Σαν σήμερα το 1944 οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ απελευθερώνουν τον Μελιγαλά

Αντάρτες του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου

Έπειτα από 3ήμερο σκληρό αγώνα κατά των ταγματασφαλιτών, οι δυνάμεις του 8ου και 9ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, μαζί με τον εφεδρικό ΕΛΑΣ Μεσσηνίας, απελευθερώνουν τη κωμόπολη του Μελιγαλά, στην οποία είχαν ταμπουρωθεί σχεδόν 1.000 ταγματασφαλίτες σε μια ύστατη προσπάθεια να εμποδίσουν την απελευθέρωση της Μεσσηνίας από το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.

Η κατοχική κυβέρνηση Ράλλη αμέσως μετά την ανάληψη καθηκόντων της προγραμμάτισε τη δημιουργία ένοπλων μονάδων. Τα Τάγματα Ασφαλείας αποτελούνταν από χωροφύλακες και στρατιωτικούς, ενώ βρίσκονταν υπό γερμανική διοίκηση. Τα Τάγματα Ασφαλείας ακολουθούσαν ως τμήματά του τον γερμανικό στρατό, χωρίς να υστερούν σε αγριότητα κατά του άμαχου πληθυσμού. Στην Πελοπόννησο, από τις 7.300 εκτελέσεις οι 5.300 έγιναν από τα τάγματα αυτοτελώς ή σε κοινές επιχειρήσεις με τους κατοχικούς.

Επιστολή του αρχηγού των Ταγμάτων Ασφαλείας Πελοποννήσου, Δ. Παπαδόγκωνα, προς τον Φύρερ μετά την απόπειρα δολοφονίας του. Η επιστολή καταλήγει: «Από της Ιεράς γής της αρχαίας Σπάρτης …υψούνται η προσευχή μας: Κύριε, διαφύλασσε τον Φύρερ!»

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της δράσης των ταγματασφαλιτών στην Πελοπόννησο, είναι ο ρόλος τους στη μάχη της Καλαμάτας και τα γεγονότα του Μελιγαλά που ακολούθησαν. Αρχές Σεπτέμβρη οι γερμανικές δυνάμεις που είναι εγκατεστημένες στη Μεσσηνία συγκεντρώνονται στην Καλαμάτα και αναχωρούν με κατεύθυνση την Τρίπολη. Εμπροσθοφυλακή και οπισθοφυλακή τους είναι οι ταγματασφαλίτες.

Ο Αρης Βελουχιώτης μαζί με τον μητροπολίτη Ηλείας Αντώνιο και άλλα στρατιωτικά και πολιτικά στελέχη του ΕΑΜ κατά την επίσκεψή του στη Μεσσηνία

Στις 5 Σεπτέμβρη η Νομαρχιακή Επιτροπή Μεσσηνίας του ΕΑΜ με ανακοίνωσή της καλεί: «Ετοιμαστείτε και περιμένετε, πειθαρχείτε και μη βιαστείτε. Ενεργείτε πάντα σύμφωνα με τις εντολές και τα συνθήματα που σας δίνονται (…). Τα ξένα κτήνη θα δοκιμάσουν τώρα τις συνέπειες των απαίσιων εγκλημάτων τους. Όμως παράλληλα με αυτούς πρέπει να ξεπαστρεφτούν και να λείψουν από τη μέση τα καθάρματα των Ταγμάτων (…). Αυτοί που μέχρι σήμερα καλύπτουν την αποχώρηση των Γερμανών κατακτητών, αυτοί που μέχρι σήμερα προδίδουν, δολοφονούν και ληστεύουν, δεν πρόκειται και δεν πρέπει να βρούνε καμία επιείκεια».

Η πόλη παραδίδεται στους ταγματασφαλίτες. Στις 9 Σεπτέμβρη, μετά από σκληρές μάχες, απελευθερώνεται από τον ΕΛΑΣ. Κατά τη διάρκεια της μάχης, ο ΕΛΑΣ αιχμαλωτίζει πολλούς ταγματασφαλίτες. Ένα τμήμα ταγματασφαλιτών, με επικεφαλής τον Περρωτή, κατοχικό νομάρχη Μεσσηνίας, διαφεύγει προς Μελιγαλά. Στο δρόμο προς τον Μελιγαλά, επιδίδονται σε εκτελέσεις.

Η κωμόπολη Μελιγαλάς, όπου κατέφυγαν περίπου 1.000 ταγματασφαλίτες, ήταν οχυρωμένη από τους Γερμανούς με όλα τα τότε μέσα της πολεμικής τέχνης. Ο ΕΛΑΣ καλεί τους ταγματασφαλίτες να παραδοθούν, δίχως να βρει ανταπόκριση. Στις 13 Σεπτέμβρη αρχίζει η μάχη. Ο Ουίλκις, ταγματάρχης του βρετανικού στρατού και αργότερα βουλευτής του Εργατικού Κόμματος Αγγλίας, που την περίοδο της Κατοχής βρισκόταν στην Ελλάδα, έγραψε: «Κατά τη διάρκεια των μαχών της Καλαμάτας και του Μελιγαλά οι Βρετανοί δεν αναμείχθηκαν. Και έχω την πεποίθηση ότι η μη ανάμειξή τους οφειλόταν σε οδηγίες από το Κάιρο, όπου πιστευόταν ότι τα Τάγματα Ασφαλείας θα εξόντωναν τον EΛΑΣ χάρη στην υπεροχή του γερμανικού οπλισμού τους».

Τελικά, στις 15 Σεπτέμβρη οι ταγματασφαλίτες υψώνουν λευκές σημαίες και πετούν τα όπλα τους. Λίγο πριν από την παράδοσή τους είχαν φτάσει τμήματα του 11ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ υπό τον Αρη Βελουχιώτη.

Ο λαός ζητούσε εκδίκηση για τα φοβερά εγκλήματα που είχαν διαπράξει οι ταγματασφαλίτες σε βάρος του. Ο Αρίστος Καμαρινός, στέλεχος του ΚΚΕ και του ΕΛΑΣ, έγραψε: «Είχα την ευθύνη της συγκέντρωσης των αιχμαλώτων στο Μπεζεστένι. Το έργο μας ήταν πολύ δύσκολο. Έπρεπε να συγκρατήσουμε ομάδες εξοργισμένων πολιτών, οι οποίοι, οπλισμένοι με τσεκούρια, ορμούσαν να εκδικηθούν για τα θύματά τους. Για να περιφρουρήσουμε τους αιχμαλώτους, βάλαμε ισχυρή φρουρά στο Μπεζεστένι και γράψαμε με μεγάλα γράμματα: Προσοχή, νάρκες». Μεταφέρονται στην Καλαμάτα για να δικαστούν από Λαϊκό Δικαστήριο που συγκροτείται στην κεντρική πλατεία της πόλης στις 17 Σεπτέμβρη. Το πλήθος ήταν ασυγκράτητο και τραυματίζει ακόμα και ΕΛΑΣίτες, που προσπαθούσαν να προστατέψουν τους κρατουμένους. Τελικά, οι δοσίλογοι λιντσάρονται από το πλήθος.

Ορισμένα συμπεράσματα για τη μάχη του Μελιγαλά, όπως αποτυπώνονται στο Λεύκωμα «Η ταξική σύγκρουση τις μέρες της Απελευθέρωσης στην Πελοπόννησο» (Έκδοση Οργάνωσης Περιοχής Πελοποννήσου του ΚΚΕ, 2019): «Ο Μελιγαλάς, με την «πηγάδα» του, έχει γίνει σημαία της αντικομμουνιστικής, συκοφαντικής εκστρατείας, με τόνους ψευδών, χυδαιότητας και γκεμπελίστικης υποκρισίας. Συνειδητά αποκρύπτονται από τους φορείς τους τα εγκλήματα που διέπραξαν κατά του λαού τα τέρατα των εθνικοφρόνων συμμοριών και στην Πελοπόννησο σε συνεργασία με τον γερμανικό στρατό (…). Αυτό το τελευταίο δεν αναιρείται από το γεγονός ότι έχασαν τη ζωή τους και αθώοι, όπως συμβαίνει αναπόφευκτα σε παρόμοιες περιπτώσεις. Επρόκειτο κυρίως για συγγενείς ταγματασφαλιτών, που τους ακολούθησαν φοβούμενοι για τη ζωή τους. Η μάχη στον Μελιγαλά, όπως και στις άλλες πόλεις της Πελοποννήσου, ήταν ανοιχτά ταξική (…)».

Πηγές:
– 902.gr
– Εφημερίδα Ριζοσπάστης