Ένας δρόμος μια ιστορία: Οδός Γεράσιμου Θερμού, (αγωνιστή) έφεδρου υπολοχαγού του Αλβανικού μετώπου

Η με αριθμό 69/2014 απόφαση του συμβουλίου της Δημοτικής Κοινότητας Λευκάδας, που υιοθετήθηκε στη συνέχεια από το δημοτικό συμβούλιο Λευκάδας στη συνεδρίαση της 5ης Οκτώβρη 2015, ήταν να ονοματοδοτηθεί ο μέχρι τότε ανώνυμος δρόμος στην πόλη της Λευκάδας σε οδό «Γεράσιμου Θερμού, Αγωνιστή Έφεδρου Αξιωματικού του Αλβανικού Μετώπου». Για κάποιο ανεξήγητο (;) όμως λόγο όταν έγινε η προμήθεια των πινακίδων σήμανσης το «Αγωνιστής» παραλείφθηκε και έμεινε μόνο το «Έφεδρος Αξιωματικός του Αλβανικού Μετώπου». Συνειδητή «αποστέωση» ή παράλειψη δεν το γνωρίζουμε…

Ο κομμουνιστής δάσκαλος Γεράσιμος Θερμός του Πάνου (Τιλίλας). Γεννήθηκε το 1918 στο χωριό Εγκλουβή Λευκάδας. Έπεσε πολεμώντας στην Πούντα. Την άλλη μέρα, στις 23.06.1947 κρέμασαν το κεφάλι του μαζί με τα κεφάλια έξι ακόμη συντρόφων του στο Πεντοφάναρο, στην κεντρική πλατεία της πόλης της Λευκάδας.

Ο Γεράσιμος Θερμός του Πάνου [Τ(ι)λίλας] γεννήθηκε το 1918 στην Εγκλουβή. Το 1939 τελείωσε την Παιδαγωγική Ακαδημία στα Γιάννενα και επιστρατεύτηκε. Έλαβε μέρος στον πόλεμο του ΄40 σαν Ανθυπολοχαγός Πεζικού. Μετά την κατάρρευση ήρθε στο χωριό του, την Εγκλουβή, και οργανώθηκε στις αρχές του 1942 από τους πρώτους στο ΕΑΜ. Πιάστηκε από τους Ιταλούς και κρατήθηκε μαζί με άλλους χωριανούς του περίπου ένα χρόνο στις φυλακές Λευκάδας.

Στους μαθητικούς αγώνες του Γυμνασίου Λευκάδας στις 2 Ιούνη του 1935 ήρθε πρώτος στα 400μ.

Βγαίνοντας από τη φυλακή εντάχτηκε στον εφεδρικό ΕΛΑΣ και κατόπιν στο μόνιμο ΕΛΑΣ όπου υπηρέτησε στην αρχή σαν στρατιωτικός του Ανεξάρτητου Τάγματος Λευκάδας που υπαγόταν στην VII Ταξιαρχία του ΕΛΑΣ με πολιτικό το Γ. Λογοθέτη, δάσκαλο, και καπετάνιο τον Στάθη Σταύρακα. Αργότερα, τον Αύγουστο του 1944, όταν το ανεξάρτητο Τάγμα Λευκάδας εντάχτηκε στο Σύνταγμα Ιονίων Νήσων ήταν υπεύθυνος του ΙΙ Γραφείου αυτού του Συντάγματος.

Ήταν μέλος του ΚΚΕ. Μετά τη Βάρκιζα ήταν κι αυτός καταδιωκόμενος. Το φθινόπωρο του 1946 μαζί με τον Πάνο Γιαννούλη σχημάτισαν ένοπλο τμήμα (σ.σ. Αρχηγείο Λευκάδας – Ξηρομέρου του ΔΣΕ) με προοπτική το τμήμα αυτό να προσπαθήσει να περάσει στην Ήπειρο και να ενωθεί με τμήματα του Δημοκρατικού Στρατού. Μέχρι τον Ιούνιο του 1947 έκαναν πολλές προσπάθειες να πετύχουν το στόχο τους χωρίς να το καταφέρουν, λόγω έλλειψης χώρου για μεγάλους ελιγμούς στο νησί και της τεράστιας πίεσης των χωροφυλάκων, των ΜΑΥδων και τον κάθε λογής παρακρατικών.

Μαθητής του Γυμνασίου Λευκάδας καταθέτει στεφάνι στο Ηρώο στα Γιάννενα στις 25 Μάρτη 1935

Τα τέλη Ιουνίου του 1947 στην προσπάθειά τους να φύγουν οπωσδήποτε για την Ήπειρο, κλείστηκαν από τους 350 περίπου διώκτες τους, χωροφύλακες και παρακρατικούς (η ομάδα του αποσπάσματος των καταδιωκόμενων αγωνιστών ήταν 15 περίπου), και ύστερα από σκληρή μάχη στην περιοχή Πούντα του Ακτίου σκοτώθηκαν οι περισσότεροι. Τα κεφάλια εφτά μαχητών του Δημοκρατικού Στρατού αφού τα έκοψαν τα έφεραν και τα κρέμασαν στο Πεντοφάναρο της κεντρικής πλατεία Λευκάδας. Οι εφτά αγωνιστές ήταν: Γεράσιμος Θερμός – Τλίλας από την Εγκλουβή, Νίκος Γαζής – Παπλογιάννης από τη Βαυκερή, Κώστας Ζακυνθινός – Ρέντζος από τους Πηγαδησάνους, Γιάννης Κοντογεώργης – Μπαλέρτας από την Εγκλουβή, Τάσος Θ. Μανωλίτσης – Βρακάς από τον Αλέξανδρο, Ζώης Παπαδόπουλος από το Πινακοχώρι και Παναγιώτης Μίνου από τη Μερόπη Πωγωνίου Ιωαννίνων. [Δες εδώ περισσότερα].

[Πηγή: Χειρόγραφο Γ. Λογοθέτη, Λευκάδα 1988 (αδημοσίευτο)].

Σε μία έκθεση της Υποδιοίκησης της Βασιλικής Χωροφυλακής Βόνιτσας περί «Εξοντώσεως μελών ενόπλου συμμορίας Γιαννούλη» που συντάχτηκε στις 30 Δεκέμβρη του 1947, ύστερα από παραγγελία του Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών Λευκάδας, αναφέρονται τα ονόματα των ηρωικών νεκρών μαχητών του Αρχηγείου Ξηρομέρου-Λευκάδας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ) («ενόπλου αναρχοκομμουνιστικής συμμορίας Γιαννούλη – Κατσαρού» γράφει η έκθεση) που έπεσαν σε μάχες στις περιοχές δικαιοδοσίας της.

Η έκθεση κοινοποιείται επίσης στις κατά τόπους κοινότητες καταγωγής των μαχητών ώστε να εκδοθούν οι ληξιαρχικές πράξεις θανάτου, καθώς και στην Διεύθυνση Χωροφυλακής Λευκάδας, με την σημείωση ότι στην έκθεση δεν συμπεριλαμβάνονται τα ονόματα των αγωνιστών του ΔΣΕ Πάνου Γιαννούλη, Καπετάνιου του Αρχηγείου, και Ζώη Κούρτη (Φασόλια), «φονευθέντες εν τη Νήσω Λευκάδος». Οι υπογραμμίσεις με έντονα γράμματα των ονομάτων των νεκρών μαχητών του ΔΣΕ καθώς και των τοπωνυμίων όπου σημειώθηκαν οι συγκρούσεις είναι δικές μας.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΧΩΡ/ΚΗ
ΥΠΟΔ/ΣΙΣ ΧΩΡ/ΚΗΣ ΒΟΝΙΤΣΗΣ
ΑΡΙΘ. Πρωτ.
————————————————————————-

Εν Βονίτση τη 30 Δ/βρίου 1947
Προς
τον κ. Εισαγγελέα Πλημ/κών
Εις Λ ε υ κ ά δ α
————————————————————————–

Λαμβάνω την τιμήν κατόπιν της υπ΄ αριθ. 6738 από 6-12-47 υμετέρας παραγγελίας προς την Δ/σιν Χωρ/κής Λευκάδος να υποβάλω προσηρτημένως έκθεσιν εξοντώσεως μελών της ενόπλου αναρχοκομμουνιστικής συμμορίας Γιαννούλη – Κατσαρού κατά τον Ιούνιον 1947 εις συμπλοκάς μετά Εθνικών δυνάμεων συνταχθείσαν δυνάμει του άρθρου 28 του Κώδικος περί ληξιαρχικών πράξεων και να παρακαλέσω δια τα καθ΄ υμάς.

Ο Διοικητής της Υποδ/σεως

Σφραγίδα (ΥΠΟΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗΣ ΒΟΝΙΤΣΗΣ), Υπογραφή

Κοινοποίησις

Ι/ Προέδρους Κοινοτήτων
Ι/ Αλεξάνδρου, 2/ Εγκλουβής, 3/ Βαυκερής Πινακοχωρίου, 4/ Βήσσιανης Ηπείρου, 5/ Μοναστηρακίου και 6/ Παληαμπέλων μετά μιάς εις έκαστον εκθέσεως ίνα συντάξωσι τας οικείας ληξιαρχικάς πράξεις θανάτου.-

2/ Δ/σιν Χωρ/κής Λευκάδος μετά μιάς εκθέσως εις εκτέλεσιν της υπ΄ αριθ. 7/37/85πγ΄ διαταγής της [δυσ. λέξη] τη αναφορά ότι οι φονευθέντες εν τη Νήσω Λευκάδος συμμορίται α/ Π. Γιαννούλης¹ και 2/ Ζώης Κούρτης ή Φασόλιας² του Γεωργίου δεν συμπεριλήφθησαν εις την ανωτέρω έκθεσιν και να ευαρεστηθή να διατάξη σύνταξιν ετέρας υπό αρμοδίας υπηρεσίας.-

Ε Κ Θ Ε Σ Ι Σ
Εξοντώσεως μελών ενόπλου συμμορίας Γιαννούλη.-

Εν Βονίτση σήμερον την 30 Δεκεμβρίου του έτους 1947 ημέραν Τρίτην και ώραν 9 π.μ. ο υπογεγραμμένος Υπομοίραρχος ΓΕΩΡΓΙΟΥ Αριστείδης υποδιοικητής της Υποδ/σεως Χωρ/κής Βονίτσης ενεργών δυνάμει του άρθρου 28 του Κώδικος περί ληξιαρχικών πράξεων και λαμβάνων υπ΄ όψει τα εις το αρχείον της Υποδ/σεως υμών έγγραφα εκτίθημι τα εξής.

Κτά τον Ιούνιον 1947 τεσσαρακονταμελής ένοπλη κομμουνιστική συμμορία Γιαννούλη-Κατσαρού εισβαλούσα εις την περιοχήν της Υποδ/σεως Βονίτσης προς διάπραξιν επαναστατικών πράξεων κατά του Κράτους και αδικημάτων και διωχθείσα υπό των οργάνων του Κράτους, Χωρ/κής και Μ.Α.Υ.³ υπέστη τας κάτωθι απωλείας εις μέλη, φονευθέντων εις συμπλοκάς ως ακολούθως.-

Α! Την 18 Ιουνίου εις θέσιν «Πηγάδι» «Κουρκουτό» του όρους Περγαντή εφονεύθησαν εις συμπλοκήν οι συμμορίται Ι/ Νικόλαος Τσούτσης εκ Μοναστηρακίου Βονίτσης και 2/ Κωστάγγελος Βανδώρος ή Χάρος εξ Εγκλουβής Λευκάδος.-

Β! Την 19 Ιουνίου 1947 εις θέσιν «Μαύρο Κούτσορο» περιοχής Μοναστηρακίου εφονεύθησαν εις συμπλοκήν οι συμμορίται Ι/ Ευστάθιος Σταμάτης ή Δημαράς, 2/ Χρήστος Λαδιάς και 3/ Χρήστος Ντάλας ή Κουφός κάτοικοι άπαντες Παληαμπέλων.-

Γ! Την 18 Ιουνίου 1947 εις θέσιν «Κάλπη» Ακτίου⁴ εφονεύθησαν εις συμπλοκήν οι συμμορίται Ι/ Μήνος Παναγιώτης ή Κώστας εκ Βήσσανης Ηπείρου 2/ Νικόλαος Γαζής ή Παπλαγιάννης εκ Βαυκερής Λευκάδος, 3/ Γεράσιμος Θερμός ή Τίλιος⁵ του Γεωργίου εξ Εγγλουβής Λευκάδος, 4/ Ζώης Παπαδόπολουλος του Νικολάου εκ Πινακοχωρίου Λευκάδος, 5/ Αναστάσιος Μανωλίτσης ή Χάρος⁶ εξ Αλεξάνδρου Λευκάδος, 6/ Ιωάννης Κοντογεώργης ή Μπαλέρτας εξ Εγκλουβής Λευκάδος, 7/ Κωνσταντίνος Ζακυνθινός εκ Παληαμπέλων⁷.-

Εφ΄ ω συνετάγη και υπογράφεται

Ο Διοικητής της Υπδ/σεως

Σφραγίδα (ΥΠΟΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗΣ ΒΟΝΙΤΣΗΣ), Υπογραφή

__________________________________________
¹ Ο Πάνος Γιαννούλης έχασε τη ζωή του μετά την Μάχη της Πούντας στην προσπάθεια να διαφύγει με καΐκι. Προδόθηκε και σκοτώθηκε από τους διώκτες του. Μαζί του ήταν τότε οι συγχωριανοί μας (Αλεξανδρίτες) Τάσος Μανωλίτσης και ο ανηψιός του Γιώργος Μανωλίτσης που αιχμαλωτίστηκαν. (Δες εδώ).
² Ο Ζώη Κούρτης επέζησε της Μάχης της Πούντας και πέρασε ξανά στη Λευκάδα. Στις 29 Ιούνη του 1947, λίγες μέρες αργότερα, έπεσε μετά από προδοσία σε ενέδρα χωροφυλάκων και παρακρατικών στην περιοχή της Νικιάνας και τραυματίστηκε θανάσιμα. (Δες εδώ).
³ Τα MAY ήταν «Μονάδες Ασφαλείας Υπαίθρου» που έδρασαν κυρίως στη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου. Μεγάλο μέρος των μελών τους, αν όχι όλοι, ήταν ακροδεξιοί, που προέρχονταν από τις μοναρχοφασιστικές συμμορίες των ετών 1944-1947, οι οποίες στη συνέχεια βαφτίστηκαν Τμήματα επιστράτων χωροφυλάκων ή MAY. Τα TEA (Τάγματα Εθνικής Ασφαλείας) που δημιουργήθηκαν αργότερα, μια παραστρατιωτική οργάνωση στην υπηρεσία των κυβερνήσεων της δεξιάς, και όχι μόνο, ήταν επανδρωμένα με πολίτες που ήταν στην πλειοψηφία τους οπαδοί της άκρας Δεξιάς και της Δεξιάς και προήλθαν από τα MAY.
⁴ Η σύγκρουση αυτή έχει μείνει γνωστή στην τοπική ιστοριογραφία ως «Μάχη της Πούντας». Ήταν η αρχή του τέλους της σύντομης δράσης του Αρχηγείου του ΔΣΕ στην περιοχή του Ξηρομέρου. Τα κεφάλια των επτά μαχητών του ΔΣΕ που έπεσαν στην μάχη κρεμάστηκαν από τους παρακρατικούς, σε αγαστή συνεργασία με το επίσημο κράτος, στο Πεντοφάναρο, στην Κεντρική Πλατεία της πόλης της Λευκάδας. (Δες εδώ).
⁵ Το σωστό παρωνύμιο (ψευδώνυμο) του ηρωικού κομμουνιστή δάσκαλου από την Εγκλουβή Γεράσιμου Θερμού ήταν «Τλίλας». (Δες εδώ).
⁶ Το ψευδώνυμο «Χάρος» το έφερε ο επίσης Αλεξανδρίτης (από τον Αλέξανδρο Λευκάδας) Αναστάσιος Μανωλίτσης, που τραυματίστηκε στην προσπάθειά του να διαφύγει μαζί με τον Πάνο Γιαννούλη μετά την μάχη, και όχι ο Τάσος Θωμά Μανωλίτσης (Βρακάς) που είχε το ίδιο όνομα και σκοτώθηκε στην Μάχη της Πούντας. (Δες εδώ).
⁷ Ο Κωνσταντίνος Ζακυνθινός (Ρέντζος) ήταν από τους Πηγαδησάνους Λευκάδας και όχι από τα Παληάμπελα όπως εσφαλμένα αναφέρεται στην έκθεση.