν. Τους καλέσαμε στο γραφείο και όλα ταχτοποιήθηκαν. Είμαι υποχρεωμένος να πω πως αυτοί που παραπονέθηκαν κράτησαν και κρατούν ακόμα τη φλόγα της αντίστασης καλύτερα από πολλούς άλλους.

Η οργάνωση του χωριού ολοκληρώθηκε σχεδόν και λειτουργούσε κανονικά. Όλοι πήραν από έναν τομέα δουλειάς. Κάθε βράδυ, όταν γύριζαν απ΄ την εργασία τους όλοι είχαν να κάνουν ή επαφές ή να ακούσουν ή να πληροφορηθούν. Σωστό μελισσολόι.

Ορίστηκε η γενική Συνέλευση. Έπρεπε όλες οι πεντάδες να συνεδριάσουν και αντιπρόσωποί τους να μιλήσουν στη Συνέλευση. Η συμμετοχή ήταν πολύ μεγάλη και η συνεδρίαση κατατοπιστική σε όλα τα θέματα. Μιλήσανε πολλοί χωριανοί και μόνο μία γυναίκα. Οι νέοι, εκτός από τα θέματα τα Επονίτικα, παρακαλέσανε τους πατεράδες τους να αφήσουν τις μανάδες τους να ξεσταχτίσουν για να οργανωθούν και να έρχονται στις συγκεντρώσεις. Όταν τελειώσαμε όλοι μας νοιώσαμε πως το μυαλό μας πήρε άλλη βόλτα.

«Μα βουλή είναι;» μας λέγανε. «Και κάτι παραπάνω. Δική μας. Αληθινή», τους απαντούσαμε. Ήταν η πρώτη συνέλευση και όλοι εντυπωσιαστήκαμε.

Από κείνη τη μέρα άρχισε να διακρίνεται στο χωριό μας ο καινούργιος τύπος Έλληνα. Ο Εαμίτης – αντιστασιακός που παρουσιάζει πρωτόγνωρες αρετές. Δημιουργεί καινούργιες σχέσεις ανθρωπιάς και αγωνιστικής έξαρσης. Σίμωσε τους ανθρώπους. Ήλθαν ο ένας κοντά στον άλλο, έγιναν φίλοι, συναγωνιστές, έσβησαν τα πάθη.

Πράγματι το ΕΑΜ καλλιέργησε τις καλύτερες αρετές του ανθρώπου, του Έλληνα. Η αυτοδιοίκηση και ο απελευθερωτικός αγώνας ήταν μεγάλα σχολεία που κάθε μέρα φρονιμάτιζαν όλους μας για να αγωνισθούμε για μια ανώτερης ποιότητας ζωή.

Ήταν απόγιομα. Ένας χωριανός ανέβηκε στο σκαλί του Άη Χαράλαμπου που χρησιμοποιούταν από όλους για βήμα και μας είπε: «Εγώ χωριανοί σας έβλαψα εκεί, εκεί, εκεί. Θα σας αποζημιώσω σύντομα. Τώρα που μου αναθέσατε την ασφάλεια του χωριού να κοιμάστε ήσυχοι. Όλη τη νύχτα θα είμαι ξάγρυπνος». Έτσι και έγινε.

Μια χωριανιά μας βρήκε μια βέρα. Την έφερε αμέσως στην οργάνωση. Πρωτοφανές. Τη δώσαμε σε εκείνη που την έχασε.

Αρχίσανε να ξυλώνουν τις τηλεγραφοκολώνες από Εγκλουβή-Καρυά. Το βράδυ ανακοινώσαμε πως πρέπει να τις συγκεντρώσουμε γιατί θα μας χρειαστούνε μια μέρα. Το άλλο βράδυ όλες ήταν μέσα στον Άη – Χαράλαμπο. Όταν έπειτα από διάστημα χρειάστηκε να γίνει τηλεφωνική επανασύνδεση οι ίδιοι άνθρωποι της ξανατοποθέτησαν μέσα σε μια μέρα.

Αυτά όλα σαν ένα δείγμα για το ξεκίνημα, την αρχή. Και είναι τόσα πολλά που ακολούθησαν ύστερα!

Ένα καινούργιο, αλλιώτικο χωριό βλέπαμε μπροστά μας και μάλιστα εμείς που ζήσαμε την άγρια, την απάνθρωπη δεκαετία 1920-1930 στο χωριό μας. Καθημερινά καυγάδες στον Άη Χαράλαμπο, σ΄ όλο το χωριό και πολλές χρονιές τα βράδια του πανηγυριού του Άη-Λια. Και λακάγανε δώθε κείθε οι πανηγυριώτες. Εζούσαμε τα μαχαιρώματα, τις δολοφονίες, τις ζωοκλοπές, τις ζωοκτονίες, τις δολιοφθορές, το χύσιμο των κρασιών την νύχτα, το πάτημα των αμπελιών, το ξεφλούδισμα των ελιών, τους αληθινούς πολέμους όλη μέρα γειτονιάς με γειτονιά ή ταράφι με ταράφι, τους πετροπολέμους των παιδιών, τις μεγάλες έχθρες, τις οπλοφορίες που έτρεμε το φυλλοκάρδι του καθενός όλη την ημέρα αν θα γυρίσει όλη η οικογένεια το βράδυ στο σπίτι και τη νύχτα με το τι κακό μαντάτο θα φέρει η καινούργια μέρα.

Αυτή η ανασφάλεια έσπαζε κόκαλα. Έδενες τη γίδα το βράδυ στο καβαλέτο του κρεβατιού κι έμπαινε ο κλέφτης, έκοβε του λουρί και την έπαιρνε και ου τον άκουγες και ροχάλιζες δυνατά για να μη σου δώσει καμιά μαχαιριά. Άγρια ζούγκλα.

Και τώρα; Λες και φύσηξε ένας δυνατός αέρας, τα πήρε όλα αυτά, τα εξαφάνισε. Μαζί μ΄ αυτά πήρε και το ΦΑΝΤΕ. Κανένας δεν είπε σε κανέναν να μην παίξει χαρτιά. Κι όμως οι τράπουλες εξαφανίστηκαν και ξαναφάνηκαν μόλις ήρθαν οι Εθνοφύλακες.

Και ενώ στο χωριό μας υπήρχαν ροπές, συνήθειες άγριες, φαμελιές με πολεμική δράση, πολλά μέλη είχαν οι παλιές εταιρείες¹ και οι σταυραδερφοί, παράδοση εγκληματική που σε αντίστροφη μέτρηση και κατεύθυνση μπορούσε το χωριό μας να αποτελέσει αφετηρία και σταθμό εξόρμησης για αφανισμό των γύρω περιοχών και πιο πέρα. Όμως το αντιστασιακό πνεύμα με το βάθος και το πλάτος της φιλοπατρίας και την ανθρωπιάς δημιούργησε τους Εγκλουβησάνους πρωτοπόρους μαχητές για λεύτερη πατρίδα και πανανθρώπινη τη Λευτεριά.

Έχασε πολλούς ανθρώπους η Εγκλουβή, έπαθε πολλές ζημιές και καψίματα, όμως ο Εαμίτης, ο αντιστασιακός, ο νέος άνθρωπος, άφησε κει ψηλά βαθειά τα χνάρια, ορόσημο για το μέλλον, για τους αγώνες, είτε λέγονταν λευτεριάς, ανθρωπιάς, είτε αλλαγής.

Είναι ένα ζωντανό παράδειγμα γιατί μέσα στη νύχτα της Κατοχής στάθηκε η Εγκλουβή ορθή και έδειξε το δρόμο στο τι μπορεί να κάμει ένα χωριό, ένας λαός, όταν εκείνοι που τον διοικούνε τον αγαπάνε, ενδιαφέρονται γι΄ αυτόν, δεν έχουν δόλο και προπαντός όταν ο ίδιος ο λαός έχει γνώμη, συμμετέχει και καθορίζει την πορεία της ζωής του απαλλαγμένος από κάθε εξάρτηση.

(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «ΕΓΚΛΟΥΒΗ ΛΕΥΚΑΔΑΣ», Έτος 9ο, Αριθμός Φύλλου 14, Ιούνιος 1984. Ο Χριστόφορος Κούρτης είχε δημοσιεύσει στην εφημερίδα σειρά άρθρων με τον γενικό τίτλο «Η Εγκλουβή στην Εθνική Αντίσταση». Το άρθρο δημοσιεύτηκε με την εισαγωγική σημείωση της συντακτικής επιτροπής ότι «Όποιος από τα υπόλοιπα 9 μέλη της Επιτροπής ή οποιοσδήποτε άλλος χωριανός μας έχει κάτι να προσθέσει ή διαφωνεί με τις απόψεις-μαρτυρίες του Χριστόφορου Κούρτη για την ηρωική εκείνη εποχή ας γράψει στην εφημερίδα». Στα φύλλα της εφημερίδας που ακολουθούν το δημοσίευμα δεν κατατίθενται από κανέναν ενστάσεις).

Οι φωτογραφίες είναι από το Λεύκωμα του του Πανταζή Παπαδάτου «Ήρωες και Μάρτυρες της Λευκάδας», Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1982.
______________________________________________
¹ Για τις «Εταιρείες» που έδρασαν στο νησί μας στις αρχές του 20ου αιώνα δες: «Εταιρεία Αλληλοβοήθειας», μια νέα Ελληνική Μαφία…