Published On: Δε, Ιουλ 20th, 2020

Πανηγυρικός Εσπερινός και «Γιορτή της Κουρκούτης» στο Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία στο Σπανοχώρι

Το απόγευμα της Κυριακής 19 Ιουλίου, παραμονή της εορτής, τελέσθηκε παρουσία πολλών προσκυνητών στο Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία, στο Σπανοχώρι Λευκάδας, πανηγυρικός εσπερινός με αρτοκλασία, που συνδυάστηκε και φέτος, παρά τις εξαιρετικές συνθήκες και τηρουμένων των κανόνων ασφαλείας, με την καθιερωμένη «Γιορτή της Κουρκούτης», με το παραδοσιακό αυτό έδεσμα, όπως και τα σπερνά και τη λαδόπιτα που μοιράστηκαν στους παρευρισκομένους να έχουν ετοιμάσει εθελοντικά γυναίκες του χωριού υπό το συντονισμό της συζύγου του δραστήριου προέδρου της Κοινότητας Γιώργου Χαλικιά.

Η αρτοκλασία τελέστηκε στο ευρύχωρο προαύλιο του Μοναστηριού, υπό τον ίσκιο των δέντρων όπου βρίσκονται επίσης δύο παλιά πηγάδια και λιγοστά απομεινάρια κτιριακών εγκαταστάσεων της παλιάς Μονής. Το Μοναστήρι βρίσκεται σε ένα ύψωμα απέναντι από το Σπανοχώρι, που ήταν άλλοτε κατάφυτο από αμπέλια, με φανταστική θέα προς την Γύρα, τη λιμνοθάλασσα και την πόλη της Λευκάδας, κι όταν ο καιρός το επιτρέπει προς τα απέναντι Ηπειρωτικά βουνά.

Το σπηλαιοκκλήσι του Αγίου Στεφάνου

Εκείνο που μας προξένησε βαθιά εντύπωση και έρχεται σε μεγάλη αντίθεση με τα όσα έχουν δει κατά καιρούς τα μάτια μας σε άλλα ξωκλήσια της ενδοχώρας του νησιού μας ήταν ο ευπρεπισμός και η υποδειγματική καθαριότητα τόσο στον ευρύτερο χώρο του Μοναστηριού όσο και στο σπηλαιοκκλήσι του Αγίου Στεφάνου που επισκεφθήκαμε για πρώτη φορά και το οποίο βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από το Μοναστήρι. Σε αυτό όμως αξίζει να αναφερθούμε ξεχωριστά κάποια άλλη φορά στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα. Κι αυτό θα πρέπει να είναι το αποτέλεσμα της κοινής προσπάθειας τόσο του εφημέριου και του εκκλησιαστικού συμβουλίου του χωριού όσο και του προέδρου της Κοινότητας.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ (Του Θοδωρή Γεωργάκη)

H μονή του Προφήτη Ηλία βρίσκεται στο Σπανοχώρι των Σφακιωτών, εκεί στο ομώνυμο βουνό, με την απέραντη θέα προς την ενδοχώρα των Σφακιωτών, προς τα Ακαρνανικά και προς το Ιόνιο. Είναι ιστορικό μοναστήρι με μακραίωνη ιστορία, τουλάχιστον πέντε αιώνων, αφού αναφέρεται και στον περίφημο χάρτη του CORONELLI, το 1688, για την Λευκάδα, μεταξύ των πέντε έξι εκκλησιών, που καταγράφονται στον ίδιο χάρτη για τους Σφακιώτες και την ευρύτερη περιοχή.

Απλά, για την ιστορία, να υπενθυμίσουμε τις εκκλησίες που καταγράφει αυτός ο χάρτης: Toν Προφήτη Ηλία στο Σπανοχώρι, τον Άγιο Μάρκο στου Πρεμεντινού, τον Άγιο Θωμά του Πινακοχωρίου, (κτητορική εκκλησία των οικογενειών Γεωργάκη του Πινακοχωρίου), την Αγία Κυριακή, (SANTA DOMENICA), των Λαζαράτων, κοντά στη σημερινή εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα, τον Άγιο Δημήτριο στους Πηγαδισάνους, εκεί περίπου που είναι σήμερα το Κοιμητήριο του χωριού, επίσης την Αγία Βαρβάρα και τον Άγιο Αντώνιο, σχεδόν δίπλα – δίπλα στην περιοχή Σπαθάρι των Πηγαδισάνων στα ριζά του χωριού, ναοί ερειπωμένοι σήμερα!

Σε ότι αφορά την Μονή του Προφήτη Ηλία στο Σπανοχώρι, ο Κωνσταντίνος Μαχαιράς αναφέρει ότι το μοναστήρι αυτό κτίσθηκε κατά την Τουρκοκρατία (1479-1684). Συγχρόνως αναφέρει, όμως, ότι, το 1689, οι Ενετοί, παραχώρησαν στον ιερέα κάτοικο του Σπανοχωρίου Μελέτιο Βονασιέρη τον κατερειπωμένο ναό, για να τον ανοικοδομήσει. Επομένως το ερώτημα, που προκύπτει είναι πως, αφού δημιουργήθηκε επί Τουρκοκρατίας, αμέσως μετά την φυγή των Τούρκων (1684), βρέθηκε κατερειπωμένο το μοναστήρι; Πρόλαβε στα διακόσια χρόνια που διάρκεσε η Τουρκική κατοχή στη Λευκάδα και να κτισθεί και να ερειπωθεί; Θεωρούμε, ως εκ τούτου, πως, μάλλον, μπορεί να κτίστηκε ακόμη και προτουρκικά, ή, τουλάχιστον τον 16ο αιώνα, όταν και ουσιαστικά άρχισε η Τουρκοκρατία στη Λευκάδα, για αυτό και μιλήσαμε για μοναστήρι με ζωή τουλάχιστον πέντε αιώνων!

Μετά την εκδίωξη των Τούρκων, το 1684, απ’ τη Λευκάδα, απ’ τις δυνάμεις του Ενετού Φραγκίσκου Μοροζίνι, το μοναστήρι, ουσιαστικά, περνάει μια νέα φάση ανθηρή και με την εποπτεία των Ενετών υπάρχει μια σωστή διαχείριση της περιουσίας του. Το 1744 με διάταγμα του Γενικού Προνοητή θαλάσσης Δολφίν, ο ναός, παραχωρείται στον επίσκοπο Λευκάδος Χρύσανθο Ψωμά. Το 1766 ο Γενικός προνοητής Θαλάσσης Αντώνιος Πρίουλης, τον παραχωρεί στον ιερομόναχο Ευστάθιο Σταϊκόπουλο. Ηγουμενεύντος του ανωτέρω Ευσταθίου, το μοναστήρι αποκτά αίγλη και μεγάλη περιουσία, την οποία νοικιάζει σε Σφακισάνους και δημιουργεί σημαντικά έσοδα, όπως προκύπτει από καταστάσεις εσόδων-εξόδων του 1769, οι οποίες βρίσκονται στο Ιστορικό Αρχείο της Λευκάδος, γραμμένες στην ελληνική, και αφορούν την Ενετοκρατία στο νησί. Κύριοι ενοικιαστές των κτημάτων του μοναστηριού καταγράφονται, ο Ιωάννης Χαλικιάς, ο Σπύρος Γωργάκης και ο Ανδρέας Λάζαρης. Το 1773 οι Ενετοί προχωρούν στην καταμέτρηση των κτημάτων της Μονής, τα οποία ήταν 36 στρέμματα. Το 1786, με διάταγμα περιήλθε στον ιερέα Ιωάννη Χαλικιά, κάτοικο Σπανοχωρίου.

Σήμερα το καθολικό της Μονής, μετά από μεγάλη πυρκαγιά και σεισμούς, όπου και κατεστράφη, έχει πλήρως ανακαινισθεί και βρίσκεται στην ίδια περίοπτη θέση να δεσπόζει του τοπίου του νησιού από εκεί ψηλά. Ο δραστήριος και ικανός ιερέας της ενορίας του Σπανοχωρίου, ο πατήρ Σπυρίδων Αϊβασιλιώτης, πασχίζει όχι μόνο να τηρεί το μοναστήρι άρτιο από πλευράς υποδομών, αλλά αναβιώνει και το μεγάλο πανηγύρι, που γίνεται εκεί στα ψηλώματα των Σφακιωτών, κυρίως την παραμονή της εορτής του Προφήτη Ηλία, 19 Ιουλίου ετησίως, όπου συνδυάζεται η εκκλησιαστική τάξη με την λαϊκή παραδοσιακή «Γιορτή της Κουρκούτης»!

Ο ως άνω ιερέας, σε συνεργασία με γυναίκες του Σπανοχωριού, τις οποίες συντονίζει η Παρασκευή Χαλικιά, κατασκευάζουν τα Λευκαδίτικα Σπερνά και την Κουρκούτη, την οποία μοιράζουν, μετά το πέρας του εσπερινού στους προσκυνητές, οι οποίοι συρρέουν μαζικά στη γιορτή του μοναστηριού. Αυτή η «Γιορτή της Κουρκούτης», μαζί με τα σπερνά, την πληθώρα των άρτων και την λαδόπιτα είναι ένα έθιμο που τηρείται με θρησκευτική ευλάβεια, πολλά χρόνια τώρα, απ’ τις εθελόντριες γυναίκες του Σπανοχωριού και προσελκύει, χρόνο με τον χρόνο, όλο και περισσότερους προσκυνητές στο Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία.

Πρακτικά, για τους προσκυνητές, εκτός Σφακιωτών και κυρίως της Πόλης, που θέλουν να επισκεφθούν το Μοναστήρι στον Μέγα Πανηγυρικό Εσπερινό της 19ης Ιουλίου, αλλά και ανήμερα, στις 20 Ιουλίου στην Θεία Λειτουργία, να γράψομε πως η πρόσβαση στο Μοναστήρι γίνεται απ’ τον κεντρικό επαρχιακό δρόμο Λευκάδας – Σφακιωτών, στην διασταύρωση του Σπανοχωρίου στρίβοντας αριστερά προς το βουνό, όπου, μετά από απόσταση ενός περίπου χιλιομέτρου ασφαλτοστρωμένου δρόμου βρίσκεται το Μοναστήρι.

Πηγή για το ιστορικό της Μονής: Θοδωρής Γεωργάκης, «Το Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία στο Σπανοχώρι και η «Γιορτή της Κουρκούτης» στον εσπερινό της παραμονής 19 Ιουλίου». [Δες εδώ].