«Όταν οι Δρυάδες νίκησαν τους Κύκλωπες»

Του Νικήτα Ψαθά

Η διατύπωση της παράδοξης αυτής επισήμανσης, οφείλει την ύπαρξή της στον Άγγλο καθηγητή γεωλογίας David Thomas Ansted και περιλαμβάνεται στο σημαντικό από άποψη παρεχόμενων πληροφοριών, όσο και λεπτομερές έργο του υπό τον τίτλο “The Ionian islands in the year 1863”¹. Αυτό που προξένησε το ενδιαφέρον του και τον ενέπνευσε στην διατύπωση της φράσης, ήταν ένα εντυπωσιακό φυσικό φαινόμενο που παρατήρησε κατά την επίσκεψή του στη Λευκάδα τον Μάρτιο του 1863.

Εξερευνώντας τα αρχαία Κυκλώπεια τείχη της πόλης, σε κάποιο σημείο πρόσεξε ένα αξιοπερίεργο γεγονός. Ένας μεγάλος κλώνος κάποιας υπερ-αιωνόβιας ελιάς, κατά τα αρχικά στάδια της ανάπτυξής του είχε χαράξει την διαδρομή του μέσα από τους αρμούς του τείχους με τέτοιο τρόπο ώστε μεγαλώνοντας να καταφέρει να ανυψώσει έναν τεράστιο ογκόλιθο, δομικό στοιχείο του τείχους, αρκετά πάνω από την αρχική του θέση. Σε αυτήν τη θέση σίγουρα παρέμενε επί πολλά χρόνια αφού έχουμε σχετική καταγραφή και αποτύπωση του φαινομένου τουλάχιστον από το 1822 και την περιγραφή του William Goodisson, ενώ επαναλαμβάνεται το 1839 και από τον Christopher Wordsworth. Στους δύο αυτούς περιηγητές οφείλουμε και τις δύο παρόμοιες μεταξύ τους αποτυπώσεις του φαινομένου (βλ. εικόνες 1 και 2).

Έτσι λοιπόν με μια πολύ ωραία μεταφορική περιγραφή, οι Δρυάδες, οι αθάνατες Νύμφες των δασών, σε μια επίδειξη δύναμης, κατόρθωσαν την αποδόμηση του έργου των γιγαντόσωμων Κυκλώπων (των κατασκευαστών όπως πιστευόταν των τειχών χρησιμοποιώντας ως δομικά υλικά τεράστιους λίθους).

Εικόνα 1. Το αξιοπερίεργο φαινόμενο όπως αποτυπώνεται από τον William Goodisson, το 1822². Η λεζάντα κάτω από το σκίτσο αναφέρεται σε «χαλάσματα ενός τετράγωνου πύργου». Όπως επεξηγεί ο συγγραφέας «στην καρδιά του ελαιόδεντρου φαίνεται μια μεγάλη πέτρα βάρους αρκετών εκατοντάδων λιβρών, η οποία έχει ανασηκωθεί από το τείχος κατά την ανάπτυξη του δέντρου. Ένα κλαδάκι της ελιάς, όταν ήταν νεαρής ηλικίας, εισχώρησε σταδιακά στους αρμούς όπου και εγκαταστάθηκε, επιδεικνύοντας την εκπληκτική δύναμη της βλάστησης και παρουσιάζοντας μια από τις αιτίες της καταστροφής των αρχαίων κτιρίων. Το δέντρο είναι ηλικίας πιθανόν 300 ετών»³

Εικόνα 2. Το ίδιο ακριβώς σημείο όπως αποτυπώθηκε το 1839 από τον Christopher Wordsworth⁴. Η λεζάντα αυτή τη φορά αναφέρεται σε αρχαία τείχη.

Ας δούμε πώς περιγράφει ο Ansted αυτό το φαινόμενο το 1863:

«….Ένα αξιοπερίεργο παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο μπορεί να καταφέρει η βλάστηση να ανασηκώσει μέχρι και βράχους, μπορεί να παρατηρήσει κανείς σε τμήμα του Κυκλώπειου τείχους που μόλις αναφέραμε. Ένα ελαιόδεντρο, φυτεμένο από ανθρώπινο χέρι ή από μόνο του, κοντά στο τείχος, έχει προτιμήσει να απλώσει τις ρίζες του και δύο από τους κεντρικούς κλώνους του μέσα από μικρές ρωγμές ή ανάμεσα στους αρμούς των λίθων, αντί να ακολουθήσει μια πιο ελεύθερη πορεία ανάπτυξης. Καθώς αναπτύχθηκε κατόρθωσε να μετακινήσει τις γιγαντιαίες πέτρες από τις οποίες είναι κατασκευασμένο το τείχος. Και μια πέτρα περίπου τρία πόδια σε μήκος, 30 ίντσες σε πλάτος και σε βάθος, έχει μετακινηθεί εξ ολοκλήρου από την αρχική της θέση στο τείχος και με το πέρασμα των χρόνων έχει ενσωματωθεί μέσα στο δέντρο, ανασηκωμένη κατά τουλάχιστον ένα πόδι από την αρχική της θέση. Άλλες δύο ακόμη μεγαλύτερες πέτρες είναι επίσης μετακινημένες. Επομένως μπορούμε να πούμε ότι οι Δρυάδες κατάφεραν να ανατρέψουν την δουλειά των Κυκλώπων και η φύση έδειξε πως η αέναη, διακριτική επίδραση της ζωής, αν και ανεπαίσθητη μέσα στη διάρκεια λίγων ετών, μπορεί ωστόσο να επηρεάσει με καταστροφικό τρόπο τις από κοινού οργανωμένες κατασκευές των ανθρώπων, στη μάταιη προσπάθειά τους να δημιουργήσουν ένα σταθερό και αμετάβλητο μνημείο της επιδεξιότητας και του μόχθου τους».

Αν προσέξει κανείς τις δύο ξυλογραφίες, θα παρατηρήσει και ένα άλλο κοινό στοιχείο. Η τεράστια ελιά όχι μόνο αγκαλιάζει και σηκώνει τον ογκόλιθο, αλλά ρίχνει και την σκιά της πάνω στο τείχος, στο ανθρώπινο δημιούργημα. Αν θέλαμε να διατυπώσουμε διαφορετικά την ευφυέστατη εξήγηση του Ansted από την παρατήρηση του φαινομένου, θα λέγαμε ότι σε τούτο τον τόπο, το βάρος του πολιτισμού που ανά τους αιώνες τον κατοίκησαν, το σηκώνει στους κλώνους της μια ελιά, που με την δύναμή της επισκιάζει κάθε ανθρώπινο δημιούργημα.

[1] London, 1863, σελ.
[2] “A Historical and Topographical essay upon the islands of Corfu, Leucadia, Cephalonia, Ithaca, and Zante…”, London, 1822, plate II.
[3] Στο ίδιο, σελ. 266
[4] “Greece: Pictorial, descriptive and historical”, London, 1839, σελ. 232.