Βίκτωρ Ουγκώ: «Δια να εννοήση κανείς τι είναι μια ωραία γυναίκα πρέπει να ίδη αυτό το άγαλμα…»

«Το άγαλμα δεν είχε ανευρεθή εις ην κατάστασιν είναι σήμερον, αλλά σώον εντελώς και ακέραιον…»

Την Άνοιξιν του 1820 εις την Μήλον, κάποιος χωρικός βοηθούμενος και από τον γυιό του, έσκαβε το χωράφι του. Ο χωρικός Γιώργος ονόματι, εκρατούσε την αξίνα με το στιβαρό του χέρι και την κατέφερε με δύναμι και το χώμα επληγώνετο βαθειά από το οξύ μέταλλον και η δουλειά επήγαινε θαυμάσια όταν η αξίνα προσέκρουσε σε κάτι πολύ σκληρό. Ο Γιώργος με πολύν κόπον προσεπάθησε να παραμερίση την πέτρα, αλλ΄ εστάθη αδύνατο. Εξηκολούθησε τότε να σκάβη ολόγυρα και μετ΄ ολίγον αντελήφθη ότι η πέτρα εκείνη ανήκεν εις την στεφάνην ενός υπογείου θόλου.

Ο χωρικός εφώναξε και άλλους. Όλοι μαζί έβγαλαν τα χώματα που ημπόδιζαν την είσοδον του θόλου. Μερικοί κατώρθωσαν να εισδύσουν μέσα και τότε εμπρός εις τα κατάπληκτα και θαμβωμένα μάτια των έλαμψε το μέγα θαύμα. Εκεί μέσα υπήρχε το άγαλμα της Αφροδίτης.

Ο Γιώργος, καθώς αναφέρει το χρονικόν, ήτο έξυπνος άνθρωπος. Αντελήφθη αμέσως ότι το άγαλμα εκείνο θα είχε αναμφιβόλως μεγάλην αξίαν θα ήτο ένας από εκείνους τους θησαυρούς που αναζητούν με τόσην επιμονήν οι ξένοι αρχαιολόγοι. Επερίμενε να νυχτώση. και τότε βοηθούμενος από το γυιό του μετέφερεν εις την καλύβην του το πολύτιμον εύρημά του, το άγαλμα της αιωνίας θεάς, το οποίον ήτο κρυμμένον επί δύο χιλιάδας έτη μέσα εις τον υπόγειον θόλον.

Πως ευρέθη εκεί μέσα το θείον αριστούργημα κανείς δεν είναι εις θέσιν να βεβαιώση. Ίσως κατά τους σκοτεινούς χρόνους της επιδρομής των βαρβάρων λαών, όταν ο αρχαίος ελληνικός κόσμος είχεν εκπέσει εντελώς και είχεν εκμηδενισθή, κάποια ευλαβητικά χέρια εφρόντισαν να κρύψουν εκεί μέσα το άγαλμα δια να το περισώσουν από βεβαίαν καταστροφήν.

Ο Γιώργος έβαλε την Αφροδίτην μέσα εις τον σταύλον της καλύβης του, μαζί με τους χοίρους και τα άλλα ζώα του και επερίμενε μίαν καλήν ευκαιρίαν. Αλλ΄ η είδησις αυτής της ανακαλύψεως δεν ήτο δυνατόν να μένη κρυφή και να περιορισθή μέσα εις τα στενά όρια του νησιού. Διεδόθη ταχύτατα και δεν επέρασε πολύ καιρός που το χαρμόσυνον άγγελμα είχε φθάσει μέχρι της Γαλλίας.

Το ίδιον εκείνο καλοκαίρι του 1820, ένα γαλλικόν πολεμικόν πλοίον ευρίσκετο εις τον λιμένα της Κωνσταντινουπόλεως και δύο εκ των αξιωματικών του πλοίου, ο σημαιοφόρος Ντυμόν ντ΄ Ουρβίλ και ο υποπλοίαρχος Ματερέ, έμαθαν από τον προξενικόν πράκτορα της Γαλλίας Μπρεστ την εύρεσιν του εξαισίου καλλιτεχνήματος.

Το πλοίον κατέπλευσεν εις Μήλον, οι δύο αξιωματικοί ανεζήτησαν αμέσως τον Γιώργον και μετά πολλάς ερεύνας κατώρθωσαν να ανακαλύψουν τον σταύλον μέσα εις τον οποίον εκρύπτετο η θεά. Οι δύο Γάλλοι, καλαίσθητοι άνθρωποι, εθαμβώθησαν. Και απεφάσισαν αμέσως ν΄ αποκτήσουν οπωσδήποτε το άγαλμα. Ο σημαιοφόρος ντ΄ Ουρβίλ, επιβαίνων του ιδίου πλοίου, μετέβη χωρίς χρονοτριβήν εις Κωνσταντινούπολιν, συνηντήθη με τον εκεί πρεσβευτήν της Γαλλίας Μαρκήσιον Ριβιέρ και του ανέφερε το γεγονός.

Ο Πρεσβευτής διέταξεν αμέσως τον Γραμματέαν της Πρσβείας Μαρσελλύς να μεταβή ες την Μήλον αυθωρεί και ν΄ αποκτήση το άγαλμα δια παντός τρόπου και αντί πάσης θυσίας.

Εν τω μεταξύ όμως είχεν εμφανισθή εις την Μήλον ο ιερεύς Οικονόμος Βέργης, αποσταλείς εξ Αθηνών παρά των εκεί προκρίτων, με την εντολήν να παραλάβη το άγαλμα το οποίο απετέλει ιδιοκτησίαν ολόκληρου του Ελληνικού έθνους. Ο ιερεύς Βέργης ήτο τολμηρός και δραστήριος άνθρωπος. Εσήκωσεν εις το πόδι όλη την νήσον, εκατήχησεν όπως έπρεπε τους χωριανούς και ηξίωσε να παραλάβη αυτός το άγαλμα και να το μεταφέρη εις Αθήνας. Και παρέλαβε το άγαλμα το οποίον εφόρτωσε χωρίς να χάση καιρόν εις εν τούρκικον ιστιοφόρον ελιμενισμένον εις την Μήλον.

Την στιγμήν της φορτώσεως όμως εισέπλεεν εις τον λιμένα της Μήλου το γαλλικόν ιστιοφόρον του οποίου επέβαινεν ο Γραμματεύς της εν Κωνσταντινουπόλει γαλλικής πρεσβείας Μαρσελλύς. Οι ναύται του γαλλικού πλοίου ωπλίσθησαν κατά διαταγήν του, απεβιβάσθησαν αμέσως εις την ξηράν και με γυμνά ξίφη επέπεσαν άγριοι και ορμητικώτατοι εναντίον των Τούρκων ναυτών. Επηκολούθησεν αιματηρά συμπλοκή, εις την οποίαν ενίκησαν οι Γάλλοι μετά το πέρας της οποίας το άγαλμα εφορτώθι εν πάση ταχύτητι εις το γαλλικόν ιστιοφόρον και μετ΄ ολίγον χρόνον εν Παρισίοις.

Το άγαλμα δεν είχε ανευρεθή εις ην κατάστασιν είναι σήμερον, αλλά σώον εντελώς και ακέραιον. Ο ιερεύς Βέργης θέλων να μεταφέρη αυτό εις Αθήνας είχε κατασκευάσει εν ξύλινον περίπλεγμα δια να το προφυλάξη από τους κινδύνους του θαλασσίου ταξειδίου. Κατά την διάρκειαν όμως της γαλλοτουρκικής συμπλοκής το ξύλινον περίπλεγμα εθραύσθη και το άγαλμα έπεσεν. Τότε συνέβη το τραγικόν απευκταίον, χωρίς να το αντιληφθούν οι Γάλλοι ναύται, προσηλωμένοι εις τον αγώνα της ώρας εκείνης. Και η Αφροδίτη εφορτώθη χωρίς τα δυό της χέρια, τα οποία ήταν ακέραια όταν ανευρέθη.

Η μεταφορά του αγάλματος εις το Παρίσι ήτο θριαμβευτική. Ο Βίκτωρ Ουγκώ ήτο μόλις δέκα εννέα ετών αλλ΄ αρκετά γνωστός ως ποιητής. Μετέβη λοιπόν και αυτός δια να θαυμάση το άγαλμα και την επομένην εδημοσίευσεν ένα πικρότατον λίβελλον εναντίον των Παρισινών γυναικών της εποχής του, σατυρίζων τα άθλια σώματά των. «Δια να εννοήση κανείς τι είναι μια ωραία γυναίκα», έγραψεν ο μέγας ποιητής «πρέπει να ίδη αυτό το άγαλμα».

Η ανεύρεσις του αγάλματος και το περιπετειώδες ταξίδι του μέχρι Παρισίων έδωκεν αφορμήν εις την δημιουργίαν πολλών μύθων και θρύλων.

Αλλ΄ η ακριβής ιστορία είναι εκείνη την οποίαν αφηγήθη εις τα απομνημονεύματά του ο υποπλοίαρχος του γαλλικού ναυτικού Ματερέ κυβερνήτης του πλοίου το οποίον μετέφερε το άγαλμα.

Ο Γιώργος είχε πεθάνει εν τω μεταξύ. Ο γυιός του περιέγραψε το άγαλμα ως εξής: Με το δεξί της χέρι εκράτει το φόρεμά της προς τα εμπρός και με το αριστερόν, θριαμβευτικά υψωμένον, εκράτει το μήλον της Έριδος, το οποίον είχε λάβει από τον Πάριν, νικήσασα εις τον περιλάλητον αγώνα της καλλονής.

Οι Γάλλοι εφρόντισαν να διαφυλάξουν την Αφροδίτην από τας αρπακτικάς διαθέσεις των Γερμανών όταν κατά τον πόλεμον του 1870 είχον εισβάλει εις το Παρίσι.

Επειδή εφοβούντο να την μεταφέρουν εις το Βορδώ, δια να μην κακοπάθη κατά το ταξίδι λόγω της επικρατούσης μεγάλης ταραχής του πληθυσμού, την ετοποθέτησαν μέσα εις ένα κιβώτιον επίτηδες κατασκευασθέν και την έκρυψαν εις τα υπόγεια της Διευθύνσεως της Αστυνομίας. Χάριν δε μεγαλυτέρας προφυλάξεως έκτισαν έναν τοίχον προ της κρύπτης.

Αλλά κατά την επακολουθήσασαν επανάστασιν της Κομμούνας το Μέγαρον της Αστυνομίας κατεστράφη από πυρκαϊάν και η θεά υπέστη αρκετά εγκαύματα, όχι θανάσιμα ευτυχώς.

Διάφοροι καλλιτέχναι και αρχαιολόγοι παρουσιάσθησαν να προβούν εις πλήρη αναπαράστασιν του αγάλματος συμφώνως με την φαντασίαν του ο καθείς. Αλλα καμία εξ αυτών δεν φαίνεται αρκετά επιτυχής.

(Αναδημοσίευση από την εφημερίδα «ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΩΝ ΛΕΣΒΙΩΝ», Φύλλο της Κυριακής 25 Οκτωβρίου 1936, με τη διατήρηση της ορθογραφίας και με την παρατήρηση, όπως επισημαίνει και ο συντάκτης του άρθρου, ότι γύρω από την ανεύρεση και την μεταφορά του αγάλματος στο Παρίσι έχουν δημιουργηθεί πολλοί, περισσότερο ή λιγότερο αποκλίνοντες, μύθοι και θρύλοι.)