Σαν σήμερα το 1948 δυνάμεις του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας μπαίνουν στα Τρίκαλα
Τμήμα του ΔΣΕ (Από το λεύκωμα Απόστολος Μουσούρης – Φωτογραφίζοντας τον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας)
Σαν σήμερα το 1948 δυνάμεις του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας μπαίνουν στα Τρίκαλα.
Γράφει ο Βασίλειος Καλόγηρος στην Μεταπτυχιακή Διπλωματική του Εργασία με τίτλο «Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΟΝ ΝΟΜΟ ΤΡΙΚΑΛΩΝ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΩΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ 1949» που εκπονήθηκε το 2017 στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης:
«… Οι δυνάμεις του ΔΣΕ εκκίνησαν από την Ασπροκκλησιά Χασίων στις 10 Αυγούστου και την επόμενη ημέρα, έχοντας καταλάβει στρατηγικά υψώματα γύρω από την Καλαμπάκα επιτέθηκαν στην πόλη και εισήλθαν σε αυτή τις νυχτερινές ώρες. Ο ΔΣΕ κατάφερε να περιορίσει τις εθνικές δυνάμεις στο κέντρο της πόλης και να καθυστερήσει την έλευση ενισχύσεων από τα Τρίκαλα, μέσω της ναρκοθέτησης της οδού Τρικάλων – Καλαμπάκας. Οι αντάρτες του ΔΣΕ στρατολόγησαν περισσότερους από 200 πολίτες, αν και λίγες ημέρες αργότερα περίπου 50 εξ αυτών αφέθηκαν ελεύθεροι, και αποκόμισαν και τον εξοπλισμό των δυνάμεων που είχανε νικήσει.
Η έδρα της 42ης Ταξιαρχίας του Εθνικού Στρατού στην Καλαμπάκα, Δεκέμβριος 1947 (John Philips, The LIFE Picture Collection).
Τις πρωινές ώρες της 12ης Αυγούστου ο ΔΣΕ αποχώρησε από την Καλαμπάκα. Λίγες ημέρες αργότερα οι δυνάμεις του ΔΣΕ κινήθηκαν εναντίον των χωριών της περιοχής Φαρκαδόνας, αλλά και κατά του ομώνυμου χωριού. Κύριος στόχος παρέμενε η στρατολόγηση νέων μαχητών και μαχητριών, όπως και η καταστροφή των τοπικών σταθμών χωροφυλακής. Τα τμήματα του ΔΣΕ, όπως και στην Καλαμπάκα, εκκίνησαν αρκετά βορειότερα από την περιοχή της Φαρκαδόνας και σε συνδυασμό με τις δυνάμεις ιππικού, που είχαν κινηθεί από τη Φθιώτιδα, κατόρθωσαν να εξουδετερώσουν τη μικρή δύναμη της χωροφυλακής Φαρκαδόνας καθώς και τα ΜΑΥ των γειτονικών χωριών. Ο ΔΣΕ διενήργησε εκτεταμένες στρατολογήσεις και αποχώρησε προς βορειότερες θέσεις, καθώς είχαν αποσταλεί ισχυρές δυνάμεις του Εθνικού Στρατού από τα Τρίκαλα, τη Λάρισα και την Καρδίτσα.
Οι σημαντικές δυνάμεις του ΔΣΕ, που είχανε συγκεντρωθεί σε αρκετά κοντινή απόσταση με την πόλη των Τρικάλων θορύβησαν την τοπική στρατιωτική ηγεσία, η οποία προσπάθησε μέσα από αναδιατάξεις δυνάμεων του Εθνικού Στρατού, της Εθνοφρουράς, της Χωροφυλακής και τοπικών ΜΑΔ να ενισχύσει την άμυνα της πόλης.
Η αναμενόμενη επίθεση εκδηλώθηκε τα μεσάνυχτα της 23ης Αυγούστου από τη βορειανατολική και ανατολική πλευρά της πόλης, ενώ παράλληλα ένα τμήμα σαμποτέρ του ΔΣΕ κατόρθωσε να εισέλθει στο κέντρο της πόλης. Αν και ο κύριος όγκος των επιτιθέμενων δυνάμεων του ΔΣΕ απωθήθηκε από τις αμυνόμενες εθνικές δυνάμεις, οι αντάρτες προξένησαν σημαντικές υλικές ζημιές στην πόλη, καθώς πυρπόλησαν τις εγκαταστάσεις της εφημερίδας Θάρρος, το εργοστάσιο υφαντουργίας Τεγόπουλου, τον αλευρόμυλο Βοΐλα, το κέντρο των τηλεπικοινωνιών και διάφορες οικίες. Οι αντάρτες του ΔΣΕ προχώρησαν σε στρατολογήσεις πολιτών και αφού εξασφάλισαν κάποιες προμήθειες και εξοπλισμό αποσύρθηκαν από την πόλη των Τρικάλων τις πρώτες πρωινές ώρες της 24ης Αυγούστου, ενώ ήδη οι εθνικές δυνάμεις είχαν δεχθεί ενισχύσεις από την Καλαμπάκα και την Καρδίτσα.
Οι επιθέσεις των θεσσαλικών τμημάτων του ΔΣΕ σε ορεινά και πεδινά χωριά του νομού Τρικάλων, αλλά κυρίως η είσοδός τους στην Καλαμπάκα και τα Τρίκαλα εξυπηρέτησαν τόσο τις ουσιώδεις όσο και τις επικοινωνιακές ανάγκες του ΔΣΕ. Τις πρώτες τις ικανοποίησε με τη στρατολογία νέων μελών και τα πλήγματα που προξένησε στις εθνικές δυνάμεις, ενώ τις δεύτερες μέσα από την ανάδειξη στο εκδοτικό του όργανο, Δημοκρατικός Στρατός, αυτών των στρατιωτικών επιτυχιών στα μετόπισθεν του αντιπάλου, όταν από την πλευρά του αστικού κράτους προβάλλονταν οι νίκες του Εθνικού Στρατού στον Γράμμο ως το τέλος του εμφυλίου πολέμου…».
Απόβτις 9 Αυγούστου του 1948 το Β Σωμα Στρατού ( είχε αναλάβει από τις 4 Αυγούστου ο Στρατηγός Κιτριλάκης) με έκθεσή του είχε ειδοποιήσει τον Επιτελείπ και τον Βαν Φλήτ για την δυνατότητα ελιγμού σπαγκίστρωσης του ΔΣΕ αοό τον Γράμμο στο Βίτσι.Κσι μάλλον το θεώρούσαν σίγουρο , όπως και έγινε από την 20, 21 /8 έως τις 23/8.
Η απαγκίστρωση δεν ήταν στρατηγική ήτρα του Εθνικού Στρατού αλλά ήταν τακτική νίκη του ΔΣΕ. Αλλά δεν μπορούσε να αλλάξει την στρατηγική κατάσταση σε βάρος του ΔΣΕ μπινοντας το Φθινόπωρο του 1948.
Η μετακίνηση των μαχητών του ΔΣΕ απ τον Γράμμο στο Βίτσι έγινε μάλλον μέσω της εισόδου πέρασμα στο Αλβανικό έδοφος , στο συνοριακό σημείο που τα Ακβανικά σύνορα μπαίνουν Ανατολικά μέσα στο Ελληνικό έδαφος Βόρεια και κάπως Ανατολικά του Γράμμου. Οι Μαχητές του ΔΣΕ όσοι έλαβαν μέρος στην απαγκίστρωση δεν είχαν ξεκάθαρες απόψεις για το πέρασμα αν ήταν μέσω Αλβανικού εδάφους.Βέβαια στο σημείο αυτό υπάρχουν τα βουνά και ξεκάθαρο δεν είναι τίποτα ώς συνοριακή
γραμμή ακριβώς.
Ακριβής άποψη δεν υπσρχει.Αλλά η μάχη του Γράμμου το 1948 ( φώναζαν στις πλατείες «» έπεσε ο Γράμμος»») είχε σχεδιαστεί απ το επιτελείο των ανταρτών με την κίνηση απαγκίστρωσης ώς εκ των προτέρων δεδομένη αν απαιτηθεί.
Ο Εθνικός Στρατός όμως κάτω απ την πίεση των υπερφίαλων Αμερικανών συμβούλων πιθαναγάστηκε να θεωρεί ότι με τις βόμβες ναπάλμ ( πρώτη ρήψη 20/6/48) και με τα άλλα μέσα θα τελείωνε την ανταρσία ( κατά ΗΠΑ) το 1948. Οι Έλληνες στρατηγοί εμπειρότεροι απ τους Αμερικανούς και λιγότεροξ υπερφίαλοι απ το 1946 ειχαν ειδοποιήσει την κυβέρνηση ότι ο αγών θα δισρκέσει 3 χρόνια και βάλε. Και δεν έπεφταν έξω ούτε έπεσαν στρατηγικά. Εδώ θα πρέπει να τονιστεί και η υπεροια των Αμερικανών συμβούλων που είχε δημιουργήσει και κλίμα αμοιβαίας δυσπυστίας στον Εθνικό στρατό με τους Έλληνες στρτηγούς , πράγμα που έμεσα αλλά σαφώς περιγράφει ο προσεκτικός και παγαπόντης στα συγγραμματά του Θρασύβουλος Τσακαλώτος , που πάντα προσπαθούσε να τετραγωίσει τον κύκλο με τα όσα εκάστοτε γράφει , για να μην στεναχωρήσει τους Αμερικανούς άμεσα αλλά να καταδείξει το «» νηπιώδες»» κατά τον ίδιο του Στρατηγικού επιτελικού σχεδίου για την μάχη του Γράμμου το 1948 απ την πλευρά του Εθνικού στρατού και των Αμερικανών-ουσιαστικά απ τους Αμερικανούς στρατιωτικούς συμβούλους που κάποιοι ανώτατοι ή ανώτεροι επιτελικοί Έλληνες αξιωματικοί του ονόμαζαν κρυφίως Βλάκες.
Και πρώτος και καλύτερος ο Αλέξανδρος Παπάγος που όταν τον Γενάρη του 1949 ανέλαβε επικεφαλής αρχιστράτηγος του Εθνικού Στρατού με διευρυμένες εξουσίες , το πρώτο που έκαμε ήταν να κατσαδιάσει ( έτσι ομολόγησαν οι ίδιοι) τους ανώτατους αμερικανούς επιτελείς συμβούλους. «» Ουσιαστικά μας κατσάδιασε «» έγράψάν όί ίδιοι οι Αμρρικανοί σε ανώτατο στρατιωτικό και πρεσβευτικό επίπεδο.
Η διαδρομή της απαγκίστρωσης των μαχητών του ΔΣΕ απ τον Γράμμονστο Βίτσι ( κύρια στον Ορεινό όγκο Μάλι Μάδι -απ όπου τις 10 Σεπτέμβρη πραγματοποιήθηκε η αντεοίθεση εναντλιον της Κσστοριάς που τρόμαξε μέχρι ασυντάκτου υποχωρήσεως τον Εθνικό στρατό ) , η διαδρομή της απαγκίστρωσης είναι ζητούμενο και προκληση μαζί και σήμερα μέσα απ το Ελληνικό έδαφος ( αν έγινε απ αυτό ή στο τμήμα που έγινε ) από Γράμμο ώς τον ορεινό όγκο Μάλι Μάδι.
Το δασώδες βέβαια της περιοχής δεν συνιστά ευκολία για μια τέτοια διαδρομή , αλλά θάναι μια εμπειρία μέθεξης στην Ιστορία.
Το 1948 το καλοκαίρι πιυ και πού σε κάποιο καφενείο υπήρχε καιβστα μεγάλα χωριά της επαρχίας ένα ραδιόφωνο ( κόστιζε ίσαμε ένα λιοστσσι της εποχής ) ή και στις επαρχιακές πόλεις.
Η επίσημη κρατική και ραδιοφωνική προπαγάνδα «» έπεσε ο Γράμμος «». Και αοό σομα σε σομα κυκλοφορούσε μέχρι που και οι Υπερ Εθνικόφρονες παπάδες ( υπάρχει μια λεπτομέρια εδώ) φώναζαν πετώντας το καλιμαύκι των «» έπεσε ο Γράμμος «».
Η λεπτομέρεια της κοινωνικής ιστορίσς είναι ότι εθνικόφρων κόσμος δεν έβλεπε με καλό μάτι συνολικά τις μάχες του εμφυλίου γιαι στην πρώτη γραμμή του πυρός ήταν συγγενικά και προσφιλή πρόσωπα στρατευμένοι. Πέρα απ τος ανανήψαντες των τόπων εξορίας που τους προωθούσαν στην πρώτη γραμμή πυρός εναντίον των ανταρτών για να εξοντωθούν και αυτοί , εξ Αμερικανικής κυρίως καχυποψίας απέναντι στους ανανήψαντες.
Στην Μουργκάνα π.χ επικεφαλής τάγματος του Εθνικού Στρατού που ανέβηκε σε πλαγιά ήταν ο ταγματάρχης ή λοχαγός στον βαθμό τότε Δημήτριος Αρμπούζης με το πιστόλι στο χέρι.Από όλμο που έπεσε απ την πλευρά των ανταρτών την γλύτωσε ο γενναίος επικεφαλής Δημήτριος Αρμπούζης αλλά υπήρξαν θύματα και τραυματίες απ το τάγμα. Ένας απ τους τραυματίες ( έφερε ώς το τέλος της ζωής του τρία θραύματα στην σπονδυλική στήλη
Και ήταν γενικά υγιής ήταν από ορεινό χωριό της Λευκάδος που ώς νέος ειχε στρατευτεί τότε στην πρώτη γραμμή και γενικά ήταν Εθνικόφρων. Αφού όμως έμεινε 3βχινια κατά τον ίδιο στο τότε 401 στρατιωτικό νοσοκομείο ( σημερινό ΕΛΠΙΣ) στην Αθήνα.
Ο άκρατος Εθνικοφρωνισμός τότε υπό την μορφή «» έπεσε ο Γράμμος «» δεν ήταν σε πρώτη διάταξη στο μυαλό των πολιτών ( ούτε πολλών Εθνικοφρόνων πολιτικών) αλλά οι Αμερικανοί που ήλεγχαν την χώρα μετά το 1947 επέβαλαν την ολοσχερή εξόντωση του αντιπάλου ΔΣΕ.Λαι βέβαια για έναν άλλο σημαντικό στρατιωτικό μεθοδολογικό λόγο. Οι Αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις εψαχναν πεδία εφαρμογής νέων όπλων και μεθόδων πολέμου .Κύριο όπλο για εφαρμογή τότε ήταν η βόμβα ναπάλμ ιδιαίτερα σε βραχώδη και δασώδη εδάφη. Μαζί και η διερεύνηση της δυνατότητας ασφαλούς βυθίσεως σε χαράδρες και λαγκαδιές των αμερικανικών αεροπλάνων ( χρησιμοποιήθηκαν τα Χελντά’ι’βέρς στον Γράμμο) για να ριχνουν τις βόμβες ναπάλμ και οβίδες και να πολυβολούν τους αντίπαλους μαχητές επί εδάφους.
Ένα άλλο πεδίο.πολεμικής ερεύνης που άρχισε να ασκείται στον Ελληνικό.εμφύλιο πόλεμο ήταν η αντοχή των συσκευασιών των ρίψεων από αέρος.Στα πρώτα του βήματα και κατά το τέλος του Ελληνικού εμφυλίου. Οι απώλειες των συσκευαιών σε πολεμοοδια και τοφιμα που ρίπτονταν από αέρος ήταν τεράστιες αρχικά.
Εδώ η πληρης βελτίωση έγινε με εφαρμογή στο πόλεμο της Κορέας , ο οποίος ξεκλινησε το 1950 αμέσως μετά το σφύριγμα της λήξης του Ελληνικού εμφυλίου πολέμου.
«» Έπεσε ο Γράμμος «» φώναζαν και οι υπερφίαλοι υπερεθνικόφρωνες παπάδες οετώντας στον αέρα το καλιμαλυκι των , γιατί τόσο ψώνια μια και τους ειχε στραβώσει ο εθνικοφρωνισμός των καρβελιών ψωμί ( που χτυπάγανε) της φτωχής εποχής που πήγαιναν πρόσφορο οι πιστοί στην εκκλησία.