Προδημοσίευση του βιβλίου «Μια ηλιαχτίδα σε πέτρινους τοίχους» του Θανάση Καλαφάτη

Οι 64 μικρές ιστορίες του βιβλίου «Μια ηλιαχτίδα σε πέτρινους τοίχους» (εκδ. Θεμέλιο) καλύπτουν, με μια μικρή ανάπαυλα, την περίοδο 1966-1974. Στρατιωτική θητεία, στρατιωτικές και στη συνέχεια πολιτικές φυλακές την πρώτη περίοδο· στρατιωτική θητεία στη δεύτερη. Αυτά τα δύσκολα χρόνια σφραγίστηκαν από τα βίαια γεγονότα του 1967, τα οποία ανέτρεψαν τη μεγάλη πολιτιστική άνθηση της Ελλάδας στη δεκαετία του ’60, μοναδικής έκτασης και ποιότητας, και ουσιαστικούς πολιτικούς αγώνες.

Ο εγκλεισμός είναι μια εμπειρία δύσκολη, ένας πολυεπίπεδος αγώνας. Είναι καταρχήν μια άμεση μαρτυρία για το πώς λειτουργούν οι κρατικοί μηχανισμοί βίας και καταστολής, όπως και μια καθημερινή προσπάθεια, απέναντι σε αυτούς τους μηχανισμούς, να διαφυλάξει κάποιος την ατομική του αξιοπρέπεια και ένα αγωνιστικό ήθος.

Οι ιστορίες του βιβλίου είναι στιγμές μιας συλλογικής ζωής. Καθημερινές, πολιτικές και ανεκδοτολογικές κάποτε. Μερικές, κυρίως ιστορίες από τη στρατιωτική θητεία, έχουν χαρακτήρα προσωπικό, γιατί εκεί γίνεσαι πολλές φορές ατομικός στόχος και έρχεσαι ενώπιος ενωπίω με το σύστημα. Σχηματικά μπορούμε να πούμε ότι τα γεγονότα εκτυλίσσονται και οι άνθρωποι διασταυρώνονται γύρω από συγκεκριμένους άξονες: την ωμή βία, τις ιδεοληψίες και τα προσωπικά φορτία αξιών που καθένας φέρνει και στον κόσμο της φυλακής και στον στρατό.

Σήμερα οι ιστορίες αυτές μοιάζουν απόμακρες, παράταιρες σε ένα πλαίσιο δημοκρατικότερο που επικρατεί. Μπορεί όμως, εάν κανείς αγγίξει τη βία του κράτους, τη συλλογική ή καθημερινή βία «μικρών» εξουσιαστών, να ψηλαφίσει σχεδόν απαράλλακτα τα πρόσωπα της ιστορίας.

Γιατί παρουσιάζω αυτές τις ιστορίες; Γιατί πίσω από τις ιστορίες ζωντανεύουν εφηβικά οράματα και αξίες μιας ολόκληρης εποχής, όταν νέοι ζούσαμε μέσα από αυτά την κοινωνική μας ωρίμανση και τη στράτευση σε δίκαια αιτήματα. Οι μικρές αφηγήσεις καταγράφουν στιγμές ζωής σιωπηλών ανθρώπων, ανεπίσημα συμβάντα, ψηφίδες μιας πραγματικότητας με τη δική τους εμβέλεια και μνήμη.

Η εκδοτική αυτή αναδρομή έγινε πραγματικότητα χάρις σε φίλους πολύτιμους. Τον Ζήσιμο Συνοδινό για τη συμπαράσταση και τις καίριες υποδείξεις του, τον αξέχαστο Θόδωρο Μαλικιώση, παρόντα από την πρώτη στιγμή και την Άννα Μαλικιώση, για την όλη φροντίδα της έκδοσης. Τη Ρόη Μαλλιώρη για την αισιόδοξη ενθάρρυνσή της και τον Γιάννη Ψυχοπαίδη για την ευαίσθητη εικαστική προσέγγιση του κειμένου, των χώρων και των ανθρώπων του. Τους οφείλω πολλά και τους ευχαριστώ όλους.

Αποχαιρετώντας αυτά τα χρόνια, θα ήθελα να ευχαριστήσω τους ακριβούς ανθρώπους της ζωής μου που κράτησαν την ελπίδα και τη δημιουργικότητα ζωντανές στους άνυδρους αυτούς καιρούς.

Θ. Κ.

Η επιστράτευση (Πρέβεζα)

Η επιστράτευση του Ιουλίου του 1974 με βρήκε στην Αθήνα. Έπρεπε να καταταγώ στο 75ο Σύνταγμα, που είχε την έδρα του στην Πρέβεζα. Επρόκειτο για μια επιστράτευση οπερέτα. Χιλιάδες έφεδροι συνωστίζονταν στα τραίνα, τα λεωφορεία και τ’ άλλα μέσα. Από το κέντρο της Αθήνας ως το σταθμό του Κηφισού, που ήταν τα ΚΤΕΛ για την Πρέβεζα, όλα τα μαγαζιά είχαν αδειάσει, δεν υπήρχε νερό, σάντουιτς, ψωμί, τίποτα. Στο σταθμό εκτυλίσσονταν σκηνές απείρου κάλλους. Τα υπεραστικά λεωφορεία είχαν ήδη καταληφθεί από τους επίστρατους, καρφίτσα δεν χώραγε να πέσει κάτω.

Οι πόρτες τους είχαν κλείσει, μόνο τα παράθυρα ήταν ανοιχτά λόγω ζέστης και συνωστισμού. Ο οδηγός κι ο βοηθός του ετοιμάζονταν να ξεκινήσουν, ενώ πολλοί έμεναν εκτός νυμφώνος. Άλλοι έφεδροι σκαρφάλωναν σαν αίλουροι κι επιχειρούσαν να εισέλθουν από τα παράθυρα. Κάποια στιγμή τα λεωφορεία ξεκινούσαν με τους στοιβαγμένους επιβάτες τους κατευθυνόμενα προς τα διάφορα κέντρα επιστράτευσης. Είχαμε γίνει κυριολεκτικά σαρδέλες μέσα στην ανυπόφορη ζέστη της εποχής. Και σ’ όλη τη διαδρομή το ίδιο σκηνικό, πουθενά νερό, πουθενά λίγο φαγητό.

Κρατούσα το Φύλλο Πορείας, στη δεύτερη σελίδα του οποίου ήταν γραμμένες οι οδηγίες για τους εφέδρους. Σύμφωνα μ’ αυτές, οι έφεδροι όφειλαν να έχουν μαζί τους δύο αλλαξιές λινοστολής (σώβρακα, φανέλα), ξηρά τροφή για δύο ημέρες, σάκο εξ υφάσματος, προκειμένου να χρησιμεύσει για συσκευασία δέματος, ώστε να σταλεί η πολιτική στολή στην οικογένεια, και το ατομικό βιβλιάριο. Βεβαίως, μέσα σ’ αυτή την κοσμοχαλασιά ουδείς έφερνε τα παραπάνω.

Η μουρμούρα ήταν μεγάλη και συνεχής: «Πού πάμε να πολεμήσουμε; Για ποιους και με ποιους;». Οι φήμες οργίαζαν: «Πάμε για σφαγή, δεν υπάρχουν όπλα!». Όταν φτάσαμε στην Πρέβεζα μας κατεύθυναν, μαζί με άλλους από διαφορετικά μέρη, στο Εθνικό Γυμναστήριο Πρεβέζης, όπως ονόμαζε τότε η χούντα το γήπεδο ποδοσφαίρου κοντά στη λευκαδίτικη συνοικία. Στο γήπεδο δεν υπήρχε πρόβλεψη ούτε για νερό. Σε μια στιγμή παρουσιάστηκε μια γυναίκα ντυμένη με τη χαρακτηριστική ρωμαίικη φορεσιά των γυναικών της υπαίθρου της Λευκάδας, κρατώντας δυο σακούλια γεμάτα φέτες χωριάτικο ψωμί κι ένα μικρό δοχείο νερού και φώναζε: «Μήπως είναι κανείς Λευκαδίτης εδώ;». Σε λίγο εμφανίστηκαν κι άλλοι απλοί κάτοικοι της Πρέβεζας και ανακουφίστηκαν κάποιοι έφεδροι στρατιώτες. Άρχιζε να πέφτει το βράδυ και η ψύχρα μεγάλωνε. Μερικοί βρήκαν κάποια ξύλα κι άναψαν φωτιά. Οι μεγάλες φλόγες της μας ζέσταναν και παρέτειναν για λίγο το φως της ημέρας. Ο πρώτος αιφνιδιασμός έδινε τη θέση του σε άλλες, δεύτερες σκέψεις: «Ποιος θα πολεμούσε, πώς και γιατί; Η χούντα δεν είχε πια μέλλον».

Μετά άρχισε ο έλεγχος των χαρτιών. Ο αρμόδιος αξιωματικός, διαβάζοντας το Φύλλο Πορείας μου, είπε με νόημα: «Δεν μπορούμε να σε κρατήσουμε. Είσαι επικίνδυνος». Διαμαρτυρήθηκα έντονα, αλλά δεν έγινα δεκτός. Οι περισσότεροι μετά τον έλεγχο κινήθηκαν προς το Καλπάκι. Μερικοί έφεδροι που δεν είχαν ακούσει τα λόγια του αξιωματικού, καθώς αποχωρούσα από το γήπεδο με ζήλευαν. Πάντα οι ίδιες παρανοήσεις.

Η επιστράτευση αποδείχτηκε φιάσκο, η χούντα σε λίγες μέρες θα έπεφτε και μαζί της θα χανόταν ένα σημαντικό κομμάτι της μαρτυρικής Κύπρου…

Θ. Κ.

Πηγή: Εφημερίδα «Η εποχή» (Κοινοποιήθηκε από τον κ. Γιάννη Σ. Βλάχο στην ομάδα «Λευκαδίτικα Νέα» που διατηρεί η σελίδα μας στο fb).