Μια επίσκεψη στο ακρωτήρι Λευκάτας (Δουκάτο) το 2012

Το ακρωτήρι Λευκάτας ή Δουκάτο βρίσκεται στο νοτιότερο άκρο του νησιού της Λευκάδας. Το ακρωτήρι είναι ένας από τους πιο γνωστούς βράχους της αρχαιότητας, πιθανότατα η ομηρική «Λευκάς Πέτρη» (Ομήρου Οδύσσεια, ω 11-14), με άσπρα βράχια σε ύψος 60 μέτρα πάνω από τα κύματα του Ιονίου πελάγους.

Από το ακρωτήρι αυτό εικάζεται ότι πήρε το όνομά του το νησί της Λευκάδας. Λευκοί απόκρημνοι βράχοι που προξενούν δέος σχηματίζουν αυτό το μνημείο της φύσης. Από το ακρωτήρι αυτό έπεσε στο πέλαγος, σύμφωνα με τη παράδοση, η αρχαία ποιήτρια Σαπφώ, απελπισμένη από τον άτυχο έρωτά της για τον Φάωνα.

Ο Φάρος στο ακρωτήρι Δουκάτο πρωτολειτούργησε, σύμφωνα με την Υπηρεσία Φάρων, το 1890. Κατά την διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου ο φάρος παρέμεινε σβηστός. Το 1945, στα πλαίσια ανασυγκρότησης του Φαρικού Δικτύου, επαναλειτούργησε ως επιτηρούμενος. Το 1950 ο φάρος καταστράφηκε από σεισμό και λειτούργησε προσωρινά αυτόματος πυρσός ασετιλίνης μέχρι το 1956, όπου αποπερατώθηκαν οι εργασίες επισκευής. Το 1982 ξεκίνησαν οι εργασίες ηλεκτροδότησης του Φάρου οι οποίες ολοκληρώθηκαν στα τέλη του 1985. Από το 1986 ο φάρος λειτουργεί ως επιτηρούμενος ηλεκτρικός με χαρακτηριστικό μία λευκή αναλαμπή ανά 10 δλ. και φωτοβολία 24 ν.μ.

Το κτίριο περιλαμβάνει ισόγειο οικία αποτελούμενη από τρία υπνοδωμάτια, χωλ, κουζίνα, αποθήκη υλικών, γραφείο, W.C. με συνολικό εμβαδόν 130 τ.μ. Ο πύργος είναι κυκλικός πύργος στρογγυλός ύψους 15 μ., από σκυρόδεμα πάχους 0,40 μ. και διαμέτρου 3 μ. συνεχόμενος της οικίας με εσωτερική κλίμακα. Βρίσκεται 350 μ. εσωτερικά της ακτής και σε εστιακό ύψος 70 μ.

Ένας ασφαλτωμένος δρόμος οδηγεί στο φάρο που απέχει 50 χλμ περίπου από την πόλη της Λευκάδας. Η παροχή ρεύματος γίνεται μέσω του δικτύου της ΔΕΗ ενώ η ύδρευση πραγματοποιείται από δεξαμενή όμβριων υδάτων εντός του οικήματος.

Ο φάρος είναι φτιαγμένος πάνω στον αρχαίο ναό του Απόλλωνα. «Το βραχώδες τούτο ακρωτήριον αποτελεί από αιώνων το όριον μεταξύ της εσωτερικής ηρέμου θαλάσσης των Οδυσσειακών νήσων και της ταραχώδους εξωτερικής θαλάσσης, η οποία φθάνει ανοικτή μέχρι της Σικελίας. Επί των ανοικτοχρώμων βράχων υψούτο κατά την Αρχαιότητα εις ναός του Λευκάτα Απόλλωνος, του οποίου ελάχιστα υπολείμματα ανεσκάφησαν υφ΄ ημών», αναφέρει στο σύγγραμμά του «Alt-Ithaka: ein Beitrag zur Homer-Frage, Studien und Ausgrabungen auf der Insel Leukas-Ithaka» ο μεγάλος Γερμανός Αρχαιολόγος Βίλχελμ Νταίρπφελντ.

Κατάλοιπα του αρχαίου ναού χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του φάρου, ενώ άλλα βρίσκονται ακόμη μέχρι σήμερα «ατάκτως ερριμμένα» στο γύρο χώρο. Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο κήρυξε το 2011 ως αρχαιολογικούς χώρους τον απόκρημνο Λευκάτα και την περιοχή της Νηράς με το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου. Ο Φάρος βρίσκεται δηλαδή εντός αρχαιολογικής ζώνης «Α».

Στα πανάρχαια χρόνια (1200 π.Χ.) έκαναν θυσίες για να εξευμενήσουν τους θεούς και το Πνεύμα της Τρικυμίας. Αργότερα (400 π.Χ.) αντικατέστησαν τα θύματα με κατάδικους που τους έδιναν πιθανότητες σωτηρίας. Πριν τους ρίξουν στο βράχο, τους έδεναν γύρω από το σώμα τους πουλιά και φτερά για ομαλότερη προσγείωση. Αν ο κατάδικος γλίτωνε, του χάριζαν τη ζωή.

Τις προγενέστερες λατρείες στο βράχο τις αντικατέστησε το ιερό του Λευκάτα Απόλλωνα, γνωστό σ΄ όλο τον αρχαίο κόσμο μιας και ο Απόλλωνας ήταν και θαλάσσιος θεός, προστάτης των ναυτικών. Κάθε χρόνο γίνονταν γιορτές με Πανελλήνιο χαρακτήρα, πιθανόν στις αρχές της άνοιξης. Στον Απόλλωνα αποδίδεται το πήδημα από το βράχο σαν μέσο ενάντια στο βασανιστικό ερωτικό πάθος.

Τον 6ο π.Χ. αιώνα η παράδοση για το πήδημα των ερωτευμένων ήταν πολύ διαδεδομένη, αφού το αναφέρουν σε στίχους τους πολλοί αρχαίοι ποιητές. Αυτό θα μνημόνευε και η Σαπφώ, η μεγάλη ποιήτρια της αρχαιότητας, και από εκεί βγήκε ότι τάχα πήδηξε από το Λευκάτα. Ο Μύθος φτάνει μέχρι της μέρες μας και γι΄ αυτό ονομάζεται και Κάβος της Κυράς.

Για «Το άλμα της Λευκάδος» γράφει ο λόγιος δικαστικός Θεόδωρος Ν. Φλογαΐτης :

«… Εξεγείρει όμως εικότως την περιέργειαν των μελετητών της ελληνικής αρχαιότητος δια το εξαιρετικόν όλως του πράγματος η κοινώς επικρατήσασα το πάλαι πεποίθησις περί της θριαμβευτικής εις θεραπείαν των υπό ερωτικής νόσου διαβιβρωσκομένων δυνάμεως του άλματος της Λευκάδος, ήτοι του πηδήματος από του ακρωτηρίου Λευκάτα της νήσου Λευκάδος εις την θάλασσαν, όπερ ην άλλως δια το ύψος του ακρωτηρίου τοσούτο επικίνδυνον, ώστε πλείστοι όσοι μεθ΄ όλας τας λαμβανομένας προφυλάξεις απηλλάσοντο μεν του οχληροτάτου φόρτου των ερωτικών αδημονιών, αλλά συναπηλλάσσοντο εν ταυτώ και της προφιλεστάτης αυτοίς άλλως ζωής.

Τις αγνοεί ότι εκεί εθανατώθη μεταξύ πολλών άλλων και Σαπφώ η αοίδιμος, Μούσα η δεκάτη, η κατ΄ εξοχήν του έρωτος ποιήτρια, θέλουσα να ιαθή από της καταλαβούσης αυτήν εκ του προς τον περικαλλή Φάωνα ατυχούς έρωτος ψυχοβόρου νόσου; Δύο μόνον ωδαί αυτής μικραί περιεσώθησαν άχρις ημών· αλλ΄ εν αυτοίς καταφαίνεται διαυγώς η τρυφερά και ευαίσθητος αυτής καρδία, η ανεξάντλητος φαντασία, το αιδήμον των ερώτων αυτής πυρ, το λείον και γλαφυρόν και αρμονικώτατον μέτρον, εφ΄ ω εθαύμασαν αυτήν και ο Διονύσιος και ο Λογγίνος. Και όμως επέπρωτο να συνθραυσθώσιν εκεί της καλλιφθόγγου αυτής λύρας αι χορδαί μετ΄ αυτής της εξόχου λυριστρίας, ζητούσης την ίασιν αυτής υπό του κυριεύσαντος αυτήν καρδιοβόρου πάθους… (Θεόδωρος Ν. Φλογαΐτης, Το άλμα της Λευκάδος, Ημερολόγιον Σκόκου, Τομ. 13, 1898).