Ιστορία του Σκακιού: Αναζητώντας τις ρίζες του στα βάθη των αιώνων (Β΄ Μέρος) | Λευκαδίτικα Νέα - Lefkada News

Ιστορία του Σκακιού: Αναζητώντας τις ρίζες του στα βάθη των αιώνων (Β΄ Μέρος)

6_istoria_skakiou Τα σκακιστικά κομμάτια της Ουρζέλ, στην αφηρημένη – αραβική μορφή τους

Συνέχεια από το Α΄ Μέρος

Συνοψίζοντας το προηγούμενο άρθρο, παραθέτουμε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Γκάρι Κασπάροβ «Οι μεγάλοι Προκάτοχοί μου», όπου παρουσιάζει πολύ εύστοχα αυτό το πρώτο μέρος της αναζήτησης για τις ρίζες του σκακιού.

Ένα αργό πολεμικό παιχνίδι -όχι πολύ διαφορετικό από το σημερινό σκάκι- επινοήθηκε πριν από 2.000 χρόνια στην Ινδία και δεχόμενο καθ΄ οδόν αλλαγές έκανε ένα μακρινό ταξίδι από τα νότια της Κεντρικής Ασίας στην Περσία, στις αραβικές χώρες της Μέσης Ανατολής, φτάνοντας τελικά έως την Ιβηρική Χερσόνησο. Ωστόσο, η «ινδική» εκδοχή γύρω από την προέλευση του σκακιού έγινε γνωστή στους Ευρωπαίους μόνο στα τέλη του 17ου αιώνα. Μπορούμε να δηλώσουμε με σιγουριά πως το σύγχρονο σκάκι γεννήθηκε στη Μεσόγειο.1

1_istoria_skakiou

1071: Τα κομμάτια αυτά φτιαγμένα από κρύσταλλο είναι γνωστά ως σκακιστικά κομμάτια της Ουρζέλ

Στο σημερινό άρθρο θα προσπαθήσουμε να βρούμε τα πρώτα βήματα του σκακιού, από τη στιγμή που «έκανε την κίνησή του» προς την Γηραιά Ήπειρο.

Ο Murray (Αγγλος εκπαιδευτικός και ιστορικός του σκακιού) πίστευε πως τα πρώτα ευρωπαϊκά σκακιστικά συγγράμματα μεταφράστηκαν από τα Αραβικά στα Λατινικά, τη γλώσσα των Γραμμάτων εκείνης της εποχής. Βλέποντας την είσοδο της αραβικής λογοτεχνίας που σχετίζεται με τα μαθηματικά, τη λογική και τη φιλοσοφία να διανύει αυτόν τον δρόμο, υποθέτουμε πως και τα σκακιστικά χειρόγραφα ακολούθησαν το ίδιο μονοπάτι. Ωστόσο, κανένα από τα χειρόγραφα αυτά δεν έχει διασωθεί.2

2_istoria_skakiou Σκακιστικά κομμάτια 9ος αιώνας μ.Χ. Στο MET της Νέας Υόρκης

Μετά την είσοδο του σκακιού στην Ιβηρική Χερσόνησο περίπου τον 8ο αιώνα μ.Χ. από τον Νότο σιγά – σιγά προχωράει προς τον Βορρά. Στα τέλη της πρώτης χιλιετίας εντοπίζουμε τα χνάρια του σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Οι συνηθισμένοι τρόποι, για να εντοπίσουμε την εμφάνισή του σε μια χώρα, είναι να δούμε τα αρχαιολογικά ευρήματα (σκακιστικά κομμάτια) που βρέθηκαν εκεί, τη Λογοτεχνία και την Τέχνη που σχετίζονται με το σκάκι.

3_istoria_skakiou Σκακιστικά κομμάτια της αφηρημένης μορφής

Αρχαιολογικά ευρήματα και λογοτεχνικές πηγές μάς δείχνουν πως από τον αραβικό – ανδαλουσιανό κόσμο περνάει στη χριστιανική Ισπανία πριν από τον 11ο αιώνα. Σκακιστικά κομμάτια στην αφηρημένη – αραβική μορφή τους έχουν βρεθεί σε τουλάχιστον τέσσερις τοποθεσίες στα βόρεια της Ιβηρικής. Στην μία από αυτές, τα κομμάτια ήταν φτιαγμένα από ελεφαντόδοντο και στις άλλες τρεις από χαλαζία προερχόμενα προφανώς από τις μουσουλμανικές περιοχές.3

4_istoria_skakiou Σκακιστικό Σετ 12ος αιώνας μ.Χ.

Αντίστοιχα αρχαιολογικά ευρήματα όπως αυτά στην Ισπανία έχουμε σε πολλές ακόμα χώρες της Ευρώπης, ώστε με σιγουριά να πούμε πως το σκάκι εγκαταστάθηκε στην ευρωπαϊκή ήπειρο στο πέρασμα, από την πρώτη στη δεύτερη χιλιετία. Ενδεικτικά – Γαλλία 10ος, 11ος και 12ος αιώνας, Ιταλία 9ος-10ος, Αγγλία 12ος, Ιρλανδία 12ος, Σκοτία 12ος, Ισλανδία 13ος, Ρωσία 14ος, Ουζμπεκιστάν 8ος, Τουρκία 11ος και ο κατάλογος συνεχίζεται.

Τέλη του 9ου ή αρχές 10ου αιώνα: Τα κομμάτια της Πενάλμπα (Pealba), θεωρούνται τα πρώτα ευρωπαϊκά κομμάτια, γνωστά ως «τα κομμάτια του Αγίου Γεννάδιου». Είναι φτιαγμένα από ελεφαντόδοντο και διατηρήθηκαν στο Μοζαραβικό μοναστήρι της Penalba de Santiago (Λεόν / Ισπανία).4

5_istoria_skakiou

Τα κομμάτια της Ουρένσε, φτιαγμένα από χαλαζία 10ος αιώνας

Πρώτο μισό του 10ου αιώνα: Στο μοναστήρι του Αγίου Σαλβαδόρ των Βενεδικτίνων, στην πόλη Σελανόβα της Γαλικίας στην Ισπανία φυλάσσονταν οκτώ κομμάτια. Τα αποδίδουν στο πρώτο μισό του 10ου αιώνα επειδή υπάρχει μια επιστολή δωρεάς προς το μοναστήρι το έτος 938, τα κομμάτια έχουν μεταφερθεί πλέον στο Επισκοπικό Μουσείο της Ουρένσε (πόλη στη βορειοδυτική Ισπανία).

11ος αιώνας: Μοναστήρι του San Millan της Cogolla των Βενεδικτίνων στην περιοχή Λα Ριόχα στα βόρεια της Ισπανίας, τα τρία κρυστάλλινα κομμάτια σκακιού είναι φτιαγμένα από κρύσταλλο βράχου – ένας Ιππότης και δύο στρατιώτες. Είναι καταγεγραμμένο πως τα δώρισε ο Sancho III της Ναβάρας το 1033 (Gomez Moreno, «Ars Hispaniae», τόμος III).5

1071: Τα κομμάτια αυτά φτιαγμένα από κρύσταλλο είναι γνωστά ως «σκακιστικά κομμάτια της Ουρζέλ». Μέρος των κομματιών αυτών διατηρείται ακόμα στην πόλη Λέριδα ή Λιέιδα (πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας) της Καταλονίας, που συνορεύει στο βορρά με τη Γαλλία. Από τα αρχικά 96 κομμάτια του 1071, μόνο 44 παρέμειναν πέντε αιώνες αργότερα.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, αρχαία κομμάτια σκάκι ανακαλύπτονται κατά τη διάρκεια μιας ανασκαφής στη λίμνη Paladru, Isere, Γαλλία. Τα κομμάτια είναι βασίλισσα, επίσκοπος και πύργος φτιαγμένα από ξύλο φουντουκιάς ή κόκαλο. Τα κομμάτια χρονολογούνται μεταξύ 1008 και 1010.
Το 2003, οι ανασκαφές στο Pineuilh κοντά στο Gironde της Γαλλίας ανακάλυψαν έναν Πύργο και ένα άλλο κομμάτι από οστά ελαφιού. Το κομμάτι χρονολογείται μεταξύ 978 και 1070.

Το 2008, αρχαιολόγοι στη βορειοδυτική Ρωσία ανακάλυψαν ένα κομμάτι σκακιού που χρονολογείται από τα τέλη του 14ου αιώνα. Το κομμάτι ήταν ένας βασιλιάς σκακιού από συμπαγές ξύλο. Οι ανασκαφές διεξήχθησαν στο χώρο του Ανακτόρου των Οψεων στο Veliki Novgorod. Το παλάτι πιστεύεται ότι είναι το παλαιότερο στη Ρωσία. Εκτός από τον βασιλιά, οι αρχαιολόγοι έχουν βρει 82 άλλα κομμάτια σκακιού που χρονολογούνται από τον 14ο αιώνα.

Το 2014, οι αρχαιολόγοι βρήκαν δύο κομμάτια σκακιού από κέρατα κατά τη διάρκεια μιας ανασκαφής στο Northampton της Αγγλίας. Τα κομμάτια σκακιού ήταν ξεκάθαρα αποδεικτικά στοιχεία για το σκάκι στα μέσα έως τα τέλη του 12ου αιώνα στο Northampton. Το μεγαλύτερο κομμάτι είναι πιθανώς επίσκοπος και είναι 2,3 ίντσες ψηλό. Το δεύτερο κομμάτι φαίνεται να είναι το πάνω μέρος ενός βασιλιά και είναι 1,2 ίντσες ψηλό.

Τον Ιούλη του 2002, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν κάποια πιθανά κομμάτια σκακιού στην αρχαία πόλη Butrint στη νότια Αλβανία, στην τοποθεσία ενός παλιού βυζαντινού παλατιού. Τα κομμάτια είναι φτιαγμένα από ελεφαντόδοντο, μεγέθους μικρότερου από 2 ίντσες, χρονολογούνται στον 6ο αιώνα. (Υπάρχουν όμως ερωτήματα εάν είναι σκακιστικό κομμάτι ή κάποιο άλλο αντικείμενο).

Το 1986, στο Ilot des Deux-Bornes, γύρω από το Noyon, Oise, στη Γαλλία, ανακαλύφθηκαν κομμάτια σκακιού από οστά ελαφιών και χρονολογούνται τον 12ο αιώνα. Τα κομμάτια φαίνεται να είναι σκανδιναβικής ή γερμανικής προέλευσης.

(Συνεχίζεται)

Παραπομπές:
1. Γκάρι Κασπάροβ, «Οι μεγάλοι Προκάτοχοί μου» τ. 1ος
2. Murray, H. J. R. (1913). A History of Chess (Reissued ed.). Oxford University Press
3. Γιούρι Αβερμπαχ «A History of Chess, from Chaturanga to the Present Day», (Russell Enterprises 2012)
4. http://history.chess.free.fr/first-european.htm
5. The Oldest Chess Pieces in Europe by Ricardo Calvo Presentation to the IGK – Amsterdam, December 2001

(Αναδημοσίευση από τον Ριζοσπάστη του Σαββατοκύριακου 7-8 Μάρτη 2020)



Αφήστε το σχόλιό σας

XHTML: You can use these html tags: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>

            









Copy Protected by Chetan's WP-Copyprotect.