«Ο Αργύρης» (Γράφει ο Γιάννης Πάσος)

Το κοντρί του Αργύρη

Για τους Λευκαδίτες είναι γνωστά τα περιστατικά τα σχετικά με τον Καλαμιτσιώτη ληστή Αργύρη Περδικάρη (1799-1827). Ο ποιητής Αριστοτέλης Βαλαωρίτης στο “Ξεριζωμένο Δέντρο” κάνει λόγο για το “κοντρί” του Αργύρη μια μεγάλη δηλαδή πέτρα που πάνω της ξεψύχησε θανάσιμα λαβωμένος ο γνωστός ληστής που συγκλόνισε την Λευκάδα την πρώτη τριακονταετία του 19ου αιώνα.

Στο διάβα του χρόνου ο Αργύρης πήρε διαστάσεις μύθου από γενιά σε γενιά. Ορθώθηκε γύρω από το όνομά του ένας θρύλος για τα σπουδαία κατορθώματά του, τον ανεκπλήρωτο έρωτά του, αλλά και για τον τρόπο του θανάτου του. Ο λαός λυπήθηκε για τον χαμό του ληστή, ιδιαίτερα τον προδοτικό τρόπο με το οποίον πραγματοποιήθηκε, γιατί μισεί την προδοσία και τον προδότη. Ο πρωτόγονος ερωτισμός του για την Ελένη, “θυγατρός Μιχαήλ του Περδικάρη εκ του χωρίου Καλαμίτσι”, μα κι η αγάπη αυτής στο πρόσωπό του και ο άδικος χαμός του στάθηκε αφορμή για να του κάνουνε λαϊκό τραγούδι.

«Τρία πουλάκια κάθονται σ τής Εγκλουβής τα μέρη
τονα τηράει τη Βαυκερή, τάλλο το Καλαμίτσι
το τρίτο το καλλίτερο μοιρολογάει· και λέει:
«Δε στόπα εγώ, χρυσό πουλί, δε στόπα εγώ ή Ελένη
στην Έγκλουβή να μη διαβής, μαδέ να μην πέρασης,
με Κούρτη φίλο μην πιαστείς και μπέσα να μη δώσεις
γιατί είναι ο Κούρτης άπιστος και θε να σε σκοτώσει;»
Νάθε το ξέρω από βραδύς, νάθε το καταλάβω
να κάμω την Πατράλαινα να κλαίει νύχτα-μέρα».

Ο κόσμος γράφει ο Πανταζής Κοντομίχης “ζώντας σε μια κατάσταση καταπίεσης και υποδούλωσης τον αγαπούσε γιατί εκδήλωνε ανδρειωσύνη, γιατί το όνειρό του τότε ήταν μια λεβέντικη επανάσταση εναντίον των κατακτητών”.¹ Φυσικά και ο Βαλαωρίτης πρόσφερε πάρα πολύ στο μύθο του “Αργύρη”. Λέει γι αυτόν στην εισαγωγή του “Ξεριζωμένου δέντρου”. “Ησπάσθη το είδος εκείνο του βίου, όπερ παρά μεν τοις ευνομουμένοις έθνεσιν υποδεικνύει άκρατον τάσιν προς την βιαιοπραγίαν, εθεωρείτο δε παρ’ ημίν ως εξαιρέτως ιδιάζον προς μόνους τους γενναίους και τους τολμητίας.” Ο πατριώτης Βαλαωρίτης ακολουθώντας το παράδειγμα του «Φωτεινού» επεδίωξε να ενεργήσει θετικά ο μύθος στην κοινή για την ελευθερία του νησιού λαϊκή πεποίθηση.

Τα μέλη της κριτικής επιτροπής της «ΕΣΤΙΑΣ» Ν.Γ. Πολίτης, Σπύρος Λάμπρου, Εμμανουήλ Ροΐδης, και η προκήρυξη του διαγωνισμού διηγήματος

Έμελλε λοιπόν την ιστορία του “Αργύρη” να την αγκαλιάσει η λαϊκή παράδοση με συμπάθεια, και να περάσει και στο γραπτό λόγο. Μια εκδοχή της ιστορίας αυτής θα πρέπει να ήταν ένα από τα οχτώ διηγήματα που παρουσιάστηκαν στον διαγωνισμό της “Εστίας” εισηγητής και μέλος της κριτικής επιτροπής του οποίου ήταν ο Ν.Γ. Πολίτης το 1883. Διαβάζοντας την εισαγωγή του Παν. Μουλλά, για τα νεοελληνικά διηγήματα του Γ.Μ. Βιζυηνού (Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη ) αντιγράφω τα εξής αποσπασματικά:

Δύο από τα διηγήματα αυτά (από τα οχτώ που παρουσιάστηκαν) ανεξάρτητα από την αξία τους, “όλα μαρτυρούσαν αριδήλως ό πόσος πλούτος υποθέσεων εκλεκτών υπολανθάνει εν τη πατρίω η ιστορία και τω εθνικώ βίω όπόσην ζωήν και πλαστική δύναμην ενέχει η γλώσσα του λαού” παραθέτει δε ο Μουλάς…..παρακάτω την παρατήρηση της κριτικής επιτροπής “Η “Χάρκω” και ο “Αργύρης”…ήρύσθησαν τας υποθέσεις αυτών εκ της δημοτικής ποιήσεως καίτοι δε αδεξίως διεχειρίσθησαν το θέμα ως συγγραφείς, όμως απέδειξαν ότι κατενόησαν μετ΄ αγχινοίας τις ή ακένωτος και αείρρους πηγή πάσης εθνικής εμπνεύσεως” και συνεχίζει με τις παρατηρήσεις του Ν.Γ. Πολίτη για την γλώσσα ειδικότερα, τις οποίες επίσης εκθέτει ο Μουλλάς στην εισαγωγή του. “Ο “Αργύρης” παρουσιάζει ως πλεονέκτημα το φυσικόν, το αβίαστον, του διαλόγου”…γιατί… “επίσταται κατά βάθος την λευκαδίαν διάλεκτον” μολονότι κάποτε…. “περιπίπτει στην υπερβολή της λεξιθηρίας, παρεισάγων λέξεις αήθεις ή σπανιωτάτας μιμούμενος ίσως κατά τούτο τον εθνικό ποιητή του “Αθανασίου Διάκου””.

Για την ιστορία. Ο Αργύρης Περδικάρης υπήρξε κατά τον Πανταζή Κοντομίχη ληστής και κακούργος ο οποίος έκανε φριχτά εγκλήματα, αμέτοχος στα δεινά που υπέφεραν οι συμπατριώτες του από τον Εγγλέζο κατακτητή, και ελάχιστα ένοιωσε το πνεύμα της ελευθερίας που έπνεε στην Ελλάδα εκείνα τα χρόνια. Ο θρύλος πάντα εξιδανικεύει τα πράγματα.

(Διατηρώντας κάθε επιφύλαξη καθ΄ ότι δεν είμαι φιλόλογος)
_____________________________________________
¹ Πανταζής Κοντομίχης -Ο ΘΡΥΛΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΝΤΡΙ ΤΟΥ ΑΡΓΥΡΗ (ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑ)