«Ωραίο θέαμα… Εκείνο που έγινε, ότι συγκεντρώθηκε πλήθος κόσμου…»

Με μεγάλη προσέλευση κόσμου έγινε και φέτος στις 6 Αυγούστου στο Βουνί, με πρωτοβουλία του πολιτιστικού συλλόγου Εγκλουβής, η γιορτή φακής, που είναι συνυφασμένη με δύο εκκλησάκια του οροπεδίου, το εκκλησάκι του Άη Δονάτου και το κατεστραμμένο σήμερα εκκλησάκι του Σωτήρος.

Πρόκειται για ένα έθιμο που αναβίωσε για πρώτη φορά μετά το 1948, στις 6 Αυγούστου του 1982. Ο μεγάλος σεισμός του 1948 μισογκρέμισε τα εκκλησάκια και επιπλέον καταργήθηκε το 1950 από την κυβέρνηση Πλαστήρα ο Ιόνιος Κώδικας που ίσχυε μέχρι τότε και απαγορεύονταν πλέον η λειτουργία σε ιδιωτικές εκκλησίες από ιερείς της Μητρόπολης.

Πλήθος κόσμου, ντόπιοι και επισκέπτες του νησιού μας, ανταμείφτηκαν ποικιλοτρόπως για τον κόπο που έκαναν να ανέβουν σε ένα από τα ωραιότερα οροπέδια της Λευκάδας, όπου κυριαρχούν οι βόλτοι, τα αλώνια και τα πηγάδια κι όπου καλλιεργείται εδώ και εκατοντάδες χρόνια σε ένα μοναδικό περιβάλλον και με παραδοσιακές τεχνικές η περίφημη φακή Εγκλουβής.

Με τη βοήθεια πολλών εθελοντών προσφέρθηκε σε όλους τους επισκέπτες ένα πιάτο φακής, που συνοδεύονταν με ψωμί, ελιές και σαρδέλες, ενώ ζωντανή μουσική με ντόπιους οργανοπαίχτες συνόδεψε μουσικά την εκδήλωση. Νωρίτερα τελέστηκε εσπερινός με αρτοκλασία στο εκκλησάκι του Αϊ Δονάτου και έγινε λιτάνευση της εικόνας.

Για την πρώτη μετά το 1948 αναβίωση του εθίμου έγραψε ο Ξενοφών Κοντογιώργης (ΕΓΚΛΟΥΒΗ Λευκάδας, Αριθ. φύλλο 11, Μάης 1983):

«Εδώ στην Εγκλουβή, επάνω στο βουνί, όπως το λέμε εμείς οι Εγκλουβησάνοι, εις την θέσιν Άη Δονάτος, υψόμετρο 900 περίπου μέτρων, υπάρχουν πολλά αλώνια από πολύ παλιά χρόνια. Εκεί υπάρχουν και βόλτοι που έβαζαν τα βόδια.

Στα αλώνια, μέχρι που ήρθαν οι αλωνιστικές μηχανές, αλώνιζαν τους καρπούς, τις φακές κ.ά. με τα ζώα. Τις φακές ακόμη τις αλωνίζουμε με τα ζώα. Εκεί υπάρχουν και πηγάδια με παγωμένο κρυστάλλινο νερό, φτιαγμένα από την εποχή των Τούρκων.

Μπροστά από τα αλώνια, προς δυσμάς υπάρχει το οροπέδιο με τις βραστερές και νόστιμες φακές.

Στην περιοχή των αλωνιών και των πηγαδιών υπάρχει ένα εκκλησάκι ο Αη Δονάτος, οικογενειών Κοντοπρία. Λίγο πιο πέρα, το άλλο εκκλησάκι η Σωτήρω οικογένειας Σάββα Λογοθέτη. Μέχρι το 1948 αυτά γιόρταζαν, το ένα στις 6 Αυγούστου η Σωτήρω και το άλλο, ο Άη Δονάτος στις 7 Αυγούστου. Εκεί κατά συνήθεια, την παραμονή με τον εσπερινό, στην Σωτήρω έβραζαν φακές η οικογένεια Σάββα Λογοθέτη και συνέχεια του Βασίλη Λογοθέτη σε καζάνι της εποχής εκείνης, χαλκοματένιο, λίγο ψωμί και λίγο κρασί και μοίραζαν στους προσκεκλημένους τη φακή μέσα σε κεραμίδια. Στους πιο μεγάλους έδιναν το ψωμί και το κρασί. Οι άλλοι προσκυνητές έπαιρναν μαζί τους πιάτα και ψωμί σε σακούλια της εποχής εκείνης.

Το κατεστραμμένο εκκλησάκι του Σωτήρως (Μεταμόρφωση) στο οροπέδιο Βουνί της Εγκλουβής

Επίσης το πρωί στις 7 Αυγούστου, που λειτουργώνταν ο Άη Δονάτος, μετά την Θείαν Λειτουργία εκεί πάλιν έδιναν ψωμί και σαρδέλες αλιπαστές στους προσκυνητές.

Το 1948 έκαμε έναν σεισμό και τα μισογκρέμισε. Πλην του σεισμού από το 1950 και πέρα έπαψαν να λειτουργούν, διότι ο τότε κυβερνήτης Πλαστήρας τις προσάρμοσε με την υπόλοιπη Ελλάδα, όπου τότες η Μητρόπολη απαγόρευσε να λειτουργούν οι ιδιωτικές εκκλησίες. Έως τότε τα Επτάνησα είχαν τον Ιόνιο Κώδικα, οι παπάδες ήταν πληρωτικοί και τους πήγαινες όπου ήθελες.

Το 1980 οι ιδιοκτήτες του Άη Δονάτου παρέδωσαν το εκκλησάκι στη μητρόπολη. Τότε εδόθη άδεια ν΄ ανασκευαστεί, όπου ανέλαβε μια επιτροπή.

Η κυρίως επιτροπή που ανέλαβε πέρα για πέρα μέχρι τέλους ήταν ο Βασίλειος Βανδώρος, έμπορος κάτοικος Λευκάδος, ο Ευστάθιος Φραγκούλης, τέως Διευθυντής της Ε.Γ.Σ. «ΤΑΟΛ» κάτοικος Λευκάδος, ο Πάνος Βανδώρος, έμπορος κάτοικος Λευκάδος, ο Γεράσιμος Κοντογιώργης, κάτοικος Εγκλουβής και σύμβουλος Ιερού Ναού Αγ. Γεωργίου, και ο Σωκράτης Κοντοπρίας. Όπου η επιτροπή με εράνους και άλλες βοήθειες, άρχισε η ανασκευή στις 8 Σεπτεμβρίου 1980 και τελείωσε το 1982. Η ανασκευή έγινε στο παλιό μοντέλο κλπ. Αφού μεταφέρθηκε στον Αη Δονάτο και η εικόνα της Σωτήρος, εκεί ήρθε από την Λευκάδα ο Μητροπολίτης Νικηφόρος και πέντε ιερείς από τα γύρω χωριά κι έκαμαν αγιασμό κι εσπερινό στις 6 Αυγούστου του 1982.

Επανέφεραν το έθιμο και έβρασαν φακές σε τσέντζερες, ψωμί και άρτους και σαρδέλες αλιπαστές για τους ξένους και τους Εγκλουβησάνους. Αφού τελείωσε ο αγιασμός κι ο εσπερινός άρχισε η διανομή της φακής, του ψωμιού, της σαρδέλας στους προσκυνητές, πιο πολύ στους ξένους και αφού φάγαν και έπιαν και κρύο νερό, ανάπνευσαν και καθαρό αέρα από το Ιόνιο πέλαγος που εκεί πάνω ποτές δεν καψάζεις, έφυγαν κατενθουσιασμένοι.

Ωραίο θέαμα… Εκείνο που έγινε, ότι συγκεντρώθηκε πλήθος κόσμου. Εκτός από τους Εγκλουβησάνους, συγκεντρώθηκαν και από τα άλλα χωριά και από την πόλη, πέντε λεωφορεία, επίσης ιδιωτικά, κούρσες, αγροτικά φτάναν μέχρι τον κάμπο για να πάρει ο χώρος. Ως και ξένοι τουρίστες, Γάλλοι, Ιταλοί κ.ά. που παραβρισκόταν στην Λευκάδα ήρθαν κι αυτοί εκεί καθώς επίσης κι Αμερικανοί από τις βάσεις.

Αυτό το μέρος εκεί πάνω, την αξίαν του δεν την ξέρει κανένας, για τους καλοκαιρινούς μήνες, μένει άγνωστο. Δεύτερο μέρος στην Ελλάδα τέτοιο δεν υπάρχει που να δροσίζεσαι από βορειοδυτικούς ανέμους απ΄ ευθείας από την θάλασσα όπως εδώ, και να έχει τέτοια θέα, να φαίνεται όλη η ανατολική Ελλάδα… και το Ιόνιο πέλαγος».