Σαν σήμερα το 1942 η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου

Τη νύχτα της 25ης προς 26η Νοέμβρη του 1942, 150 αντάρτες του ΕΛΑΣ, με επικεφαλής τον Αρη Βελουχιώτη, 60 αντάρτες του ΕΔΕΣ, με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Ζέρβα, και 12 Βρετανοί σαμποτέρ επιτίθενται αιφνιδιαστικά κατά της ιταλικής φρουράς της μεγάλης σιδηροδρομικής γέφυρας του Γοργοπόταμου κοντά στη Λαμία, εξουδετερώνουν την εχθρική δύναμη και ανατινάζουν τη γέφυρα.

Δυο μέρες μετά την ανατίναξη της γέφυρας οι Ιταλοί, σε αντίποινα, παίρνουν από τις φυλακές της Λαμίας 14 πατριώτες από τους οποίους 7 θα εκτελέσουν μπροστά στην γκρεμισμένη γέφυρα. Τους υπόλοιπους θα τους εκτελέσουν στα Καστέλλια της Παρνασίδας, μαζί με άλλους 10 κατοίκους.

Σε αντίποινα οι Ιταλοί θα εκτελέσουν 7 πατριώτες μπροστά στην γκρεμισμένη γέφυρα

Ας δούμε όμως πώς πραγματοποιήθηκε η συγκεκριμένη επιχείρηση.

Τέλος Σεπτέμβρη αρχές Οκτώβρη του 1942, βρετανικά αεροπλάνα μετέφεραν ομάδες σαμποτέρ στην Ελλάδα. Οι ομάδες έπεσαν στην περιοχή της Γκιώνας και μια ομάδα στην περιοχή του Καρπενησίου.

Οι ομάδες των Βρετανών Σαμποτέρ είχαν έρθει στην Ελλάδα ύστερα από απόφαση του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, με άμεσο στόχο να εκτελέσουν μια αποστολή με την κωδική ονομασία «HARLING», να ανατινάξουν, δηλαδή, μία από τις τρεις γέφυρες της Παπαδιάς, του Ασωπού ή του Γοργοπόταμου. Αλλά δεν ήταν αυτή η μοναδική αποστολή τους. Στόχος τους βασικά ήταν να ανοίξουν το δρόμο της εδραίωσης της στρατιωτικής παρουσίας των Άγγλων στην Ελλάδα. Άλλωστε τα συμφέροντά τους διαπλέκονταν άμεσα μ΄ αυτά της άρχουσας τάξης και ενδιαφέρονταν οι Άγγλοι για το μεταπελευθερωτικό καθεστώς, με δεδομένο μάλιστα ότι την ηγεσία του λαϊκού απελευθερωτικού κινήματος είχε αναλάβει η εργατική τάξη με το Κόμμα της, και η συμμαχία της, το ΕΑΜ, ήταν πραγματικά η μόνη δύναμη αντίστασης που είχε ως στόχο μια άλλη Ελλάδα, του λαού της.

Αρχηγοί των Άγγλων σαμποτέρ ήταν οι Ε. Μάγιερς και Κρις Γουντχάουζ, δύο καθόλου τυχαίοι άνθρωποι, που διατέλεσαν αρχηγοί της αγγλικής στρατιωτικής αποστολής στο ελληνικό αντάρτικο, κάνοντας ό,τι ήταν δυνατό για την εδραίωση της βρετανικής κυριαρχίας πάνω στις ελληνικές υποθέσεις.

Οι Άγγλοι σαμποτέρ -και κυρίως οι αρχηγοί τους- από την πρώτη στιγμή που πάτησαν το πόδι τους στην Ελλάδα, έκαναν ό,τι ήταν δυνατό για να έρθουν σε επαφή με τον δικό τους άνθρωπο, τον Ναπ. Ζέρβα, έχοντας την πεποίθηση ότι αυτός και οι ανταρτικές του δυνάμεις ήταν αρκετές για να την εκτέλεση της αποστολής Harling. Για το ΕΑΜ, όπως και τον ΕΛΑΣ, όχι μόνο δεν ήθελαν να έχουν ανάμειξη στην επιχείρηση ανατίναξης, αλλά αυτές τις λαϊκές οργανώσεις τις θεωρούσαν αντιπάλους των απώτερων σκοπών τους. Αναγκάστηκαν όμως να συνεργαστούν μαζί τους όταν διαπίστωσαν ότι ο Ζέρβας όχι μόνο δε διέθετε της απαραίτητες δυνάμεις για την ανατίναξη της γέφυρας, άρα δεν μπορούσε να αναλάβει το όλο εγχείρημα, αλλά και οι δυνάμεις του ήταν πολύ μικρότερες απ΄ αυτές που διέθετε ο ΕΛΑΣ.

Η οργάνωση και εκτέλεση της επιχείρησης

Η γέφυρα που τελικά επιλέχθηκε να ανατιναχτεί ήταν αυτή του Γοργοπόταμου. Την επιχείρηση εκτέλεσαν εκατόν πενήντα αντάρτες του ΕΛΑΣ, με επικεφαλής τον Άρη Βελουχιώτη, εξήντα αντάρτες του ΕΔΕΣ με επικεφαλής τον Ναπολέοντα Ζέρβα και δώδεκα Άγγλοι σαμποτέρ, με επικεφαλής το συνταγματάρχη Εντι Μάγιερς και υπαρχηγό τον ταγματάρχη Κρις Γουντχάουζ. Το σχέδιο ανατίναξης ήταν των Εγγλέζων και συγκεκριμένα του Ε. Μάγιερς, που ήταν ειδικός σ΄ αυτού του είδους τα σαμποτάζ. Το σχέδιο όμως της επίθεσης για την κατάληψη της γέφυρας -έτσι ώστε να είναι δυνατή η ανατίναξή της- διατυπώθηκε από τον Άρη, που ο ίδιος υπαγόρευσε στον Κωστούλα Αγραφιώτη (Κώστα Καβρέτζο), στις 25 Νοέμβρη, λίγες ώρες πριν αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση, αφού προηγούμενα είχε απορριφθεί σχέδιο του Ζέρβα.

Στη διαταγή -όπως διασώθηκε από ιστορικές μαρτυρίες- προβλέπονταν τα εξής:

Το νότιο βάθρο της γέφυρας με φρουρά 80 Ιταλών και πλήρη οχύρωση ανέλαβε να καταλάβει τμήμα 60 ανταρτών του ΕΛΑΣ, με αρχηγό τον Κωστούλα.

Το βόρειο βάθρο της γέφυρας που φυλασσόταν από 30 Ιταλούς και είχε εγκαταστημένα δύο δίκαννα αντιαεροπορικά, ικανά να χρησιμοποιηθούν και κατά επίγειων στόχων, ανέλαβε τμήμα 20 ανταρτών του ΕΔΕΣ με επικεφαλής τους ανθυπολοχαγούς Παπαχρήστου και Πετροπουλάκη.

Την υπονόμευση και ανατίναξη της γέφυρας ανέλαβαν οι ειδικευμένοι Βρετανοί σαμποτέρ στους οποίους δόθηκε βοήθεια λίγων εκπαιδευμένων ανδρών του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ. Επίσης, δυο ομάδες του ΕΛΑΣ, με 15 άνδρες η κάθε μία και ένα Βρετανό σαμποτέρ, ανέλαβαν να υπονομεύσουν τη σιδηροδρομική γραμμή ένα χιλιόμετρο περίπου προς το νότο κι ένα χιλιόμετρο προς το βορρά, έτσι ώστε να αποκλειστεί η δυνατότητα αποστολής ενισχύσεων στον εχθρό με τρένο. Αρχηγός της μίας ομάδας τέθηκε ο Διαμαντής (Γιάννης Αλεξάνδρου) και της άλλης ο Ηρακλής (Κώστας Σκαρμούτσος). Μια ακόμη ομάδα 15 ΕΛΑΣιτών, με αρχηγό το Χρυσιώτη, ανέλαβε να καταστρέψει με βενζίνη την ξύλινη οδική γέφυρα του ποταμού για την περίπτωση που θα έκαναν την εμφάνισή τους από κει εχθρικές ενισχύσεις.

Μια ομάδα από οκτώ άνδρες του ΕΔΕΣ, με επικεφαλής τον υπασπιστή του Ζέρβα Μ. Μυριδάκη, ανέλαβε να εξουδετερώσει το πολυβολείο, που πιθανόν να υπήρχε. Στην περίπτωση που δεν υπήρχε πολυβολείο αποστολή της ήταν να ενισχύσει την ομάδα Κωστούλα. Επίσης, μια ακόμη ομάδα από δέκα άνδρες του ΕΔΕΣ ανέλαβε να πλευροκοπήσει τους Ιταλούς νοτιότερα της άμυνας του νότιου βάθρου.

Τέλος, γενική εφεδρεία ορίστηκε ομάδα 30 ανδρών του ΕΛΑΣ με αρχηγό το Δ. Δημητρίου – Νικηφόρο. Χρόνος έναρξης της επιχείρησης καθορίστηκε η 11η βραδινή και η γενική αρχηγία ανατέθηκε στο Ναπ. Ζέρβα.

Προσπάθεια παραχάραξης της Ιστορίας

Μεταπολεμικά σχετικά με την επιχείρηση, ο Ζέρβας, σε διάφορα γραπτά του υποστηρίζει πως ούτε λίγο ούτε πολύ εκβίασε τον Άρη κι έτσι συμμετείχε ο ΕΛΑΣ στην επιχείρηση. Στο ίδιο περίπου μήκος κύματος κινούνται και οι μαρτυρίες των Εγγλέζων, αν και ο Κρις Γουντχάουζ προσπαθεί να ευτελίσει τη συμμετοχή του ΕΛΑΣ στην επιχείρηση. «Όταν ο Αρης κατάλαβε -γράφει- ότι η επίθεση θα γινόταν, έστω και χωρίς τις δικές του δυνάμεις, δε διακινδύνευσε ν΄ αφήσει το Ζέρβα να πάρει όλη τη δόξα: προσφέρθηκε αμέσως να συνεργαστεί».

Η πραγματικότητα βεβαίως είναι εντελώς διαφορετική. Ο Σπ. Μπέκιος – Λάμπρος, που συμμετείχε στην ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου, αναφέρει με στοιχεία πως ο ΕΛΑΣ συνεργαζόταν με τους Εγγλέζους για την επιτυχία της επιχείρησης πολύ πριν συναντηθεί ο Άρης με τον Ζέρβα. Έτσι όλα αυτά που αναφέρουν οι αντίπαλοι του ΕΑΜ έγιναν για παραχάραξη της ιστορικής αλήθειας ότι ο ΕΛΑΣ σήκωσε το κύριο βάρος της επιχείρησης, γιατί αυτό αξίωνε η προπαγάνδα του κατεστημένου, προκειμένου να ξεριζώσει από τις λαϊκές συνειδήσεις το ρόλο του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ στην απελευθέρωση. Αλλά η Ιστορία δεν παραγράφεται.

Πηγές:
1. Σπ. Μπέκιου – Λάμπρου: «Γοργοπόταμος – η αλήθεια που καίει», εκδόσεις «Τελέθριον»
2. Θέμης Μαρίνος: «Αποστολή Harling – 1942 (Η Επιχείρηση του Γοργοπόταμου)», εκδόσεις «Παπαζήση»
3. Στρατηγού Ν. Ζέρβα: «Απομνημονεύματα», εκδόσεις «Μέτρον», σελ. 32-35
4. Κρις Γουντχάουζ: «Το μήλον της Έριδος», εκδόσεις «Εξάντας»

(902.gr, rizospastis.gr)