Τα λινοβρόχια και τα γεφύρια στους Μάρκους!
Φωτό αρχείου (2015). Σκουπιδότοπος και σε αυτό το γεφύρι.
Της Σεβαστής Κωνσταντινίδη-Ρεκατσίνα*
Στον ενετικό δρόμο Σφακιώτες – Καρυά που βρίσκεται διανοιγμένος πάνω από τον κάμπο της Καρυάς και κάτω από τους Πηγαδησάνους υπάρχει μεταξύ άλλων και το ιστορικό γεφύρι ΜΑΡΚΟΥΣ. Πρόκειται για ένα από τα αξιολογότερα και ίσως άγνωστο στους πολλούς μνημείο της ορεινής Λευκάδας.
Το τοπίο στην ευρύτερη περιοχή ΜΑΡΚΟΥΣ, συνθέτουν και άλλα πέτρινα γεφύρια (όπως της Κακαβούλας και της Λαλιάς), αρκετοί νερόμυλοι, ανεμόμυλοι, πηγαία νερά, πλατάνια, αιωνόβιες ελιές…
Το έτος 2010 ο αιωνόβιος τότε και αείμνηστος σήμερα ιερέας των Πηγαδισάνων κ. Ξενοφώντας Καρφάκης μου είχε αφηγηθεί:
«Mε τα νερά που έφταναν στην περιοχή από τις βρύσες της Καρυάς και από τα νερά των γύρω λαγκαδιών λειτουργούσαν δεκατρείς νερόμυλοι, κτισμένοι στη σειρά, κατά μήκος του ρυακιού. Όλοι λειτουργούσαν με τα νερά της ίδιας ρεματιάς. Όλοι πέτρινοι, φτιαγμένοι μαστορικά με θολωτές πόρτες, “κλειδωμένες” στην άκρη με πελεκητά αγκωνάρια… Η σκάφη του μύλου ήταν φτιαγμένη από τρυπητές πέτρες για να αντέχει την πίεση του νερού…» Σύμφωνα με τον γέρο ιερέα επίσης η περιοχή έσφυζε από ζωή και κίνηση. Ανέφερε χαρακτηριστικά: “Η βρύση, ο νερόμυλος, το γεφύρι στους Μάρκους που ήταν τόπος συνάντησης για τους συγχωριανούς καθώς κατέβαιναν αρκετές φορές κάθε μέρα για να πάρουν νερό για τις ανάγκες του νοικοκυριού, για να πλύνουν τα ρούχα αλλά και να ποτίσουν τις καλλιέργειες και τους κήπους που είχαν δημιουργήσει στη γύρω περιοχή…».
Ο Πιατσανίτης (καταγόμενος από τους Πηγαδισάνους) αείμνηστος κ. Φώντας Σάντας το ίδιο έτος (2010) είχε μοιραστεί μαζί μου τις δικές του μνήμες και γνώσεις για την περιοχή :
«Στις ακροσελίδες των βιβλίων του μοναστηριού του Αη Γιάννη στο Λιβάδι συχνά οι μοναχοί σημείωναν και εξιστορούσαν διάφορα γεγονότα. Εκεί διάβασα ότι οι δύο (02) μύλοι (του προγόνου μου) του Σάντα κάηκαν από φωτιά που αποδόθηκε τότε σε αντιδικία που υπήρχε με άλλους μυλωνάδες γειτονικής περιοχής…».
Όσο για το γεφύρι Μάρκους και τα άλλα δύο γεφύρια (της Κακαβούλας και της Λαλιάς) που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους εκτιμούσε ότι κατασκευάσθηκαν από τον ίδιο Ενετό εργολάβο που είχε αναλάβει το έργο της διάνοιξης-κατασκευής του ενετικού δρόμου καθώς είναι διακοσμημένα στο κέντρο του θόλου των γεφυριών, με το ίδιον θυρεό (έμβλημα) των Ενετών, το λιοντάρι. Πιθανολογούσε επίσης ότι ο εργολάβος ονομαζόταν Μάρκους, το μεγαλύτερο γεφύρι πήρε το όνομά του και ότι στο σημείο αυτό είχε στήσει το εργοτάξιό του εξαιτίας της ύπαρξης του νερού. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και η αναφορά του κ. Φώντα Σάντα ότι: «… αργότερα, όταν οι Ενετοί έφεραν το λινάρι στη Λευκάδα για να μπορούν να το κατεργασθούν έφτιαξαν στην περιοχή, σκάβοντας, χωμάτινες δεξαμενές (τα ΛΙΝΟΒΡΟΧΙΑ) για να συλλέγουν το νερό και μέσα να μουσκεύουν το λινάρι για να μπορεί να δουλευτεί (διαχωρισθεί)…».
Θα ήταν ίσως χρήσιμο να αναφέρουμε σχετικά με την επεξεργασία του λιναριού ότι τον κορμό του φυτού, (που καλλιεργούμενο αναπτύσσεται σε ύψος 70 εκ. περίπου), μετά τη συλλογή του λιναρόσπορου το βύθιζαν, δεμένο σε δεμάτια, στο νερό προκειμένου να σαπίσει το εσωτερικό ξυλώδες και άχρηστο τμήμα του και να αποχωρισθεί από το χρήσιμο εξωτερικό ινώδες τμήμα. Μετά τον αποχωρισμό, το ινώδες τμήμα του φυτού απέμενε σε μορφή πλεξούδων που αφού τις στέγνωναν καλά στον ήλιο τις κοπανούσαν για να μαλακώσουν και στη συνέχεια τις περνούσαν από λανάρια και τέλος από χτένια … Μετά το χτένισμα η τελική μορφή των ινών του λιναριού ήταν κλωστές κατάλληλες για ύφανση στον αργαλειό ή για κατασκευή λινών ρούχων …
Σχετικά με την καλλιέργεια και επεξεργασία του … ξεχασμένου σήμερα λιναριού της Λευκάδας υπάρχουν αναφορές στην έκθεση που απέστειλε ο Προνοοητής Θαλάσσης Φραγκίσκος Γριμάνης στη σύγκλητο των Ενετών το 1760 όπου ανέφερε ότι η Λευκάδα παρήγαγε τότε διάφορα δημητριακά και λινάρι, ενώ υπήρχε πλεόνασμα λαδιού, κρασιού και τυριού που στελνόταν στην Βενετία και επίσης ότι ένα από τα κύρια εξαγόμενα προϊόντα του νησιού ήταν μεταξύ άλλων και ο λιναρόσπορος … (Μαχαίρας, 1951 και Ροντογιάννης, 1980).
Την περίοδο 1913-1914 η καλλιέργεια του λιναριού στη Λευκάδα ανερχόταν σε 890 στρ. ενώ σύμφωνα με τον Πανταζή Κοντομίχη (1977): «Τα χρόνια μέχρι πριν το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το λινάρι κάλυπτε μεγάλες ανάγκες του Λευκαδίτη χωρικού. Με αυτό έκανε όχι μόνο το σύνολο σχεδόν του ρουχισμού του, αλλά και σκοινιά για το σαμάρι, σάγλες (ψιλό σκοινί) για το δεμάτι, σκοινιά για να σέρνει και να δένει τα μαρτίνια του, σπάγκους, κλωστές και πολλές άλλες παραλλαγές».
*Δημοτική σύμβουλος και πρώην Δήμαρχος Καρυάς
(Σημείωση σ.: Οι φωτογραφίες του γεφυριού είναι από το 2015. Σκουπιδότοπος και εδώ. Δεν γνωρίζουμε σε ποια κατάσταση βρίσκεται ο χώρος σήμερα).
