Μια οφειλόμενη απάντηση στη μνήμη του Ιωακείμ Κοζάνης…

Tου Κώστα Σταμπολίδη*

Το τελευταίο διάστημα αναπτύσσεται μια έντονη συζήτηση – αντιπαράθεση γύρω από το πρόσωπο του ιεράρχη Ιωακείμ. Συζήτηση που εμπεριέχει άλλοτε καλόβουλα και άλλοτε κακόβουλα στοιχεία.

Ακούσαμε και είδαμε ποικίλα δημοσιεύματα στα οποία γίνεται σύγκριση για το μέγεθος της προσωπικότητας και πνευματικότητας του Ιωακείμ με άλλα πρόσωπα του κλήρου. Ο κάθε αρθρογράφος βέβαια προβαίνει σ΄ αυτές τις συγκρίσεις με τα δικά του υποκειμενικά κριτήρια.

Πέρα από την υποκειμενική άποψη του καθενός δεν πρέπει, κατά τη γνώμη μας, να χάνεται η αντικειμενική ουσία και η αδιάσειστη ιστορική πραγματικότητα: ο Ιωακείμ με τη στάση του και τους αγώνες του, στη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο που έδρασε, αναδείχτηκε σε πνευματικός λαϊκός ηγέτης, με όλη τη σημασία της φράσης.

Δεν μπορούμε να αφήσουμε ασχολίαστη την άστοχη σύγκριση που κάνει ο Χ. Καρανάσιος στο άρθρο του, συγκρίνοντας τον Ιωακείμ με την προσφορά δύο Αρχιμανδριτών εκείνης της περιόδου, του μαρτυρικού αρχιμ. Ιωακείμ Λιούλια και του αρχιμ. Αυγουστίνου Καντιώτη. Αποσιωπάται ότι ο αρχιμ. Ιωακείμ Λιούλιας ήταν και ο ίδιος ΕΑΜίτης και εκτελέστηκε από τους Γερμανούς, το καλοκαίρι του 1943 στη Θεσσαλονίκη. Ωστόσο, εκείνη την περίοδο, είναι χαρακτηριστικό ότι με εξαίρεση τους μητροπολίτες Κοζάνης Ιωακείμ, Ηλείας Αντώνιος, Χίου Ιωακείμ, που εντάχθηκαν στο ΕΑΜ και ξεχώρισαν με το παράδειγμά τους, η μεγάλη πλειοψηφία της εκκλησιαστικής ηγεσίας ακολούθησε τις δύο βασικές μερίδες των αστικών πολιτικών δυνάμεων, ένα μέρος της τάχθηκε με την εγγλέζικη πλευρά και ένα μέρος με τη γερμανική.

Ο ίδιος βέβαια στο κείμενο του με περισσή εμπάθεια προς το πρόσωπο του Ιωακείμ, προφανώς λόγω των επιλογών του και της ένταξής του στο ΕΑΜ, προτείνει να μην τοποθετηθεί κανένα μνημείο για τον συγκεκριμένο ιεράρχη στην πόλη μας. Και μάλιστα είναι και αποκαλυπτικός ως προς τις προθέσεις του με το επιχείρημα που προβάλλει ότι «ο Ιωακείμ είναι αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, καθώς οι πράξεις του δεν χαρακτηρίζονται από συνέπεια και σταθερότητα». Εξάλλου, κατά τα γραφόμενά του «μόνον η τεκμηριωμένη προσφορά κάποιου ευπατρίδη μπορεί να δικαιολογήσει την ανέγερση αγάλματος». Κατά την προσωπική λοιπόν κρίση του Χ. Καρανάσιου το πρόσωπο του Ιωακείμ, για το οποίο η συντριπτική πλειοψηφία του Κοζανίτικου λαού -και όχι μόνο- νιώθει περηφάνια και σεβασμό, δεν συγκαταλέγεται στους ευπατρίδες!

Το άρθρο κλείνει με την αποκρουστική φράση: «Όσον αφορά τον ανδριάντα του Ιωακείμ, προσωπικά θεωρώ ότι δεν χρειάζεται να επανατοποθετηθεί. Αφού όμως στηθεί (προφανώς όχι στην κεντρική πλατεία), θα συμβολίζει την τραγική, ρευστή και αμφιλεγόμενη εποχή της Κατοχής, με όσα δεινά επέφερε».

Ναι πράγματι, η περίοδος της Κατοχής, αλλά και η μετέπειτα εποχή χαρακτηρίζεται από εξαιρετικά τραγικές στιγμές:

– Ήταν τραγική η παράδοση των έγκλειστων από την αστική κυβέρνηση Μεταξά σε φυλακές και εξορίες Κομμουνιστών στα χέρια των Ιταλών και Γερμανών κατακτητών.

– Ήταν τραγική η παρουσία και δράση των Ταγματασφαλιτών, Χιτών και μαυραγοριτών που συνεργάστηκαν με τους κατακτητές και έπαιξαν το ρόλο του δήμιου του ελληνικού λαού.

– Τραγική επίσης η περίοδος μετά την απελευθέρωση κατά την οποία το αστικό κράτος «αγκάλιασε» τους προαναφερθέντες προδότες συνεργάτες των κατακτητών, τους έντυσε χωροφύλακες και συνέχισε τις διώξεις, τα στρατοδικεία και τις εκτελέσεις των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης, μέσω της Λευκής Τρομοκρατίας.

Μην ξεχνάμε λοιπόν, πως την ώρα που ο ελληνικός λαός, συσπειρωμένος στο ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ αγωνιζόταν ενάντια στους φασίστες κατακτητές δημιουργώντας τη μεγάλη εποποιία της Εθνικής Αντίστασης, η πλειοψηφία της αστικής τάξης και των πολιτικών της εκπροσώπων, οι μετέπειτα αυτοποκαλούμενοι «ευπατρίδες», είτε ήταν απόντες, είτε έφυγαν με τους Άγγλους από την Ελλάδα στη Μέση Ανατολή και στο Λονδίνο εγκαταλείποντας το λαό και τη χώρα, είτε συνεργάστηκαν ανοιχτά με τους κατακτητές.

Άλλη άποψη που πρέπει επίσης να καταδικαστεί στη συνείδηση του Κοζανίτικου λαού είναι η πρόταση του Β.Π. Καραγιάννη να τοποθετηθεί προτομή του Ιωακείμ και όχι ανδριάντας στον προαύλιο χώρο της Μητρόπολης. Το σαθρό επιχείρημα είναι το εξής: Είναι μικρού αναστήματος η φυσιογνωμία του ιεράρχη Ιωακείμ συγκριτικά με τον Διονύσιο στη μνήμη του οποίου έχει στηθεί προτομή. Εκτός από την ιστορική σκοπιά που σχολιάσαμε παραπάνω της διαστρέβλωσης και παραχάραξης, αυτή η πρόταση κρύβει και κάτι ακόμα. Θέλει να «μειώσει» το μπόι του Ιωακείμ, ο οποίος ξέφυγε από τα στενά ιερατικά του καθήκοντα και αναδείχθηκε σε πνευματικός λαϊκός ηγέτης στην περίοδο της κατοχής και μάλιστα με το ΕΑΜ. Κατά συνέπεια, η θέση του ανδριάντα επιβάλλεται να στηθεί σε κεντρικότατο σημείο της πόλης και όχι στη Μητρόπολη, όπως άλλωστε επεσήμανε το Παράρτημα Κοζάνης της ΠΕΑΕΑ – ΔΣΕ σε πρόσφατη ανακοίνωσή του.

Τέλος, υπάρχει και η πρόταση του Δημάρχου Κοζάνης Κου Λ. Μαλούτα αλλά και πρόσφατη απόφαση της πλειοψηφίας του Δημοτικού Συμβουλίου να τοποθετηθεί ο ανδριάντας στα Νταμάρια – χώρο εκτέλεσης αγωνιστών. Μάλιστα για να γίνει πειστικός ο Δήμαρχος έσπευσε ήδη να διανθίσει την πρόταση – απόφαση με τη δέσμευση για ειδική διαμόρφωση του χώρου, ανάπλαση κλπ.

Αλλού όμως βρίσκεται η ουσία της πρότασης αυτής: Ο Δήμαρχος είναι συνεπής με την άποψη της παράταξης που υπηρέτησε πιστά όλα αυτά τα χρόνια. Η παράταξη του λοιπόν, είναι κοντά στην άποψη της αμαρτωλής παράταξης του Γεωργίου Παπανδρέου που ήταν η εμπροσθοφυλακή του αστικού συστήματος στην Ελλάδα κατά την περίοδο της απελευθέρωσης. Ήταν αυτός που κάλεσε τους Άγγλους να επέμβουν με τα όπλα για να τσακίσουν το ΕΑΜικό λαϊκό απελευθερωτικό κίνημα. Ήταν, έλεγε, και με τη «λαοκρατία», αλλά αυτό ήταν το άλλοθι για να εξαπολύσει την τρομοκρατία της δίωξης των αγωνιστών της εθνικής αντίστασης. Στην ουσία έγινε ένα με τους ταγματασφαλίτες, τους χίτες και προδότες συνεργάτες των Γερμανών, Ιταλών φασιστών κατακτητών που με την καθοδήγηση των Άγγλων και Αμερικανών, και φυσικά με την υποστήριξη του τότε αστικού πολιτικού κόσμου, κάνανε τα πάντα για να εδραιωθεί η αστική δημοκρατία με τις κατοπινές διώξεις, τα μύρια βάσανα των αγωνιστών και ιδιαίτερα των κομμουνιστών, αλλά και γενικότερα του ελληνικού λαού.

Μετά τη μεταπολίτευση ασφαλώς και επιβαλλόταν να δοθεί μια λύση στο θέμα της αναγνώρισης της Εθνικής Αντίστασης, λύση όμως κομμένη και ραμμένη στα μέτρα του συστήματος.

Τη λύση αυτή έδωσε έντεχνα το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου και πέτυχε «μ΄ ένα σμπάρο δυο τρυγόνια». Ικανοποιούσε το γνήσιο λαϊκό αίσθημα για δικαίωση χωρίς ταυτόχρονα να θίγει τα ιερά και τα όσια του συστήματος. Αναγνώρισε μεν την Εθνική Αντίσταση, κάτι που δεν υλοποίησε η «επάρατος» Δεξιά, όμως δεν είχε το σθένος να ψηφίσει τη σχετική τροπολογία που κατέθεσε το ΚΚΕ («χάριν της ομοψυχίας», όπως ειπώθηκε) να συμπεριληφθούν δηλαδή και οι συνεργάτες των καταχτητών στους αντίπαλους των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης. Κι αυτή ήταν μόνο μία από τις εσκεμμένες παραλείψεις του ΠΑΣΟΚ που έστρωσε το δρόμο για την «εθνική συμφιλίωση».

Έτσι λοιπόν, και ο κύριος Μαλούτας έρχεται σήμερα να δώσει μια λύση ώστε όλοι να είναι ικανοποιημένοι. Δεν είναι τυχαίες οι δηλώσεις των επικεφαλής των συνδυασμών του Δημοτικού Συμβουλίου που πρόσκεινται στη ΝΔ. Όλοι τους κινούνται στα πλαίσια της διαχείρισης του αστικού συστήματος και της λεγόμενης «εθνικής συμφιλίωσης», δηλαδή της υποταγής του λαού στους αστούς, όπως και του ξαναγραψίματος της ιστορίας του τόπου μας με την πένα των νικητών.

Στοχεύουν στη μείωση της προσωπικότητας ενός γνήσιου ηγέτη που ενέπνευσε πλατιές λαϊκές μάζες καθώς επέλεξε ξεκάθαρη θέση στο πλευρό του δοκιμαζόμενου λαού. Συνειδητά αφιερώθηκε μέσα από το ΕΑΜ ΕΛΑΣ ΕΠΟΝ στον αγώνα κατά του φασισμού, για την Απελευθέρωση της Πατρίδας. Σκόπιμα παραβλέπουν τη συνολική του πορεία, ότι από νεανική ηλικία στη Μ. Ασία και τη Θράκη αγωνίστηκε για την κατάπαυση των διωγμών ενάντια στους ελληνικούς πληθυσμούς. Γι΄ αυτή του τη στάση δε γίνεται λόγος. Επικεντρώνονται στην ένταξή του στο ΕΑΜ ΕΛΑΣ. Αυτό ενοχλεί, αστικό κράτος και εκκλησία, και δε θα συγχωρήσουν ποτέ αυτή του την επιλογή και πορεία.

Γιατί τούς είναι αδιανόητη η συμπόρευση ενός ιεράρχη με το ΚΚΕ μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ. Η εναντίωση του και ο αγώνας, όχι μόνο κατά του φασισμού, αλλά το γεγονός ότι επέλεξε στρατόπεδο κατά της αστικής τάξης της Ελλάδας.

Όσο λοιπόν και να προσπαθούν κάποιοι να αντιστρέψουν την πραγματικότητα, δεν μπορεί να παραγραφεί από τη μνήμη του ελληνικού λαού η ένδοξη πορεία του Ιωακείμ και χιλιάδων Αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης. Το ΕΑΜ με κύριο αιμοδότη του το ΚΚΕ, κατάφερε να συσπειρώσει τη συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού στον αγώνα για την απελευθέρωση της χώρας μας και τη λαοκρατία με το λαό κυρίαρχο στον τόπο του.

Και μόνο στο άκουσμα αυτών των εννοιών κάποιοι συνεχίζουν και βγάζουν ακόμα σπυριά. Καλούμε ιδιαίτερα τη νέα γενιά να προβληματιστεί γύρω από αυτά τα ζητήματα, να ψάξει, να μάθει την πραγματική ιστορική αλήθεια και όχι αυτή που τους πλασάρουν.

* Μέλος της ΕΠ Δυτικής Μακεδονίας του ΚΚΕ και Αντιπρόεδρος ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ

(902gr)