Αντίγραφο του Ισπανού μπαρόκ ζωγράφου Ντιέγκο Βελάσκεθ στην ουρανία του Μητροπολιτικού Ναού της Ευαγγελίστριας;

«H Στέψη της Παρθένου» (Λεπτομέρεια)

Όπως σημειώνει ο Θανάσης Κουκόπουλος στην διαδικτυακή έκδοση της εφημερίδας «Καθημερινή» («Ταξίδια», 22 Μαΐου 2020) στην οροφή του Μητροπολιτικού ναού της Ευαγγελίστριας (ουρανία) στην πόλη της Λευκάδας βρίσκεται αντίγραφο ενός έργου του κορυφαίου Ισπανού μπαρόκ ζωγράφου Ντιέγκο Βελάσκεθ (Diego Velazquez). Πρόκειται για τη «Στέψη της Παρθένου», έργο που ο Velazquez ζωγράφισε περί το 1643 για το προσευχητήριο της βασίλισσας.

«H Στέψη της Παρθένου» (The Coronation of the Virgin), 1641-1644, Μουσείο Πράντο, Μαδρίτη (Πηγή)

«Η Αγία Τριάδα στέφει την Παναγία με ένα ανθοστέφανο, ενώ κάτω από τη Θεοτόκο απεικονίζονται μικρά αγγελάκια, γνωστά ως ερωτιδείς. Οι κινήσεις των μορφών δεν είναι δραματικές και η όλη σύνθεση αποπνέει μια κλασικιστική γαλήνη και μεγαλοπρέπεια. Το αναπολώ πολύ συχνά» σημειώνει στην ανάρτησή του ο Θανάσης Κουλόπουλος.

Αυτοπροσωπογραφία του ζωγράφου Ντιέγκο Βελάσκεθ

Άγνωστο μας ήταν αυτό και ίσως στους περισσότερους συντοπίτες μας Λευκαδίτες. Εντύπωση επίσης προκαλεί ότι με μια πρόχειρη ματιά που ρίξαμε δεν φαίνεται να αναφέρεται στο λεπτομερειακό βιβλίο για τους ναούς και τα μοναστήρια του νησιού μας «Χριστιανική Ζωγραφική – Η Μεταβυζαντινή και Επτανησιακή Τέχνη στις Εκκλησίες και τα Μοναστήρια της Λευκάδας (15ος-20ος αι.)» (Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών, Αθήνα 1999).

Σύμφωνα με το σάιτ toperiodiko.gr ο Ντιέγκο Βελάσκεθ (1599-1660) γεννήθηκε στη Σεβίλλη από οικογένεια πορτογαλικής καταγωγής και εργάστηκε κατά κύριο λόγο στην αυλή του Φιλίππου Δ’ στη Μαδρίτη από το 1623. Το πρώτο του ταξίδι στην Ιταλία (1630) έφερε μια αλλαγή στη ζωγραφική του με τη χαλαρότητα της πινελιάς, τα χρώματα και το απαλό φως σε θέματα της υπαίθρου. Όμως ο ζωγράφος υποτάχθηκε στη θέληση των κυρίων και κυριών του να φιλοτεχνεί πορτραίτα. Ποτέ προηγουμένως δεν είχε χρησιμοποιήσει ζωγράφος τόσο ελαφρό πινέλο και με «ιμπρεσσιονιστικό» τρόπο. Τα πορτραίτα του αποτελούν αληθινά ψυχολογικά ντοκουμέντα, με τη διεισδυτική τους δύναμη να αποτυπώνει κάθε πτυχή των χαρακτήρων.

Η πρώτη περίοδος της ζωής του ζωγράφου είναι συνυφασμένη με τη Σεβίλλη. Εκεί σπούδασε ζωγραφική, παντρεύτηκε τη Χουάνα -κόρη του ζωγράφου Πατσέκο– και κατέκτησε τα εκφραστικά του μέσα. Η επιδίωξή του ήταν να γίνει δεκτός στην Αυλή. Η πρώτη προσπάθειά του το 1622 δεν πέτυχε, δεν κατάφερε τα προσεγγίσει τον βασιλιά ή τον πρωθυπουργό του. Τον επόμενο χρόνο, καλεσμένος του δούκα ντ’ Ολιβάρες, ο Βελάσκεθ, συνοδευόμενος από τον πεθερό του, φτάνει στη Μαδρίτη. Τον Αύγουστο του 1623 φιλοτεχνεί το πορτραίτο του Φιλίππου Δ’ και η επιτυχία τον καθιερώνει στην Αυλή. Ονομάζεται ζωγράφος του βασιλιά και τα επόμενα χρόνια φιλοτεχνεί πολλές προσωπογραφίες του βασιλιά και του αδελφού του. Ο Βελάσκεθ μετά την πρώτη του επίσκεψη στην Ιταλία, που διήρκεσε από τον Αύγουστο του 1629 μέχρι τον Ιανουάριο του 1631, επέστρεψε στη Μαδρίτη. Είναι η περίοδος της ωριμότητάς του. Διακοσμεί το παλάτι με πίνακες του ηγεμόνα, της βασιλικής οικογένειας, των αυλικών, των νάνων και των γελωτοποιών της Αυλής. Στις αρχές του 1649 ταξιδεύει για δεύτερη φορά στην Ιταλία και εκθέτει στο Πάνθεον της Ρώμης το πορτραίτο του Πάπα Ιννοκέντιου X που προκαλεί το γενικό θαυμασμό, παρά τον αρχικό φόβο κάποιων στο Βατικανό ότι το πορτρέτο θα δυσαρεστήσει τον Πάπα λόγω της σκληρότητας που επιδεικνύεται.

Το 1651 επιστρέφει στη Μαδρίτη και αρχίζει η τελευταία περίοδος της ζωής του. Δέχεται τίτλους, αξιώματα και επίσημες αποστολές. Στον καλλιτεχνικό κόσμο της Μαδρίτης ο Βελάσκεθ υπήρξε μια διασημότητα, ωστόσο η φήμη του δεν κατόρθωσε να ξεπεράσει τα όρια της Ισπανίας. Το έργο του αναπτύχθηκε μέσα στους τοίχους του παλατιού, έτσι εξηγείται και ο κλειστός χαρακτήρας του. Ήταν ένας άνθρωπος χωρίς εξάρσεις και συγκρούσεις, κι έτσι κατόρθωσε να ζήσει επί τριάντα εφτά χρόνια μέσα στο γεμάτο δολοπλοκίες περιβάλλον του παλατιού. Το 1657 όμως συντάσσει μια αναφορά διαμαρτυρόμενος για την καθυστέρηση του μισθού του επί ένα χρόνο. Τον Μάιο του 1660 πηγαίνει στη Φονταραμπί για να προετοιμάσει τη συνάντηση των βασιλέων της Γαλλίας και της Ισπανίας στη Νήσο των Φασιανών. Γυρίζει εξαντλημένος απ’ αυτό το ταξίδι, αρρωσταίνει βαριά και πεθαίνει στις 7 Αυγούστου, φτωχός και καταχρεωμένος παρά τη σκληρή και συστηματική του δουλειά. Η γυναίκα του Χουάνα τον ακολούθησε στον τάφο ύστερα από μια βδομάδα.

Κορυφαία έργα του θεωρούνται οι προσωπογραφίες του Φιλίππου Δ’, του ινφάντη Μπαλτάσαρ Κάρλος, του ινφάντη Ντον Φερνάντο, της βασίλισσας Μαριάννας και της ινφάντας Μαργαρίτας, του κόμητα ντ’ Ολιβάρες, τα πορτραίτα των νάνων και των γελωτοποιών. Ειδικότερα στα πορτραίτα των νάνων και των γελωτοποιών ο καλλιτέχνης απελευθερώνει την ανθρώπινη πλευρά του καθότι δεν έχει τις υποδείξεις των κυρίων του. Μικρός είναι ο αριθμός των θρησκευτικών του πινάκων συγκριτικά με άλλους ζωγράφους της ίδιας περιόδου και εδώ η σφραγίδα του καλλιτέχνη και η ιδιαίτερη οπτική του είναι χαρακτηριστική.

Las Meninas (Οι Δεσποινίδες των Τιμών). Πίνακας του 1656 του Ντιέγο Βελάθκεθ (Λεπτομέρεια)

Ωστόσο, το αντιπροσωπευτικό αριστούργημά του είναι ο πίνακας Οι Δεσποινίδες των Τιμών (Las Meninas), μια μοναδική σύνθεση της καθημερινής ζωής του παλατιού. Ο ζωγράφος φιλοτέχνησε αυτόν τον πίνακα το 1656, είναι λάδι πάνω σε μουσαμά διαστάσεων 318Χ276 εκ. Η σύνθεση έχει μία ιδιαίτερη οπτική γωνία επειδή αυτό που βλέπουμε είναι στην ουσία αυτό που βλέπει ο βασιλιάς και η βασίλισσα, οι οποίοι φαίνονται στον καθρέφτη που είναι στο βάθος. Έτσι, βλέπουμε τον ίδιο τον Βελάσκεθ αριστερά να ζωγραφίζει ένα μεγάλο έργο με το βασιλικό ζευγάρι. Δεξιά βρίσκεται η μικρή τους κόρη, η ινφάντα Μαργαρίτα, ανάμεσα σε δύο Δεσποινίδες των Τιμών. Η μία υποκλίνεται στους βασιλείς και η άλλη της προσφέρει αναψυκτικά. Πλάι τους βρίσκεται μία γυναίκα νάνος με δύσμορφα χαρακτηριστικά, η Μαρία Μπάρμπολα, και ένα αγόρι νάνος που παίζει με ένα σκυλί. Στο βάθος του δωματίου πίσω βλέπουμε τρεις ενήλικες, οι οποίοι φαίνεται να επιβλέπουν τη συμπεριφορά των επισκεπτών.

Η γοητεία της ζωγραφικής του Βελάσκεθ βρίσκεται στην ατμόσφαιρα που αποπνέουν τα έργα και όχι στην ομορφιά των αντικειμένων που απεικονίζει. Είναι μια τέχνη που κατευθύνεται προς την ουσία των πραγμάτων χωρίς επιφανειακές τάσεις. Το μεγαλύτερο μέρος του έργου του είναι συγκεντρωμένο στο μουσείο Πράντο της Μαδρίτης, όπου κάποιος μπορεί να παρακολουθήσει όλη την εξέλιξη της πορείας του καλλιτέχνη.

Ολόκληρη η ανάρτηση του Θανάση Κουκόπουλου στο σάιτ kathimerini.gr έχει ως εξής:

«Θα μου πείτε: «Πάλι Ελλάδα; Σκοπός είναι να ανακαλύψουμε και κανέναν άγνωστο εξωτικό προορισμό!». Όμως κάθε γωνιά της πατρίδας μας κρύβει κι από μία μικρή και ταυτόχρονα μεγαλειώδη έκπληξη.

Το νησί της Λευκάδας δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση. Ποιος ξέρει ότι στην οροφή του -ορθόδοξου σημειωτέον- μητροπολιτικού ναού της Ευαγγελίστριας βρίσκεται αντίγραφο ενός έργου του κορυφαίου Ισπανού μπαρόκ ζωγράφου Diego Velazquez; Πρόκειται για τη «Στέψη της Παρθένου», έργο που ο Velazquez ζωγράφισε περί το 1643 για το προσευχητήριο της βασίλισσας.

Η Αγία Τριάδα στέφει την Παναγία με ένα ανθοστέφανο, ενώ κάτω από τη Θεοτόκο απεικονίζονται μικρά αγγελάκια, γνωστά ως ερωτιδείς. Οι κινήσεις των μορφών δεν είναι δραματικές και η όλη σύνθεση αποπνέει μια κλασικιστική γαλήνη και μεγαλοπρέπεια. Το αναπολώ πολύ συχνά. Θα μου πείτε: «Μα γιατί ολόκληρο ταξίδι μόνο για ένα ιδιαίτερο έργο ζωγραφικής;». Πέρα από το γεγονός ότι η Λευκάδα κρύβει και άλλους θησαυρούς, πιστεύω πως όποιος λατρεύει το ωραίο θα το τολμήσει.»