Την Πρωτομαγιά του 1944 εκτελούνται στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής 200 κομμουνιστές

Το μνημείο προς τιμήν των εκτελεσμένων στο Σκοπευτήριο Καισαριανής

Την Πρωτομαγιά του 1944 στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής οι Γερμανοί εκτελούν με πολυβόλα κατά εικοσάδες 200 κομμουνιστές που κρατούνταν στις φυλακές Χαϊδαρίου.

Ανάμεσά τους 5 ή 6 Επτανήσιοι: 1 από την Κέρκυρα (Χυτήρης Κώστας), 3 από την Κεφαλονιά (Τζωρτζάτος Κώστας, Ζησιμάτος Παντελής, Θεοφιλόπουλος Γεώργιος) και ένας ή δύο από την Λευκάδα. Οι Λευκαδίτες ήταν ο Βασίλης Φίλιππας (Τάμπανος) και, όπως αναφέρεται στην τοπική ιστοριογραφία χωρίς όμως να είναι απόλυτα εξακριβωμένο, ο Κώστας Γιαμαλάκης. Ο δεύτερος ίσως να εκτελέστηκε λίγες μέρες αργότερα, στις 10 Μάη του 1944, όταν οι Γερμανοί εκτέλεσαν στο Σκοπευτήριο ακόμα 92 κομμουνιστές, ανάμεσά τους και δέκα γυναίκες. Μια ιστορία άγνωστη σε πολλούς, ιδίως στη νέα γενιά. Μια ιστορία που δε διδάσκεται στα σχολεία, που οφείλει όμως και πρέπει να αναδειχτεί.

Έχουν δει οι Πρωτομαγιές να κυλάει αίμα αγωνιστών, αλλά τόσο αίμα ποτέ.

Στην πλειοψηφία τους ήταν φυλακισμένοι στην Ακροναυπλία και κάποιοι εξόριστοι στην Ανάφη από το φασιστικό καθεστώς του Μεταξά που τους παρέδωσε στις γερμανικές αρχές κατοχής.

Ατσαλωμένοι από τον ταξικό αγώνα και αλύγιστοι κομμουνιστές, αντίκρισαν τα ναζιστικά πολυβόλα και τον θάνατο με το κεφάλι ψηλά.

Η Κομματική Οργάνωση Αθήνας του ΚΚΕ είχε πληροφορηθεί για τη μαζική εκτέλεση και αποφάσισε να απελευθερώσει τους μελλοθάνατους.

Τμήματα του ΕΛΑΣ κινήθηκαν προς την Καισαριανή, ωστόσο βρέθηκαν σε υπέρτερες γερμανικές δυνάμεις και υποχώρησαν.

Στις 10 Μάη 1944 οι Γερμανοί εκτέλεσαν στο Σκοπευτήριο ακόμα 92 κομμουνιστές, ανάμεσά τους και δέκα γυναίκες.

Από εκδήλωση για τους «200»

Ο συγκλονιστικός τρόπος με τον οποίο οι καλλιτέχνες, οι οργανωτές του συναισθήματος των μαζών αποτύπωσαν με την τέχνη τους τη μαζική θυσία είναι φανέρωμα της βαθιάς συγκίνησης που απλώθηκε στις καρδιές του λαού.

«Ακούσατε τις ομοβροντίες στα μυστικόφωτα αττικά χαράματα.

Είδατε τα πουλιά που πέταξαν αντίθετα στις σφαίρες

αγγίζοντας με τα φτερά τους τον ανατέλλοντα πυρφόρον

Είδατε τα παράθυρα της γειτονιάς ν’ ανοίγουν στο μέλλον. Εμείς

μερτικό δε ζητήσαμε. Τίποτα. Μόνον

θυμηθείτε το: αν η ελευθερία

δε βαδίσει στα χνάρια του αίματός μας,

εδώ θα μας σκοτώνουν κάθε μέρα. Γεια σας», γράφει ο Γιάννης Ρίτσος.

Ο Φώτης Αγγουλές γράφει:

«Τόσοι σταυροί που στήθηκαν, τόσοι σταυροί που θα στηθούνε

Εμάς μονάχα με σταυρούς μπορούν να μας μετράνε Σταυροί παντού σταυροί…

Ήμαστ’ οι αδάκρυτοι κι αγέλαστοι δεν κλαίμε και γελούμε. Τα σπίτια μας καπνίζουνε, πεινούνε τα παιδιά μας, δε λυγούμε.

Ήρθαμε να χαράξουμε του πόνου μας τα σύνορα και στήνουμε σημάδια και περνούμε.

Σταυροί, παντού Σταυροί”.

Ο μεγάλος Κώστας Βάρναλης:

«…

Κι αν πέσανε για το λαό, νικήσαν οι προδότες,

που τώρα εδώ κατάχρυσοι περνούν και μαγαρίζουν,

και τώρα πιο τους μάχονται και τους ξανασκοτώνουν!

Σιχαίνεσαι τους ζωντανούς; Μην κλαις τους σκοτωμένους!

Απ’ τα ιερά τους κόκκαλα, πρώτη του Μάη και πάλι,

θα ξεπηδήσει ο καθαρμός κ’ η λεφτεριά του ανθρώπου…».

Ο χαράκτης Τάσσος δημιουργεί ένα από τα πιο εμβληματικά του έργα.

Το χαρακτικό του Τάσσου

Από τις αρχές του 1944 ο γερμανικός στρατός δεχόταν συντριπτικά πλήγματα από τον Κόκκινο Στρατό σε όλη τη γραμμή του ανατολικού μετώπου και ήδη είχε υποχωρήσει από τη σοβιετική γη.

Ο φασιστικός συνασπισμός έτριζε συθέμελα.

Οι νίκες του σοβιετικού στρατού έβαλαν φτερά στα κινήματα της αντίστασης σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Στην Ελλάδα, σε μικρές ή μεγάλες μάχες είχαν απελευθερωθεί από τον ΕΛΑΣ σχεδόν τα 2/3 της χώρας. Το ΕΑΜ δημιουργούσε φύτρες λαϊκής εξουσίας στις ελεύθερες περιοχές, ενώ από το πρώτο δεκαήμερο του Απρίλη είχε συγκροτηθεί η «Κυβέρνηση του Βουνού».

Οι κατοχικές δυνάμεις είχαν περιοριστεί στα αστικά κέντρα.

Μπροστά σε αυτές τις δυσμενείς εξελίξεις, με τη συνεργασία των Ταγμάτων Ασφαλείας και άλλους συνεργάτες τους, πέρασαν από λουτρό αίματος τον λαό.

Εκτελέσεις, απαγχονισμοί, μπλόκα, ομαδικές σφαγές, πυρπολήσεις χωριών, μαζικές ομηρίες ήταν πλέον ένα σχεδόν καθημερινό φαινόμενο.

Στόχος των δυνάμεων Κατοχής ήταν να περιορίσουν με τη δολοφονική βία το κύμα της Αντίστασης ώστε να απελευθερωθούν δυνάμεις που θα στέλνονταν στο ανατολικό μέτωπο.

Την ίδια περίοδο γίνονται μεγάλες μάχες με τον ΕΛΑΣ ο οποίος καταφέρνει σκληρά χτυπήματα στους κατακτητές και τους συνεργάτες τους.

Τον Μάρτη και τον Απρίλη του 1944 ο γερμανικός στρατός πραγματοποίησε μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις σε Θεσσαλία, Μακεδονία, Ήπειρο, Στερεά Ελλάδα και Πελοπόννησο στην οποία επιδεικνύει ιδιαίτερη σκληρότητα.

Στους ορεινούς όγκους του Πάρνωνα και της Ζήρειας πυρπολεί χωριά και εκτελεί αδιάκριτα άντρες, γυναίκες, γέρους και παιδιά. Ωστόσο, οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζονται με επιτυχία από τον ΕΛΑΣ ο οποίος συντρίβει τους Γερμανούς στην Ντούσια της Ζήρειας, στο Μονοδέντρι της Λακωνίας, όπου στις 26 Νοέμβρη του 1943 είχαν εκτελεστεί 118 μέλη και στελέχη του ΕΑΜ, στο χωριό Γλόγοβα στη Γορτυνία κ.α.

Στις 27 Απρίλη 1944 τμήμα του 8ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου, με επικεφαλής τον Μανώλη Σταθάκη, «στήνει» ενέδρα στη θέση Βύζολα στον δρόμο προς τους Μολάους Λακωνίας και εξοντώνουν τον Γερμανό υποστράτηγο Κρεχ, τρεις αξιωματικούς του επιτελείου του και στρατιώτες της φρουράς του.

Τη επομένη μέρα ο κατοχικός Τύπος δημοσιεύει την παρακάτω ανακοίνωση:

«Την 27.4.1944 κομμουνιστικαί συμμορίαι παρά τους Μολάους κατόπιν μιας εξ ενέδρας επιθέσεως, εδολοφόνησαν ανάνδρως έναν Γερμανόν στρατηγόν και τρεις συνοδούς του αξιωματικούς και ετραυμάτισαν πολλούς Γερμανούς στρατιώτας. Εις αντίποινα θα εκτελεσθούν: 1. Ο τυφεκισμός 200 κομμουνιστών την 1.5.1944. 2. Ο τυφεκισμός όλων των ανδρών τους οποίους θα συναντήσουν τα Γερμανικά Στρατεύματα επί της οδού Μολάων προς Σπάρτην, έξωθι των χωρίων. Υπό την εντύπωσιν του κακουργήματος τούτου, Έλληνες εθελονταί (ταγματασφαλίτες) εφόνευσαν αυτοβούλως 100 άλλους κομμουνιστάς. Ο Στρατιωτικός Διοικητής Ελλάδος».

Από το εσωτερικό των φυλακών Χαϊδαρίου όπου κρατούνταν οι «200»

Η είδηση για την σχεδιαζόμενη εκτέλεση γίνεται γνωστή στους δεσμώτες κομμουνιστές στη φυλακή του Χαϊδαρίου.

Όλη τη νύχτα οι μελλοθάνατοι χορεύουν και τραγουδούν περιφρονώντας τους δήμιους και τον θάνατο.

Το «Βδομαδιάτικο Δελτίο της σκλαβιάς και της πάλης της Αθήνας» που κυκλοφορούσε εκείνη την εποχή περιγράφει με συγκλονιστικό τρόπο τις τελευταίες στιγμές των «200».

«1η Μάη: 200 παλικάρια έδωσαν την ζωή τους μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα στην Καισαριανή. Ήταν τα θύματα της 4ης Αυγούστου. Οι Ακροναυπλιώτες.

Τους έφεραν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Τους χώρισαν σε εικοσάδες. Μία πίσω από την άλλη. Τα αυτοκίνητα περίμεναν πλάι να πάρουν τα πτώματά τους. Οι πρώτοι πήραν τις θέσεις τους. Ο διερμηνέας, ο θρυλικός Ναπολέων Σουκατζίδης, που από τις 4 Αυγούστου βρίσκεται μαζί τους, διατάχθηκε:

– Ρώτησέ τους αν έχουν να πουν τίποτα.

Είχαν:

– Ζήτω η λευτεριά.

– Τίποτα άλλο;

– Όχι, τίποτα άλλο.

Το σύνθημα δόθηκε. Είκοσι παλικάρια θερίζονται μονομιάς…

– Η δεύτερη εικοσάδα να προχωρήσει, μεταφράζει ο διερμηνέας.

Και γυρίζει δακρυσμένος προς το μέρος τους και τους λέει γλυκά, σαν να τους χαϊδεύει τελευταία φορά.

– Εσείς, είναι η διαταγή να φορτώσετε τα πτώματα σε τούτο το αυτοκίνητο.

Σιμώνουν στα πεσμένα κορμιά. Γονατίζουν. Στοργικά παίρνουν το κεφάλι τους στα δυο τους χέρια, το χαϊδεύουν, μ’ όλη την προσοχή και την προφύλαξη, τους μεταφέρουν σαν άρρωστους σ’ ένα βρώμικο αυτοκίνητο που μυρίζει σαρδέλες.

Τους αποθέτουν σιγά και κατεβαίνουν ήρεμοι, με σίγουρο βήμα, παίρνουνε θέση μπροστά στα πολυβόλα.

Έρχεται η σειρά της τελευταίας εικοσάδας και μαζί η σειρά του διερμηνέα, του Ναπολέοντα. Τρία χρόνια βοηθούσε τους συντρόφους του και τώρα τους ακολουθεί στον θάνατο.

Την τελευταία στιγμή ξύπνησε σε κάποιον από τους δολοφόνους μια στάλα παράξενη ανθρωπιά. Θέλησε να βάλει άλλον στη θέση του Ναπολέοντα για να τον σώσει. Μα αυτός, μεγάλος όπως πάντα, γυρίζει και του λέει:

– Η θέση αυτή είναι δική μου. Από σας δεν δέχομαι χάρη ούτε συμπόνοια.

Ένας από τους Γερμανούς φάνηκε πως συγκινήθηκε και του έδωσε το χέρι.

Αυτός το βλέπει περιφρονητικά και σκληρά και του λέει:

– Ύστερα από τους συντρόφους μου δεν έχω το δικαίωμα ν’ αγγίζω εγώ χέρι δημίου.

Οι τσολιάδες φορτώνουν την τελευταία εικοσάδα και πήραν τα πτώματα των τελευταίων Ακροναυπλιωτών για το νεκροταφείο».

Ο λαός συγκλονίζεται από την εκτέλεση. Την επόμενη μέρα ο δρόμος προς το Σκοπευτήριο γέμισε λουλούδια και οι τοίχοι συνθήματα.

«Ο δρόμος αυτός είναι δρόμος ηρώων. Χθες 1η Μάη τον διαβήκαν 200 λεβέντες».

Στον δρόμο ήταν ακόμα ζεστό το αίμα που έτρεχε από τα άψυχα κορμιά που τα μετέφεραν με φορτηγά στο Γ’ Νεκροταφείο όπου και τα έθαψαν ομαδικά.

Οι διαβάτες μάζευαν τα σημειώματα που έριχναν από τα φορτηγά αυτοκίνητα, σπαράγματα περιφρόνησης του θανάτου.

Ο αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης και δημοσιογράφος Νίκος Καραντηνός καταθέτει την προσωπική του μαρτυρία, στη στήλη του, στον «Ριζοσπάστη» της Κυριακής 9 Μάη 2004.

Αναφέρει συγκεκριμένα:

«Δεν ξεχνιέται ποτέ αυτό που ζήσαμε εκείνο τ; απόγιομα της Πρωτομαγιάς του 1944 σ; ένα υπόγειο της οδού Απόλλωνος, χώρο που τον χρησιμοποιούσε για αποθήκη της η αρχιεπισκοπή.

Από το πρωί είχε μαθευτεί πως το αστυνομικό τμήμα Καισαριανής είχε ειδοποιήσει την αρχιεπισκοπή να στείλει και να παραλάβει από το Σκοπευτήριο τα ρούχα και πολλά άλλα αντικείμενα που είχαν αφήσει επί τόπου οι 200 ήρωες, που ο τουφεκισμός συνεχιζόταν έως αργά το μεσημέρι…

Η είδηση πως στη μικρή εκείνη αποθηκούλα θα συγκεντρωθούν όλα όσα είχαν αφήσει οι εκτελεσμένοι μαθεύτηκε κι έτσι όσοι είχαν δικούς τους στο Χαϊδάρι και σ; άλλες φυλακές έσπευδαν να δουν και να μάθουν. Μεγάλη λαχτάρα για εκατοντάδες σπίτια, για μανάδες που είχαν φυλακισμένους στο στρατόπεδο και, μάλιστα, για τους κομμουνιστές της Ακροναυπλίας και της Ανάφης, που χρόνια δέσμιοι της βασιλομεταξικής δικτατορίας τώρα παραδομένοι στους χιτλερικούς, αποτελούσαν και τον πρώτο, καθημερινό στόχο τους.

Η ΕΠΟΝ από την Καισαριανή, τον 6ο τομέα, είχε κι αυτή δώσει το δικό της μήνυμα στην Οργάνωση μ; όλες τις λεπτομέρειες για τη φοβερή, τη συγκλονιστική εκτέλεση των «200» και τη συγκέντρωση των προσωπικών τους αντικειμένων στην αποθηκούλα της οδού Απόλλωνος.

Μέσα στο πλήθος του κόσμου, που άρχισε να μαζεύεται εκεί, ήταν μια μάνα, που είχε κιόλας προλάβει να φτάσει από την Πεντέλη και βρήκε το σακάκι του γιου της. Το αγκάλιασε και το κρατούσε σφιχτά, πνιγμένη στα δάκρυα.

Δεν πέρασαν λίγες στιγμές, που το μάτι της έπεσε στα γύρω της ρούχα, σ; ένα σακάκι του δεύτερου παιδιού της, που ήταν κι ο πιο νεαρός στο στρατόπεδο. Ήταν οι δυο Σόφηδες από την Πεντέλη.

Πάνω στα ρούχα και μέσα στις τσέπες βρέθηκαν μικρά σημειώματα με ονόματα, διευθύνσεις και φλογερά μηνύματα στερνά, που είχαν τοποθετημένα οι μελλοθάνατοι. Έτσι, γύρω στα 70 ονόματα εξακριβωμένα ήταν με εκείνους που εκτελέστηκαν.

Έναν, όμως, μεγάλο αριθμό από σημειώματα, με μηνύματα στις οικογένειες, τα πέταξαν οι 200 αγωνιστές καθώς τα καμιόνια των Γερμανών τους μετέφεραν στον τόπο της εκτέλεσης, στην Καισαριανή, στο Σκοπευτήριο. Πολλά από τα σημειώματα αυτά, χωρίς καθυστέρηση, έφτασαν κιόλας το ίδιο πρωινό στη διεύθυνση που έγραφε το χαρτί με το κάθε μήνυμα».

(902.gr)