Γωνία Φρύνης και Ορφέως… (Στην πόλη της Λευκάδας)

Για τον Ορφέα φυσικά γνωρίζαμε, για την Φρύνη κάτι είχαμε ψιλακούσει, αλλά χρειάστηκε να ανατρέξουμε στο διαδίκτυο για περισσότερες πληροφορίες.

Σύμφωνα, λοιπόν, με την Βικιπαίδεια η Φρύνη ήταν μια διάσημη εταίρα της αρχαιότητας, ξακουστή για το φυσικό της κάλλος. Έζησε κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. στην αρχαία Αθήνα, ωστόσο καταγόταν από τις Θεσπιές της Βοιωτίας στις οποίες και φέρεται να γεννήθηκε το 371 ή το 365 π.Χ.. Ο πατέρας της λεγόταν Επικλής και το πραγματικό της όνομα ήταν Μνησαρέτη, αλλά εξαιτίας του χλωμού (ωχρού) δέρματός της έμεινε γνωστή ως Φρύνη (το όνομα προκύπτει από το αμφίβιο φρύνος). Σχετικά με τη ζωή της διασώζονται πολλά διάσημα ιστορικά ανέκδοτα, ενώ θεωρείται πως αποτέλεσε το μοντέλο για το διάσημο άγαλμα, γνωστό ως «Αφροδίτη της Κνίδου», έργο του Πραξιτέλη. Η Φρύνη πέθανε στην Αθήνα το 310 π.Χ..

Οι αφηγήσεις τη θέλουν εξαιρετικά όμορφη και πρέπει να είχε μεγάλη επιτυχία στους κύκλους των πλουσίων πολιτών. Ερχόμενη στην αρχαία Αθήνα ξεκίνησε να εργάζεται ως αυλήτρια όπου πολύ σύντομα απέκτησε δόξα και πολλά χρήματα καλούμενη στα σπουδαιότερα συμπόσια της εποχής της με συνέπεια να συνδεθεί με πολλούς σημαντικούς άνδρες της πόλης. Είναι δε διάσημη γιατί ζητούσε πολύ υψηλή αμοιβή. Ο κωμικός ποιητής Μάχων αφηγείται πως ζητούσε μια μνα για μια νύχτα. Αναφέρεται μάλιστα πως όριζε η ίδια τα χρήματα που θα έπαιρνε, ανάλογα με το πώς αισθανόταν για τον εκάστοτε πελάτη. Αν τον έβρισκε αντιπαθητικό το ποσό που θα ζητούσε ήταν υπέρογκο. Από την άλλη προσέφερε τον εαυτό της δωρεάν στο φιλόσοφο Διογένη τον Σινωπέα, επειδή θαύμαζε το μυαλό του. Ο Διογένης ο Λαέρτιος παραθέτει ένα περιστατικό στο οποίο η Φρύνη προσπάθησε μάταια να αποπλανήσει το φιλόσοφο Ξενοκράτη.

Τα πλούτη που συγκέντρωνε χάρις στην ομορφιά της ήταν τόσα πολλά ώστε, σύμφωνα με την αφήγηση του Καλλίστρατου, προσφέρθηκε να ανοικοδομήσει τα τείχη της Θήβας, τα οποία είχαν καταστραφεί από τον Αλέξανδρο το Μέγα το 336 π.Χ. Έθεσε, ωστόσο, έναν όρο: να τοποθετηθεί η επιγραφή: «Καταστράφηκαν από τον Αλέξανδρο, επισκευάστηκαν από τη Φρύνη την εταίρα». Οι αρχές της πόλης αρνήθηκαν αυτή τη συναλλαγή.

«Η Φρύνη στα Ποσειδώνια της Ελευσίνας» (Χένρυκ Σιεμιράντζκι, 1889, Ρωσικό Μουσείο, Αγία Πετρούπολη)

Σε κάποιους εορτασμούς προς τιμήν του Ποσειδώνα στην Ελευσίνα, αφαίρεσε τα ρούχα της, έλυσε τα μαλλιά της και προχώρησε γυμνή προς τη θάλασσα, μπροστά στα μάτια του κόσμου. Ο ζωγράφος Απελλής, λέγεται, πως εμπνεύστηκε από το γεγονός αυτό για να φιλοτεχνήσει το περίφημο έργο «Αφροδίτη Αναδυόμενη», για το οποίο η ίδια η Φρύνη πόζαρε ως μοντέλο. Ο Αθήναιος και ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος αναφέρουν πως αποτελεί επίσης το μοντέλο για το διάσημο άγαλμα, γνωστό ως «Αφροδίτη της Κνίδου», έργο του Πραξιτέλη.

Φρύνη του José Frappa. Η Φρύνη απεικονίζεται με προτεταμένα τα στήθη της ενώπιον των ενόρκων

Οργανώνοντας μια θρησκευτική τελετή προς τιμήν ενός θρακικού θεού, κατηγορήθηκε από έναν παλαιό εραστή της, τον Ευθία, ότι προσπαθούσε να εισάγει στην Αθήνα μια ξένη θεότητα και μέσω αυτής να διαφθείρει τις νεαρές Αθηναίες. Στο δικαστήριο ανέλαβε την υπεράσπισή της ο ρήτορας Υπερείδης, ο οποίος επίσης διατηρούσε σχέσεις μαζί της. Σύμφωνα με την αφήγηση του Αθηναίου, όταν πια η υπόθεση φαινόταν αμφίβολη για τη Φρύνη, ο Υπερείδης τράβηξε με ορμή τα ενδύματά της, αποκαλύπτοντας το γυμνό της σώμα στους δικαστές. Τα μέλη του δικαστηρίου εντυπωσιάστηκαν τόσο -σύμφωνα με μια εκδοχή η φυσική ομορφιά θεωρούταν σημείο της εύνοιας των θεών την εποχή εκείνη- που την αθώωσαν πανηγυρικά. Ωστόσο ο ρήτορας εκδιώχτηκε από τον Άρειο Πάγο.

«Η Φρύνη μπροστά στον Άρειο Πάγο», έργο του Jean-Léon Gérôme, 1861, Hamburg Kunsthalle

Ο Κλαύδιος Αιλιανός στο έργο του αναφέρει πως οι Αθηναίοι αφιέρωσαν στους Δελφούς ένα άγαλμα της Φρύνης από χρυσάφι. Ο Αθήναιος συμπληρώνει πως ήταν έργο του Πραξιτέλη και έφερε την υπογραφή «Φρύνη, κόρη του Επικλή από τις Θεσπιές».

Ο Γάλλος καλλιτέχνης Ζαν-Λεόν Ζερόμ εμπνεύστηκε το 1861 από τη δικαστική περιπέτεια της Φρύνης το έργο «Phryné devant l’Areopage» (Η Φρύνη μπροστά στον Άρειο Πάγο). Ο Κάρολος Μπωντλαίρ στα ποιήματά του «Lesbos» και «La beauté», καθώς και ο Ράινερ Μαρία Ρίλκε στο ποίημα του «Die Flamingos» αναφέρονται στη μυθική ομορφιά της Φρύνης. Τέλος, ο Δημήτρης Βάρος, σύγχρονος Έλληνας ποιητής και συγγραφέας, έχει συγγράψει ένα βιβλίο με τον τίτλο Φρύνη.

Ο Ιταλός Riccardo di Castelvecchio, (ψευδώνυμο του Giulio Pullè, Verona 1814 – Legnano 1894) έγραψε ομότιτλη κωμωδία που εκδόθηκε και στην Αθήνα στα ελληνικά το 1881. Υπήρξε μια από τις μεγάλες επιτυχίες της ελληνίδας ηθοποιού Ευαγγελίας Παρασκευοπούλου. Το 1926 το ίδιο κείμενο χρησιμοποιήθηκε ως λιμπρέτο για να συνθέσει την ομώνυμη οπερέτα ο Ιωσήφ Ριτσιάρδης.

(Πηγή για τους πίνακες: Βικιπαίδεια)