Μια παλιά λαιμαριά…

Η λαιμαριά ήταν μία κατασκευή που χρησιμοποιούταν παλιά σε διάφορες αγροτικές εργασίες όπου εμπλέκονταν τα άλογα, όπως το όργωμα, το κάμωμα της ελιάς στα ιππήλατα λιτροβειά αλλά και το τράβηγμα μεγάλων κορμών δέντρων από δύσβατες περιοχές. Προσαρμόζονταν στον λαιμό των αλόγων και ήταν μαλακιά για να μην τα πληγώνει.

Ο σκελετός της λαιμαριάς που της προσέδιδε και τη φόρμα ήταν σιδερένιος σε σχήμα ενός συμπιεσμένου ημικυκλίου που στένευε στο ανοιχτό του άκρο. Στο κέντρο της περίπου στις άκρες είχε δύο χαλκάδες για να δένονται τα σχοινιά. Ο σιδερένιος σκελετός επενδύονταν με ψαθί ή κάποιο άλλο μαλακό υλικό (άχυρο) που συγκρατούνταν με πετσί.

Σημειωτέον ότι στο σημείο που την φωτογραφίσαμε λειτουργούσε παλιά ιππήλατο ελαιοτριβείο (του Προκόπη), ένα από τα πολλά στην ευρύτερη περιοχή της Νικιάνας. Βρίσκονταν σε ένα λοφίσκο από τις υπώρειες του οποίου περνούσε παλιά η ενετική στράτα.

Όπως αναφέρει για τα παλιά λιτροβειά ο Πανταζής Κοντομίχης, η αλεστική ή αλώνι, τοποθετημένη σε μια απ΄ τις δυο στενές πλευρές του λιτρουβειού, ήταν ένα είδος πέτρινης στρογγυλής εξέδρας σε ύψος 0,80 περίπου, γύρω από την οποία γύριζε το άλογο με τον αγωγιάτη του. Στο κέντρο του το αλώνι ήταν στρωμένο με ένα γρανιτένιο κυκλικό λιθάρι, που λεγόταν κατάστρα και πάνω σ΄ αυτό στρέφονταν τα λιθάρια, που ήταν από ένα μέχρι και τρία, συνηθέστερα όμως δύο.

Από το κέντρο της κατάστρας ξεκινούσε το κατάρτι, η άλλη άκρη του οποίου κατέληγε στα μαδέρια της σκεπής, όπου και στηριζόταν σε ένα δοκάρι, που το ΄λεγαν ταμπάνι. Δίπλα στο κατάρτι βρισκόταν το λιθάρι, που συνδεόταν μ΄ αυτό ως εξής: Ένα μακρύ ξύλο, ο ζυγός, ξεκινούσε από το κατάρτι, περνούσε από το κέντρο του λιθαριού και έβγαινε ως ένα μέτρο πέρα από το αλώνι.

Στην προέκταση αυτή ζευόταν το άλογο για να τραβάει προς τα εμπρός το ζυγό που με τη σειρά του κινούσε το λιθάρι. Από το σημείο ζέψεως στο ζυγό ξεκινούσαν δυο σκοινιά, τα ζυγόσκοινα, που κατέληγαν και δένονταν στη λαιμαριά του αλόγου, τη λεγόμενη γολάνα.