Η θυσία του χιλίαρχου Κωνσταντίνου Λευκάδιου Θερμού και Λευκαδιτών συντρόφων του στη Μάχη του Ανάλατου στις 24 Απριλίου 1827

Ως ελάχιστο φόρο τιμής για τη θυσία των Λευκαδίων συμπατριωτών και του χιλίαρχου Κωνσταντίνου Θερμού στη μάχη του Ανάλατου θα πρέπει να αναρτηθούν τα ονόματα αυτών των αγωνιστών της Επανάστασης του 1821 όπως και των υπολοίπων από τον κατάλογο των 92 Λευκαδίων αγωνιστών, τόσο στην πόλη της Λευκάδας, όσο και στα χωριά της καταγωγής τους

Η Μάχη του Αναλάτου κατά το 1827 στην Αθήνα. Χρωμολιθογραφία του Αλέξανδρου Ησαΐα, [Βενετία, 1839]

Του Ηλία ΘΕΡΜΟΥ*

Η καταστροφική μάχη του Ανάλατου¹ στην περιοχή μεταξύ Νέου Κόσμου και Νέας Σμύρνης στην Αθήνα κατά την πολιορκία των Τούρκων εναντίον των Ελλήνων αγωνιστών που είχαν κλειστεί στην Ακρόπολη των Αθηνών έγινε μόλις μια ημέρα μετά τον τραυματισμό (στις 22/4) και τον θάνατο του Αρχιστράτηγου Γεωργίου Καραϊσκάκη στις 23 Απριλίου 1827.

Η συμμετοχή των 800 και πλέον Λευκαδιτών στην Επανάσταση του 1821 ήταν ένα πολύ σημαντικό γεγονός για την ήδη εξεγερμένη Λευκάδα από το 1819 εναντίον του ξένου κατακτητή στα Ιόνια νησιά.

Η ιστορική μάχη του Ανάλατου άρχισε με την προσπάθεια των Ελλήνων να σπάσουν την πολιορκία της Ακρόπολης από τα στρατεύματα του Κιουταχή υπό την ηγεσία του μοιραίου Άγγλου στρατηγού Λόρδου Κόχραν² αμέσως μετά τον θάνατο του Καραϊσκάκη. Ο Κόχραν πίστευε ότι είχε έρθει η ώρα για μια κατά μέτωπο επίθεση των ελληνικών στρατευμάτων εναντίον των Οθωμανών, σε πλήρη διαφωνία με τον Καραϊσκάκη που πίστευε ότι οι Έλληνες θα έπρεπε να δίνουν μάχες από τα χαρακώματα και ότι θα έπρεπε να κινούνται εναντίον των δυνάμεων του Κιουταχή με την τακτική των χαρακωμάτων, ώστε να πιέζουν και να κυκλώνουν τον εχθρό που είχε ήδη αρχίσει να υποφέρει από στερήσεις. Μάλιστα ο Καραϊσκάκης πρότεινε να καταληφθούν ο Ωρωπός και ο Μαραθώνας ώστε να κλειστεί κάθε δίοδος εφοδιασμού των οθωμανικών στρατευμάτων.

Αντίθετα ο Κόχραν διέταξε την επίθεση των ελληνικών στρατευμάτων εναντίον εκείνων του Κιουταχή το πρωί της 24ης Απριλίου 1827 παρά τον κλονισμό του ηθικού των Ελλήνων από τον θάνατο του Αρχιστρατήγου τους Γεωργίου Καραϊσκάκη την προηγούμενη ημέρα στο Κερατσίνι, αφού οι ελληνικές χερσαίες δυνάμεις είχαν απλωθεί και κυριαρχήσει στον άξονα Κερατσινίου-Φαλήρου. Το σύνολο των ελληνικών στρατευμάτων ήταν περίπου 4.000 και απέναντί τους είχαν 4.000 πεζούς και 2.000 ιππείς Τούρκους που ήταν στα Πατήσια. Συνεπώς οι Έλληνες μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τον εχθρό με επιτυχία σε ανώμαλο έδαφος με ταμπούρια όπως είχαν συνηθίσει όλα αυτά τα χρόνια της επανάστασης.

Τώρα όμως βρέθηκαν για πρώτη φορά κάτω από ξένη ηγεσία και διατάχθηκαν να παραταχθούν εναντίον των Τούρκων σε πεδινό έδαφος, όπου το ιππικό του εχθρού έδωσε στους Τούρκους ένα μεγάλο πλεονέκτημα που ήταν αδύνατον να αντιμετωπίσουν.

Έτσι, μετά την επίθεση των Ελλήνων, το τουρκικό ιππικό επιτέθηκε στους εκτεθειμένους Έλληνες επειδή το έδαφος ήταν πεδινό και θέρισε τα ελληνικά στρατεύματα προς τον Ανάλατο μεταξύ Νέου Κόσμου και Νέας Σμύρνης, όπως είναι οι σημερινές τους ονομασίες.

Το αποτέλεσμα της μάχης ήταν καταστροφικό. Περίπου 1.500 Έλληνες σκοτώθηκαν ενώ 250 αιχμαλωτίστηκαν και αποκεφαλίστηκαν. Μάλιστα, 150 κεφάλια στάλθηκαν ως τρόπαιο στον Σουλτάνο στην Πόλη. Η φρουρά της Ακρόπολης υπό τον Γκούρα παραδόθηκε στους Τούρκους στις 24 Μαΐου 1827 και η Στερεά Ελλάδα υποτάχθηκε στους Οθωμανούς και έτσι περιορίστηκε η επανάσταση μόνο στην Πελοπόννησο. Τότε η επιδίωξη της αγγλικής πολιτικής ήταν ο περιορισμός της επανάστασης μόνο στην Πελοπόννησο και η ελαχιστοποίηση των απωλειών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Στη μάχη του Ανάλατου χάθηκαν οι περισσότεροι Σουλιώτες και Κρητικοί. Ανάμεσά τους χάθηκαν και τιμημένοι οπλαρχηγοί όπως ο Νοταράς, ο Βέικος, ο Τζαβέλας, ο Αθανάσιος Μπότσαρης, ο Φωτομάρας, ο Δράκος και πολλοί άλλοι οπλαρχηγοί της Στερεάς Ελλάδας.

Σε αυτή την καταστροφική μάχη της επανάστασης για τις ελληνικές δυνάμεις που δόθηκε υπό την ξένη ηγεσία του Άγγλου Λόρδου Κόχραν, χάθηκε και ο τιμημένος Λευκαδίτης αγωνιστής Κωνσταντίνος Λευκάδιος Θερμός που το 1824 ήταν ένας από τους έξι χιλιάρχους των ελληνικών στρατευμάτων στην Ύδρα σύμφωνα με όσα γράφει η τοπική εφημερίδα “Ο Φίλος του Νόμου”, στις 3 Ιουνίου 1824, αριθμός φύλλου 31, όπου αναφέρει ρητώς ότι “τα μέχρι τούδε ελθόντα στρατεύματα εις την νήσον μας, τα στέλλει η Σ. Διοίκησις εις φύλαξιν του τόπου, είναι ήδη εις ικανόν αριθμόν και εδιορίσθησαν εις τας θέσεις. Συνίστανται δε εις συντάγματα εξ υπό τους Χιλιάρχους Βάσον, Μακρυγιάννην, Χ”Στεφανήν, Ιωσήφ Γραμματικόπουλον, Κωνσταντίνον Λευκάδιον και Δημ. Κριεζήν Υδραίον. Επί πάντων δε ο στρατηγός Σκούρτης, συμπολίτης μας και αυτός”. Στο φύλλο 58 της εφημερίδας είναι ο κατάλογος στρατιωτικών που μέναν στο νησί από τον Οκτώβρη του 24 κ.ε.”³

Ο χιλίαρχος των ελληνικών στρατευμάτων στην Ύδρα το 1824 Κωνσταντίνος Λευκάδιος, μαζί με τους χιλιάρχους Μακρυγιάννη, Χ”Στεφανήν, Ιωσήφ Γραμματικόπουλο και Δημήτριο Κριεζήν, όπως καταγράφει η τοπική εφημερίδα στις 30 Ιουνίου 1824, αρ. Φύλλου 31, διορίστηκαν για να διευθύνουν τα σταλθέντα στρατεύματα από τη στρατιωτική διοίκηση για την προστασία του νησιού.

Στη Μάχη του Ανάλατου, μαζί με τον Κωνσταντίνο Λευκάδιο Θερμό σκοτώθηκαν και οι παρακάτω Λευκαδίτες: Κώστας Ασπρογέρακας, Νικόλαος Γαντζίς (Γαζής), Χρήστος Βρετός, Δημήτριος Καβαδίας, Παρθένιος Ασπρογέρακας, Γιάννης Μπονόβις.⁴

Ο Πάνος Ροντογιάννης στο βιβλίο του Ιστορία της Νήσου Λευκάδος γράφει στις σελίδες 325, 327: “Ο Λευκάδιος Κωνσταντίνος διακρίθηκε στην πολιορκία του Ναυπλίου επικεφαλής τριάντα Λευκαδιτών”. Επίσης ο ιστορικός Κωνσταντίνος Μαχαιράς στο βιβλίο του Λευκάς και Λευκάδιοι επί Αγγλικής Προστασίας 1810-1864, Κέρκυρα, 1940, στη σελίδα 91 γράφει: “Και ανδραγαθεί ο Κωνσταντίνος Λευκάδιος κατά την πολιορκία του Ναυπλίου ηγούμενος τριάντα Λευκαδίων.” Ο ίδιος αναφέρει στη σελίδα 47: “Και φονεύεται εις την Ακρόπολιν των Αθηνών μαχόμενος υπέρ πίστεως και πατρίδος ο Κωνσταντίνος Θερμός.” Ήταν τότε 27 ετών.

Ο δημοδιδάσκαλος της Εγκλουβής Μιλτιάδης Κακλαμάνης στο βιβλίο του Εγκλουβή, στη σελίδα 269 αναφέρει στη γενεολογία της οικογένειας Θερμός (Τιλίλας): “Ο Κωνστάντιος, αξιωματούχος στην Πολιορκία του Μεσολογγίου, σώθηκε, πήγε στον Ταϊφά του Καραϊσκάκη και σκοτώθηκε στη Μάχη της Ακρόπολης”. Ο Κωνσταντίνος Λευκάδιος κατάγονταν από την Εγκλουβή όπου γεννήθηκε το 1800 και προερχόταν από την οικογένεια Θερμού – Τιλιλαίων. Ο μικρότερος αδελφός του Δαμιανός Θερμός, ήταν ο ηγούμενος στη Μονή Ασωμάτων, όπως είναι αποτυπωμένο το όνομά του στη μαρμάρινη πλάκα στο δάπεδο της Μονής των Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ.

Ως ελάχιστο φόρο τιμής για τη θυσία των παραπάνω Λευκαδίων συμπατριωτών και του χιλίαρχου Κωνσταντίνου Θερμού θα πρέπει να αναρτηθούν τα ονόματα αυτών των αγωνιστών της Επανάστασης του 1821 όπως και των υπολοίπων από τον κατάλογο των 92 Λευκαδίων αγωνιστών, τόσο στην πόλη της Λευκάδας, όσο και στα χωριά της καταγωγής τους. Οι παραπάνω αγωνιστές που αναφέρονται σε αυτό το κείμενο κατάγονταν από τα χωριά Εγκλουβή, Καρυά, Βαυκερή και Ασπρογερακάτα.

Αυτή η ομάδα Λευκαδίων αγωνιστών πολέμησαν μαζί εφτά χρόνια στο Ναύπλιο, στο Μεσολόγγι και στην Ακρόπολη. Ήταν σύντροφοι στον αγώνα και στον θάνατο και αποτέλεσαν παράδειγμα για τους νεότερους απογόνους τους της ορεινής Λευκάδας που πολέμησαν στο Αλβανικό Έπος και στην Εθνική Αντίσταση.

* Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Καθηγητής της έδρας Jean Monnet στην Ευρωπαϊκή Πολιτική Ολοκλήρωση και Εξωτερική Πολιτική. Email: thermos@uom.gr
______________________________________
¹ Η περιοχή ονομάστηκε Ανάλατος από ένα πηγάδι που είχε γλυκό νερό που βρισκόταν πίσω από το σημερινό γήπεδο του Πανιωνίου στη Νέα Σμύρνη.
² Ο Λόρδος Κόχραν είχε τεθεί επικεφαλής των ελληνικών δυνάμεων ξηράς όπως και ο ναύαρχος Τζορτζ επικεφαλής του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού από την Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας στις 19 Μαρτίου του 1827.
³ Παρατίθεται απόσπασμα από την Υδραίικη εφημερίδα “Ο Φίλος του Νόμου” (30/6/1824, αρ. φ. 31) που συσχέτισε με το κείμενο ο Βλαχογιάννης (1ο, 208). “Τα μέχρι τούδε ελθόντα στρατεύματα εις την νήσον μας, τα οποία στέλλει η Σ. Διοίκησις εις φύλαξιν του τόπου, είναι ήδη εις ικανόν αριθμόν και εδιορίσθησαν εις τα θέσεις. Συνίστανται δε εις Συντάγματα εξ υπό τους Χιλιάρχους Βάσον, Μακρυγιάννην, Χ”Στεφανήν, Ιωσήφ Γραμματικόπουλον, Κωνσταντίνον Λευκάδιο και Δημ. Κριεζήν, Υδραίο. Έτι πάντων δε ο στρατηγός Σκούρτης, συμπολίτης μας και αυτός. Στο φύλλο 58 της εφημερίδας είναι ο κατάλογος των στρατιωτικών που μένουν στο νησί από τον Οκτώβρη του 24 κ.ε.”
⁴ Από τον κατάλογο των 92 Λευκαδίων που έχασαν τη ζωή τους κατά την Επανάσταση του 1821, Το Ημερολόγιο του Σπυραντώνη Χαλκιόπουλου, Λευκάδιοι Αγωνιστές στον Αγώνα του 1821, Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών, Αθήνα, 2020.
⁵ Η πολιορκία του Ναυπλίου άρχισε στις 4 Απριλίου 1821 και διάρκεσε ως την κατάληψη του Παλαμηδίου τη νύχτα 29ης προς 30ής Νοεμβρίου 1822.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Γενικά Αρχεία του Κράτους.

Εφημερίδα Λευκάς, φύλλο 1, σελ. 48. 17-2-1886, φύλλο 5, 18-3-1886, φύλλο 1 σελ. 2Β 27-4-1886.

Λεξικό Ελευθερουδάκη, Μητρώο Αξιωματικών 1821, επίσης Λεξικό Ηλίου.

Απομνημονεύματα Μακρυγιάννη, εκδόσεις Α. Καραβία με εισαγωγή – σχόλια Σπύρου Ι. Ασδραχά, κεφάλαιο Έκτο, σελ. 151 και 182.

Κωνσταντίνος Γ. Μαχαιράς, Βιβλιοθήκη Ιστορικών Μελετών, Λευκάς και Λευκάδιοι επί Αγγλικής Προστασίας 1810-1864, Κέρκυρα, 1940, σελ. 91, 92, 97, 98.

Πάνος Ροντογιάννης, Ιστορία της Νήσου Λευκάδος, Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών, Αθήνα, 2006, τόμος Β, σελ. 325, 327.

Το Ημερολόγιο του Σπυραντώνη Χαλκιόπουλου, Λευκάδιοι Αγωνιστές στον Αγώνα του 1821, από τον Δρ. Γεώργιο Τσίλη, Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Λευκάδος, 2020.

Μιλτιάδης Κακλαμάνης, Εγκλουβή, Εκδόσεις Γρηγόρη, Αθήνα, 2005, σελ. 269.