Νεότερων χρόνων και χωρίς κτερίσματα ο τάφος στα Κολυβάτα Αλεξάνδρου

Νεότερων χρόνων είναι σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις ο τάφος στα Κολυβάτα Αλεξάνδρου Λευκάδας, για τον οποίο ήδη γράψαμε ότι συλήθηκε (ή επιχειρήθηκε να συληθεί) από αρχαιοκάπηλους την παραμονή της Πρωτομαγιάς. Το γεγονός αυτό πιστεύουμε να αποτρέψει άλλους επίδοξους αρχαιοκάπηλους, οι οποίοι φαίνεται να αφθονούν και στον μικρό μας τόπο, που σκλάβουν ασύστολα όπου νομίζουν ότι θα βρουν κάτι αξιόλογο.

Συνεργείο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αιτωλοακαρνανίας και Λευκάδος ανέσκαψε το πρωί της Τρίτης 5 Μάη το υπόλοιπο του τάφου, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου φαίνεται να είχε ήδη καταστραφεί την εποχή που ασφαλτοστρώθηκε και διαπλατύνθηκε ο δρόμος, χωρίς να βρεθούν ιδιαίτερα κτερίσματα. Το πως βρέθηκε ο τάφος αυτός να είναι σε ένα μικρό όχθο και σχετικά μακρυά από το κυρίως νεκροταφείο αποτελεί ένα αίνιγμα που χρήζει περαιτέρω διερεύνησης.

Η αρχιτεκτόνισσα Ροζαλία Χριστοδουλοπούλου, η οποία, μεταξύ άλλων, ανέλαβε το 2012 προϊσταμένη του Τεχνικού Γραφείου και του Εργοταξίου Αναστήλωσης του Παρθενώνα, σε ημερίδα που είχε διοργανώσει το 2003 η Ομοσπονδία Λευκαδίτικων Συλλόγων και η Ένωση Αλεξανδριτών Λευκάδας στην Αττική, με θέμα «Λευκάδα – Αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της αρχαιότητας στους Σκάρους», είχε κάνει λόγο για «αρχαίο νεκροταφείο κοντά στο ξωκκλήσι του Αγ. Παντελεήμονα». Το «αρχαίο» είναι μια έννοια σχετική αν και ιστορικά σχετίζεται με την Αρχαιότητα, την περιόδο δηλαδή που προηγείται του Μεσαίωνα.

Το ξωκλήσι αυτό, του Αγίου Παντελεήμονα, είναι γνωστό στους ντόπιους όπως είναι επίσης καταγεγραμμένο στην στενή τοπική ιστοριογραφία η ύπαρξη «κιβωτιόσχημων τάφων εντοιχισμένων με πλάκες» στην περιοχή (Σπύρος Σούνδιας, «Άνθρωποι και τόποι της πατρίδας μου», Αθήνα 1999).

Προσωπική μας άποψη (αν και θα άξιζε να γίνει κάποτε μια ακριβή χρονολόγηση) είναι ότι το νεκροταφείο είναι συνδεδεμένο με τον οικισμό που βρισκόταν παλιά -άγνωστο πότε ακριβώς- στην περιοχή «Κατούνι» (η ονομασία σημαίνει χαράκωμα, οχύρωμα, φυλάκιο και ανάγεται στα βυζαντινά χρόνια), λείψανα του οποίου σώζονται μέχρι σήμερα. Πρόκειται για πέτρινες (ξερολιθικές) κατασκευές που είχαν γίνει χωρίς χρήση λάσπης ή ασβέστη. Η περιοχή είναι διάσπαρτη από κεραμίδια που πρέπει να χρησιμοποιούταν ως ένα βαθμό στις σκεπές, ενώ κοντά βρισκόταν το πηγάδι Φρυάς (από το φρέαρ), που είναι ακόμη μέχρι σήμερα κοινοτικό, για το απαραίτητο νερό.

Κάποιες ερμηνείες για την εγκατάλειψη του οικισμού, πέρα από τα όσα έχει διασώσει η προφορική παράδοση (αναφέρει ότι κάποιο πουλί λαλούσε στο Λιβάδι, που βρίσκεται προς τα δυτικά και προς το κέντρο του εκεί λεκανοπεδίου, με αποτέλεσμα να πεθαίνουν οι άνθρωποι), είναι ότι αφενός μεν ο οικισμός ήταν ορατός από τη θάλασσα με αποτέλεσμα να γίνεται έρμαιο πειρατικών επιδρομών, αφετέρου δε ότι η περιοχή δέρνεται από τους ανέμους και εύκολα μπορούσε κάποιος, λαμβανομένου υπόψη και των μέσων της εποχής εκείνης, να «πουντιάσει» (να κρυολογήσει βαριά). Πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει από τους προγόνους μας να αναφέρεται ως αιτία θανάτου κάποιου το «πούντιασμα» (η πούντα αναφέρεται επίσης ως αιτία θανάτου και σε παλιά εκκλησιαστικά αρχεία, όπως του Αγίου Νικολάου Κολυβάτων που σώζονται στα ΓΑΚ-Αρχεία Νομού Λευκάδας). Αυτό εξηγεί, ίσως, την ανάγκη μετεγκατάστασης του χωριού και τους θανάτους «από το λάλημα του πουλιού» στο Λιβάδι.

Και μια και βρεθήκαμε στο χωριό δεν παραλείψαμε να φέρουμε μια γυροβολιά στην γύρω περιοχή μέχρι την παλιά Κολυβιάτικη βρύση, η οποία έχει νερό ακόμη και χρήζει καθαρισμού (δεν ακούσαμε τον Νίκα), και τα Μαυροϊνάτικα σύνορα.