Μια επίσκεψη το 2012 στο Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη στο Βουρνικά Λευκάδας | Λευκαδίτικα Νέα - Lefkada News
Published On: Κυ, Ιαν 24th, 2021

Μια επίσκεψη το 2012 στο Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη στο Βουρνικά Λευκάδας

33_agios_ioannis_rodaki_vournika

Για το Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη στο Ροδάκι στο Βουρνικά ο κατ΄ εξοχήν αρχαιολόγος της Λευκάδας, ο Βίλχελμ Νταίρπφελντ (Wilhelm Dörpfeld), αφιερώνει στο σύγγραμμά του «Alt-Ithaka: ein Beitrag zur Homer-Frage, Studien und Ausgrabungen auf der Insel Leukas-Ithaka» τρεις σελίδες (σελ. 263-265) στο κεφάλαιο Β2.2 του πρώτου τόμου με τίτλο «Δωρικός ναός κάτω από το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη στο Ροδάκι», ενώ στο δεύτερο τόμο με τις φωτογραφίες και τους χάρτες έχει συμπεριλάβει μία φωτογραφία (Beilage 48) από τις ανασκαφές του στο χώρο του μοναστηριού.

1_moni_agiou_ioanni_vournikaΦωτογραφία από τις ανασκαφές του Νταίρπφελντ το 1906

Είχαμε επισκεφτεί για πρώτη φορά το 2012 τον ερειπωμένο σήμερα χώρο του μοναστηριού. Το καθολικό του είναι χτισμένο πάνω στα ερείπια κάποιου αρχαίου ελληνικού ναού άγνωστης ακόμη μέχρι σήμερα θεότητας, όπως έχει συμβεί συχνά σε όλο τον ελλαδικό χώρο. Έχει αναστηλωθεί με την οικονομική στήριξη στου συλλόγου Βουρνικιωτών Λευκάδας, ενώ την τελευταία φορά που το είχαμε επισκεφτεί ξανά μια πινακίδα στον βόρειο τοίχο του καθολικού πληροφορούσε τους επισκέπτες για τις ανασκαφές του Βίλχελμ Νταίρπφελντ.

36_agios_ioannis_rodaki_vournika

Πρόκειται για την μετάφραση του αποσπάσματος από το προαναφερόμενο σύγγραμμα του Νταίρπφελντ που αναφέρεται στις ανασκαφές του στο χώρο του μοναστηριού, το οποίο είχε μεταφράσει ο Βασίλειος Φραγκούλης και είχε πρωτοδημοσιευτεί στην Επετηρίδα της Εταιρείας Λευκαδικών Μελετών, τόμος β’, 1972.

54_agios_ioannis_rodaki_vournika

«Επεστήθη η προσοχή μου, κατά τινα προς Βασιλική διαδρομή, επί αρχαίων λίθων ευρισκομένων εις την Μονήν του Αγίου Ιωάννου στο Ροδάκι, επί της κορυφής λόφου, μεταξύ των χωρίων Βουρνικά και Βασιλική, εις θέση σημειούμενη με τετράγωνο εις τον χάρτη 2 και την λέξη Tempel (σ.σ. = ναός).

Tempel_Agios_Ioannis_Rodaki_7Αρχαιοδωρικό κιονόκρανο που χρησιμοποιείται ως Αγία Τράπεζα

Προς έκπληξή μου ανεύρον πλήθος υλικό δωρικής προελεύσεως χρησιμοποιηθέν εις την Μονή αλλά και κείμενο εις τα πέριξ. Στους τοίχους της εκκλησίας είναι εντοιχισμένα αρχιτεκτονικά μέλη από τον αρχαίο ναό. Αρχαιοδωρικόν κιονόκρανο του 5ου ή 6ου αι. π.Χ., πάνω σε μικρή ιωνική βάση, χρησιμοποιείται ως Αγία Τράπεζα.

8_agios_ioannis_rodaki_vournika

Δύο βάσεις κιόνων Ιωνικού ή Κορινθιακού μετά τμημάτων του κορμού κείνται επίσης εκεί, εις δε το νότιον τοίχο της εκκλησίας, εκτός εντοιχισμένου τριγλύφου μετά μετόπης κείται επί του εδάφους το αντίστοιχο επιστύλιο. Το σχήμα και οι σίδηροι συνδετήρες των λίθων με έπεισαν ότι εδώ εκείτο δωρικός ναός του 6ου ή 5ου αιώνος. Υπό την εκκλησίαν φαίνονταν να υπάρχουν τα θεμέλια ενός τοιούτου ναού.

Tempel_Agios_Ioannis_RodakiΣχήμα 28: Η Μονή του Αγίου Ιωάννου στο Ροδάκι με τα θεμέλια αρχαίου ναού (Eingang = είσοδος, Kloster-Hof = προαύλιο Μονής, Kirche = εκκλησία, TEMPEL = αρχαίος ναός)

Tempel_Agios_Ioannis_Rodaki_2Σχήμα 29: Ο αρχαίος ναός κάτω από την εκκλησία του Αγίου Ιωάννη στο Ροδάκι (NÖRDLICHER RINGHALLE DES TEMPELS = Βόρειο περιστύλιο του ναού, SÜDLICHE = Νότιο, WESTL. = Δυτικό, OSTL. = Ανατολικό, Byzantinische Kirche = Βυζαντινή εκκλησία, TEMPELCELLA = Σηκός ναού)

Τα σχήματα 28 και 29 και η φωτογραφία 48 (σ.σ. η αρίθμηση γίνεται με βάση το πρωτότυπο σύγγραμμα του Νταίρπφελντ), δίδουν την κάτοψη της Μονής με εγχαραγμένο τον ναό και σχέδιο του ναού, εις τον οποίο δεικνύονται οι αποκαλυφθέντες λίθοι των θεμελίων του. Εκ των εν λόγω τοιχωμάτων προκύπτει ότι επρόκειτο περί μεγάλου ναού, του οποίου το εσωτερικό αναγνωρίζεται ευχερώς, όχι όμως και το περιστύλιο.

Tempel_Agios_Ioannis_Rodaki_3Προαύλιος χώρος της Μονής του Αγίου Ιωάννη στο Ροδάκι με τα θεμέλια αρχαίου ναού

Ο εσωτερικός ναός διαστάσεων κατά τα θεμέλια 23,70×8,20 μέτρα, αποτελείται από τον πρόναο και το σηκό (σ.σ. = ο κύριος εσωτερικός χώρος στους αρχαίους ελληνικούς ναούς). Επειδή οι διαμήκεις τοίχοι της εκκλησίας δεν εκείντο επί των θεμελίων του σηκού αλλά ακριβώς παραπλεύρως υπήρχε η πιθανότητα να έχουν ανεγερθεί επί της θεμελιώσεως των εσωτερικών κιόνων του ναού, εις τους οποίους δύναται να ανήκουν τα ανευρεθέντα τμήματα.

5_agios_ioannis_rodaki_vournika

Ανασκάψαμε, με την άδεια των εκκλησιαστικών αρχών, και βρήκαμε όντως θεμέλιο από μαργαϊκόν ασβεστόλιθον (Mergelkalk).

Υπέθεσα εν αρχή ότι ο ναός είχε περίστυλο, αλλά κατά την εκσκαφή απεκαλύφθη ο εις το σχήμα 29 τοίχος Α-Β, πλάτους 0,80 μέτρων περίπου, ο οποίος αποτελείται από του αυτού με το θεμέλιο είδος ασβεστολίθου, ήταν όμως στενός για να φέρει κίονας.

42_agios_ioannis_rodaki_vournika

Εγγύς όμως του Α εκείτο ογκόλιθος του αυτού με το θεμέλιο των εσωτερικών κιόνων υλικού και παρ΄ αυτόν πολλοί άλλοι λίθοι, ώστε να δεχθούμε ότι το πάχος ανήρχετο εις 1,60 μέτρα περίπου, ήτοι αρκετό δια την στήριξη των εξωτερικών κιόνων και δια βαθμίδας. Εάν αυτή είναι η περίπτωσις, τότε θα πρέπει να υπήρχαν του ιδίου πάχους εξωτερικοί τοίχοι και εις τις άλλες τρεις πλευράς, αλλά δια τοιαύτης εκτάσεως ανασκαφή δεν επαρκούσε η παραμονή μας.

49_agios_ioannis_rodaki_vournika

Εάν δια την ώραν δεχθούμε το ανατολικό και δυτικό περίστυλο των αυτών διαστάσεων με το βόρειο και νότιο προκύπτει, ολικό πλάτος για το ναό 17,20 μέτρα και μήκος 32,70, ήτοι μέγεθος μεγαλύτερο του Ναού του Ηφαίστου εν Αθήναις (Θησείο) και του Ναού του Ποσειδώνος εις το Σούνιο.

Εάν ο ναός έφερε έξι κίονας εις την μικράν του πλευρά, όπως όλοι οι ναοί, θα είχε ισαπόστασιν αυτών τουλάχιστον 3,0 μέτρα. Εάν οι κίονες ήταν οκτώ ελαττώνεται η ισαπόστασις εις 2,25 μέτρα και προς την διάσταση ταύτη θα προσαρμόζετο, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, το ανευρεθέν υλικό.

50_agios_ioannis_rodaki_vournika

Η μορφή του ναού παραμένει αβέβαια, αλλά και ουδέν δυστυχώς είναι γνωστό, ως προς την θεότητα εις την οποίαν ο ναός ήταν αφιερωμένος, ούτε εκ φιλολογικής πληροφορίας εκ της Αρχαιότητος, ούτε ανευρέθη κατά τις ανασκαφές μας επιγραφή ή αφιέρωμα σχετικά με το όνομα του Θεού. Σύμφωνα με τα ευρήματα, το άγνωστης θεότητας ιερό φαίνεται πως λειτουργούσε μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια.

40_agios_ioannis_rodaki_vournika

Ουδέν δυνάμεθα επίσης να συναγάγωμεν από τον Άγιον, εις τον οποίον σήμερον η εκκλησία είναι αφιερωμένη. Η γνώμη των χωρικών της περιοχής ότι πρόκειται περί ναού της Δήμητρας προέκυψε πιθανώς εκ της υπάρξεως των σιδηρών υνίων (γενιά) τα οποία φυλάσσονταν εις τον ναόν δια μίαν περίεργο χρήσιν. Η σύγχρονος εντόπια παράδοσις ομιλεί και σήμερον περί αυτών, με την προσθήκη μάλιστα ότι πολύ παλαιότερα ήσαν εκ χρυσού, ίσως δια να αποδοθεί με την λαϊκή φαντασία εις αυτά αξία.

63_agios_ioannis_rodaki_vournika

Η συνεχιζόμενη και σήμερον παράδοσις συνίσταται εις την προσπάθεια της προσευχομένης, όπως «κολήσει» κέρμα επί της εικόνος του Αγίου. Εάν τούτο επιτευχθεί θεωρείται καλός οιωνός δια την προσδοκόμενη αρρενογονία. (σ.σ. στο σύγγραμμά του ο Νταίρπφελντ δεν αναφέρει πουθενά το έθιμο αυτό με το κέρμα και την εικόνα του Αγίου. Κάνει λόγο μόνο για ένα περίεργο έθιμο επικαλούμενος την περιγραφή στο κεφάλαιο VIB2a (σελ. 325) του P. Goessler, ο οποίος γράφει ότι μέσα στην εκκλησία φυλάσσονταν δυο τρίγωνες σιδερένιες μύτες (άκρες) διαστάσεων από 0,145 έως 0,06 μήκος και 0,045 έως 0,029 πλάτος, στις οποίες αποδίδονταν η δύναμη, ότι οι γυναίκες, μετά τη γέννηση ενός κοριτσιού, που θα μπορούσαν να σταθούν με γυμνά πόδια πάνω σε αυτές, θα έκαναν την επόμενη φορά αγόρι)».

1 Tempel_Agios_Ioannis_Rodaki_3

Σημειώνεται ότι η Ι.Μ. Αγίου Ιωάννου Θεολόγου στο Ροδάκι έχει κηρυχθεί αρχαίο μνημείο με την ΥΑ 15904/24-11-1962 (ΦΕΚ 473/Β/17-12-1962), ενώ με την ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ33/65194/2129/18-12-1997 (ΦΕΚ 26/Β/23-1-1998) καθορίστηκε «ζώνη προστασίας 300 μέτρων γύρω από την Μονή του Αγ. Ιωάννη στο Ροδάκι του Βουρνικά στην Λευκάδα, που είναι κηρυγμένο ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Ως ζώνη προστασίας του μνημείου ορίζεται ο περιβάλλων χώρος 300 μέτρων περιμετρικά από τον περίβολο της Μονής του Αγ. Ιωάννη Θεολόγου στην θέση Ροδάκι του Βουρνικά». Ο χάρτης με τη ζώνη προστασίας που είχε εκ παραδρομής παραλειφθεί ενσωματώθηκε στο ΦΕΚ 868/Β/19-8-1998.

49870471346_ffebbb50f9_o

Όπως είχε αναφέρει σε εισήγησή του με θέμα «Τα μοναστήρια της Λευκάδας: Αναδίφηση στην Ιστορία – Ενατένιση στο μέλλον τους» στην Ε΄ Συνάντηση Αλεξάνδρου του Συλλόγου Φίλων Αλεξάνδρου «Φηγός» ο Αρχιμανδρίτης Ιωαννίκιος Ζαμπέλης, «το Καθολικό της Ιεράς Μονής Αγίου Ιωάννου Θεολόγο στο Ροδάκι Βουρνικά -χτισμένο σε ερείπια παγανιστικού ιερού- αναστυλώθηκε το 2004 με τη φροντίδα του Συλλόγου Βουρνικιωτών και λειτουργείται τακτικά, ιδίως τη Μ. Εβδομάδα και το καλοκαίρι, ενώ η πανήγυρη του Αγίου συγκεντρώνει πλήθη προσκυνητών. Έχει ήδη εγκριθεί η μελέτη αποκατάστασης των κελλιών, δημιουργώντας ευοίωνες προσδοκίες για την πλήρη επαναλειτουργία της Μονής».

59_agios_ioannis_rodaki_vournika

Για το ιστορικό της Μονής του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου εις Ροδάκι γράφει ο Κωνσταντίνος Γ. Μαχαιράς στο σύγγραμμά του «Ναοί και Μοναί Λευκάδος» (Αθήναι 1957):

«Τω 1654 ο Ιερομόναχος Μητροφάνης Χαμοσφακίδης εν τινι τοποθεσία καλουμένη Ροδάκι της περιφέρειας του χωρίου Βουρνικά έκτισε Ναόν, ον αφιέρωσεν εις το όνομα του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, αφού δε ανήγειρε παρ΄ αυτόν τρία κελλία και δύο οικίσκους, εσύστησε Μονήν, ης ανέλαβε την Ηγουμενίαν. Συγχρόνως, ο αυτός κτήτωρ και Ηγούμενος της Μονής Μητροφάνης Χαμοσφακίδης επροικοδότησε ταύτην και δια τινων κτημάτων του, άτινα περιγράφονται εν τω κάτωθι εγγράφω (σ.σ. παρατίθεται το από τις 15 Μαρτίου 1654 έγγραφο που φυλάσσεται στο Αρχειοφυλακείο Λευκάδος).

16_agios_ioannis_rodaki_vournika

Βραδύτερον, ήτοι τω 1660 και ο αδελφός του κτήτορος Ιερομόναχος Γερμανός Χαμοσφακίδης αφιέρωσε τω αυτώ Ναώ και έτερα κτήματα. Επίσης, το 1670 ο ανεψιός του κτήτορος Ιερομόναχος Χαμοσφακίδης, τότε Ηγούμενος της Μονής, παρεχώρησε τω αυτώ Ναώ τα εν τω κάτωθι εγγράφω περιγραφόμενα κινητά και ακίνητα κτήματά του (σ.σ. παρατίθεται το από τις 6 Απριλίου 1670 έγγραφο που φυλάσσεται στο Αρχειοφυλακείο Λευκάδος).

Περί τα τέλη του 18ου αιώνος η Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου εις Ροδάκι είχε περιέλθει εις το Δημόσιον, τω δε 1797 αύτη, λόγω της αθλίας καταστάσεως, εις ην ευρίσκετο, παρεχωρήθη εις την εν τη περιφερεία του χωρίου Βαυκερής Μονήν του Αγίου Μιχαήλ Αρχαγγέλου Ασωμάτου δια του από 3 Μαΐου 1797 θεσπίσματος του τότε Γενικού Προνοητού Θαλάσσης Καρόλου Ουΐδμαν (Widmann) έχοντος ούτω (σ.σ. παρατίθεται το θέσπισμα εκ του Ιταλικού που φυλάσσεται στο Αρχειοφυλακείο Λευκάδος).

20_agios_ioannis_rodaki_vournika

Μετά έξ έτη από της ως άνω παραχωρήσεως, ο Μιχαήλ Χαμοσφακίδης, τελευταίος απόγονος του αρχικού κτήτορος της Μονής, υπέβαλεν εις την Κυβέρνησιν της Επτανήσου Πολιτείας υπόμνημα, δι΄ ου διεμαρτύρετο επί τη ως άνω παραχωρήσει και εζήτει την εις τούτον επιστροφήν της Μονής, ισχυριζόμενος, ότι αύτη τω ανήκε Πατρωικώ δικαιώματι. καταχωρούμεν ώδε το εν λόγω υπόμνημα (σ.σ. παρατίθεται το από τις 15 Απριλίου 1803 σχετικό υπόμνημα εκ του Ιταλικού που φυλάσσεται στο Αρχειοφυλακείο Λευκάδος).

Η αίτησις του Μιχαήλ Χαμοσφακίδη απερρίφθη, η δε Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου εις Ροδάκι εξηκολούθησεν ούσα Μετόχιον της εν τη περιφερεία του χωρίου Βαυκερής Μονής του Αγίου Μηχαήλ Αρχαγγέλου Ασωμάτου.»

Άλμπουμ με 69 φωτογραφίες
Για να δείτε το άλμπουμ σε ξεχωριστό παράθυρο κάντε κλικ στον τίτλο

Μια επίσκεψη το 2012 στο Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη στο Βουρνικά Λευκάδας



Αφήστε το σχόλιό σας

XHTML: You can use these html tags: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>

            









Copy Protected by Chetan's WP-Copyprotect.