Τα Κάλαντα των Παθών στους Σφακιώτες Λευκάδας
Του Θοδωρή Γεωργάκη (Παποράκη)
Ήταν όλα τόσο υπέροχα εκείνα να Μεγαλοβδόμαδα των παιδικών μας χρόνων στα χωριά των Σφακιωτών της Λευκάδος. Μνήμες που δεν σβιόνται, όσα χρόνια και να περάσουν.. Βιώματα και συναισθήματα, που γκαινιάστηκαν γερά να πατούν στην καταρρίχωση του μυαλού, όπως ακριβώς στέρεα πατούν τα ματέρια και στηρίζουν τις σκέπες των σπιτιών…
Πάντα σε πρώτη ζήτηση, πάντα σε πρώτη νοσταλγία, όλα τούτα τα θυμητάρια ζωής, αν θελήσομε να αποδράσομε απ’ την σημερινή μας καταναλωτική κοινωνία και να φτάσουμε διψασμένοι στρατοκόποι στις μοναδικές πηγές της παράδοσής μας! Αν θελήσομε να μπούμε στο περβολάκι των εθίμων, που ζωγράφισαν το νου μας και σμίλεψαν τα κράσπεδα των παιδικών μας αναζητήσεων…
Η Σταύρωση του Χριστού. Τοιχογραφία από το ναό του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου στο Άλατρο
Μεγάλη Παρασκευή! Το καλάθι μας στολισμένο με δενδρολίβανο και αλιφασκιά, να μοσχοβολά σε κάθε ρούγα και στράτα των χωριών, όλα τα παιδιά να πούμε του «ΧΡΙΣΤΟΥ ΤΑ ΠΑΘΗ», να φέρομε το μήνυμα στους ξωμάχους των χωριών μας, σαν πρωτοχελίδονα, πως ένα βήμα μετά την ταφή έρχεται η Ανάσταση! Πως η ζωή σαν θριαμβεύουσα Ανάσταση χτυπά την ξώπορτα όλων, αρκεί καλόδεχτα να της ανοίξεις… Και να κινήσει τότε η μεγάλη προς Εμμαούς πορεία, που καθένας μας τραβά στην ζωή του, στοχεύοντας την αναπαμένη συνείδηση, πως τον Αγώνα τον Καλό τετέλεκε…
ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ
Κάτω στα Ιεροσόλυμα και στου Χριστού τον τάφο
εκεί δένδρο δεν ήτανε και δένδρο εφανερώθη
Η ρίζα ήταν ο Χριστός οι κλώνοι η Παναγία
τα φύλλα που επέφτανε ήταν η μαρτυρία
Που μαρτυρούσαν κι’ έλεγαν για του Χριστού τα Πάθη.
Σήμερα μαύρος ουρανός σήμερα μαύρη μέρα.
Σήμερα όλοι θλίβονται και τα βουνά λυπούνται.
Σήμερα έκαναν βουλή οι άνομοι Εβραίοι.
Οι άνομοι και τα σκυλιά κι’ οι τρισκαταραμένοι.
Για να σταυρώσουν τον Χριστό των πάντων βασιλέα.
Κι ο κύριος εθέλησε να μπει σε περιβόλι
να κάνει δείπνο μυστικό να τον συλλάβουν όλοι.
Κι η Παναγιά η Δέσποινα καθόταν μοναχή της
τας προσευχάς της έκανε για τον μονογενή της.
Φωνή της ήρθε απ’ ουρανού κι’ απαρχαγγέλου στόμα.
Πάψε κυρά τας προσευχάς, πάψε και τας μετάνοιας.
Τον γιό σου τον επιάσανε και στον Χαλκιά τον πάνε
και στου Πιλάτου τας αυλάς εκεί τον τυρανάνε.
Χαλκιά, Χαλκιά φτιάξε καρφιά φτιάξε τρία περόνια
και κείνος ο βαρύγνωμος βαρά και φτιάχνει πέντε.
Τα δυό μπήξτε στας χείρας του και τα’ άλλα δυό στους πόδας,
το πέμπτο το φαρμακερό μπήξτε το στην καρδιά του.
Να βγάλει αίμα και νερό. Να πληγωθεί η μαμά του.
Κι η Παναγιά σαν τάκουσε βαρειά λιγοθυμάει.
Σταμνιά νερό της ρίξανε τρία κανάτια μόσχο
και τρία νερατζόσταμνα για να της έλθει ο νους της.
Μα σαν της ήλθε ο λογισμός μα σαν της ήλθε ο νους της
ζητάει μαχαίρι να κοπεί ζητάει γκρεμό να πέσει,
ζητάει φωτιά για να καεί για τον μονογενή της.
Κινάει και πάει μοναχή βρίσκει τον Αϊ Γιάννη.
Αϊ Γιάννη Πρόδρομε και βαπτιστά του γιού μου.
Μην είδες τον υγιόκα μου και συ τον δάσκαλο σου;
Ποιος έχει στόμα να σου πεί, γλώσα να σου μιλήσει,
ποιος έχει χειροκάλαμο για να σου τονε δείξει;
Βλέπεις εκείνο το γυμνό το παραπονομένο,
όπου φοράει πουκάμισο στο αίμα βουτηγμένο;
Όπου φοράει στην κεφαλή ακάνθινο στεφάνι;
Εκείνος είναι ο γιόκας σου και με διδάσκαλος μου.
Κι η Παναγιά πλησίασε και κει κοντά του λέει.
Δεν μου μιλάς παιδάκι μου δεν μου μιλάς παιδί μου;
Τι να σου πω μανούλα μου τι να σου μολογήσω;
Το Μέγα Σάββα θα σου πω και θα σου μολογήσω.
Που θα σημαίνουν οι εκκλησιές, θα ψάλλουν οι παπάδες.
Τότε και συ μαννούλα μου θάχεις χαρές μεγάλες.
ΑΙΓΙΟΠΕΛΑΓΙΤΙΚΑ ΠΑΘΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ!
Μιά άλλη παραλλαγή των Παθών του Χριστού μου διέσωσε, τη δεκαετία του 1970 στο Πινακοχώρι, η υπεραιωνόβια, τότε, Κατίνα Γεωργάκη. Πρόκειται, και σ’ αυτή την περίπτωση για Αιγαιοπελαγίτικη παραλλαγή, όπως ακριβώς και στην περίπτωση του Λαζάρου, που ακούγονταν μόνο στα χωριά των Σφακιωτών. Αυτά «ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΤΑ ΠΑΘΗ» λέγονταν στους Σφακιώτες προπολεμικά, όπως μου ανέφερε η Κατίνα Γεωργάκη, αλλά ξεχάστηκαν στο πέρασμα των χρόνων και επεκράτησε η πρώτη παραπάνω παραλλαγή, σαν «ΚΑΛΑΝΤΑ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ».
Σαρακοστή εκόπιασε, ήρθαν οι άγιες μέρες
που λειτουργούν οι εκκλησιές και ψέλνουν οι παπάδες
και λένε τ’ άγιος ο θεός και του Χριστού τα Πάθη.
Όποιος τ’ ακούει σώνεται, όποιος τα λέει αγιάζει
κι όποιος τα ακουρμαστεί παράδεισο θα λάβει
παράδεισο και λίβανο και του Χριστού το μύρο.
Κι η Παναγιά η Δέσποινα μπρός στο Σταυρό πηγαίνει.
Σκύψε Χριστέ, σκύψε Σταυρέ, σκύψε να σε φιλήσω
και με το μαντηλάκι μου το αίμα να σφουγγίσω.
Κι αφού τα λόγια είπ’ αυτά πέφτει λιγοθυμάει.
Κι απάνω που συνέρχεται αυτά τα λόγια λέει.
Πούναι μαχαίρι να σφαγώ, γκρεμός για να γκρεμίσω…
Μα σαν σφαγείς μανούλα μου σφάζετ’ ο κόσμος όλος.
Μα σαν κοπείς μανούλα μου θε να κοπεί κι η πλάση.
Αϊντε μανούλα στο καλό και διάφορο δεν έχεις
και το Μεγάλο Σάββατο κοντά σου θε να μ’ έχεις
τριήμερος θ΄αναστηθώ, τον Άδη θα πατήσω
κι ανθρώπους νέους πα στη γη αιώνιους θ’ αφήσω.
Θ’ αναστηθώ απ’ τους νεκρούς τον Άδη θα πατήσω
και της Λαμπρής τα σήμαντρα λαμπρά θα τα χτυπήσω.
