Σαν σήμερα το 1951 η Ασφάλεια ανακαλύπτει τον ασύρματο του παράνομου ΚΚΕ στη Γλυφάδα

Ηλίας Αργυριάδης, Νίκος Καλούμενος, Νίκος Βαβούδης

Σαν σήμερα το 1951 η Ασφάλεια ανακαλύπτει τον ασύρματο του παράνομου ΚΚΕ στη βίλα Αύρα στη Γλυφάδα. Συλλαμβάνονται ο Ηλίας Αργυριάδης και η Κατίνα Δάλλα. Μια μέρα αργότερα, στις 15 Νοέμβρη 1951, η Ασφάλεια ανακαλύπτει και τον δεύτερο ασύρματο στο σπίτι του Νίκου Καλούμενου στην Καλλιθέα. Συλλαμβάνεται όλη η οικογένεια Καλούμενου. Ο Νίκος Βαβούδης, ο οποίος είχε την ευθύνη της λειτουργίας των ασυρμάτων αυτοπυροβολείται μέσα στην κρύπτη και σύμφωνα με την ανακοίνωση της αστυνομίας, πέθανε την επόμενη μέρα.

Το ότι το ΚΚΕ χρησιμοποιούσε ασυρμάτους για την παράνομη δουλειά του ήταν κάτι το απολύτως φυσιολογικό -σε κείνες τις συνθήκες- αφού δεν είχε άλλο καλύτερο και ταχύτερο τρόπο επικοινωνίας με τις οργανώσεις του – τουλάχιστον αυτές που βρίσκονταν στην πρωτεύουσα. Άλλωστε η λειτουργία των ασυρμάτων για τις ανάγκες της παράνομης κομματικής δουλειάς δεν ήταν κάτι που προέκυψε τη δεκαετία του ΄50. Ασυρμάτους το ΚΚΕ είχε τουλάχιστον από τη δεκαετία του ΄30 και ορισμένους από αυτούς τους είχε πιάσει η Δικτατορία του Μεταξά. Συνεπώς επρόκειτο για μια συνήθη κομματική πρακτική που τη γνώριζαν καλά οι διωκτικές αρχές, αλλά αυτό δεν τις εμπόδισε καθόλου να στήσουν τη σκευωρία για δήθεν κατασκοπία.

Δύο μέρες πριν από τη λήξη της πρώτης δίκης του Νίκου Μπελογιάννη, στις 14 Νοέμβρη 1951, δυνάμεις της Κρατικής Ασφάλειας περικύκλωσαν τη βίλα «ΑΥΡΑ» στην Άνω Γλυφάδα και το σπίτι της οδού Λυκούργου 39 στην Καλλιθέα. Η βίλα «ΑΥΡΑ», όπου ζούσε η οικογένεια του Ηλία Αργυριάδη, παλιού στελέχους του ΚΚΕ, ήταν η κρύπτη του ενός ασυρμάτου και το σπίτι της Καλλιθέας, όπου κατοικούσε η οικογένεια του Νίκου Καλούμενου, επίσης παλιού στελέχους του Κόμματος, ήταν η κρύπτη του δεύτερου ασυρμάτου. Σε αυτή βρισκόταν εκείνη την ώρα και ο Βαβούδης. Στο μεταξύ, από τις 23 Οκτώβρη 1951 είχε συλληφθεί από την Ασφάλεια Πειραιά ο δικηγόρος και οικονομολόγος Δημήτρης Μπάτσης (ο Δημήτρης Μπάτσης ήταν διευθυντής του επιστημονικού περιοδικού «Ανταίος». Έγραψε το βιβλίο «Η βαριά βιομηχανία στην Ελλάδα»).

Ο Αργυριάδης συνελήφθη, ενώ η γυναίκα του, Κατερίνα Δάλλα, που επίσης συνελήφθη και βασανίστηκε άγρια, αφέθηκε ελεύθερη και στη συνέχεια αυτοκτόνησε. Η ασυρματίστρια Ρούλα Λαζαρίδου είχε φυγαδευτεί από τον Βαβούδη. Συνελήφθησαν επίσης ο Καλούμενος, η γυναίκα του Ουρανία και τα τρία παιδιά τους, Μαρία, Μαργαρίτα και Πέτρος, καθώς και ο αδελφός της Ρούλας Λαζαρίδου, Τάκης, που ήταν στρατιώτης. Ο Βαβούδης αυτοκτόνησε μέσα στην κρύπτη.

Η Μαργαρίτα Καλούμενου, κόρη του Νίκου Καλούμενου, που εκτελέσθηκε μαζί με τον Νίκο Μπελογιάννη και στου οποίου το σπίτι είχε διαμορφωθεί η κρύπτη για τον ασύρματο του ΚΚΕ και τον ασυρματιστή Νίκο Βαβούδη, έχει καταθέσει τη μαρτυρία της από τους δύσκολους, σκληρούς αγώνες των κομμουνιστών στην παρανομία. Σε εκδήλωση του ΚΚΕ το 2011 στην Καλλιθέα για την κομματική αποκατάσταση του Νίκου Βαβούδη (μέσα στο κλίμα της εποχής εκείνης με το ΚΚΕ σε συνθήκες βαθιάς παρανομίας, είχε καταγγελθεί μέσω του ραδιοφωνικού σταθμού «Ελεύθερη Ελλάδα» ως «πρακτορας του εχθρού», γιατί αν και είχε καταστρέψει άλλα χαρτιά δεν κατέστρεψε τον κρυπτογραφικό κώδικα, ενώ η Ασφάλεια δεν είχε δώσει τη σορό του, ούτε έγινε γνωστό το μέρος της ταφής του) είχε περιγράψει τη μέρα εκείνη, τον Νοέμβρη του 1951, όταν η Ασφάλεια ανακάλυψε τον μυστικό ασύρματο του ΚΚΕ στο σπίτι τους, στην Καλλιθέα.

Όπως είχε πει η Μ. Καλούμενου, ο πατέρας της, Νίκος, ήταν «κομμουνιστής πριν από το 1920, στην Κωνσταντινούπολη, πιστός και αδιασάλευτος στις αρχές του. Τότε, εκεί, γνώρισε τον Νίκο Ζαχαριάδη, παιδί με κοντά παντελονάκια, εργάτη, μα τον εντυπωσίασε η προσωπικότητά του. Και ήταν κοντά του. Όταν ο Ζαχαριάδης ήρθε στην Ελλάδα, το 1934 και έγινε Γραμματέας του ΚΚΕ, ειδοποίησε τον Καλούμενο να έρθει από την Πόλη να δουλέψουν στην Αθήνα για το Κόμμα. Ο Καλούμενος, με γυναίκα και δύο παιδιά, τύπος σιωπηλός, εργάτης, σχεδόν αφανής, είχε αρμοδιότητα να νοικιάζει για να μένει οικογενειακώς, μικρές μονοκατοικίες, διαδοχικά, όπου εκεί γίνονταν μυστικές συναντήσεις, εργασίες, ακόμα και κρυφά συνέδρια του Κόμματος, επί Μεταξά τότε. Στη γερμανική κατοχή, εντάχθηκε στον τομέα πόλης του ΕΑΜ.

Το 1946, με γυναίκα και τρία παιδιά έμενε στη Λυκούργου 39 τότε, σε μια μονοκατοικία με πλυσταριό πίσω στον κήπο, δέντρα, κοτέτσια κ.λπ. Σ΄ αυτό το σπίτι του έκρυβε τον ασύρματο του ΚΚΕ και τον ασυρματιστή, Νίκο Βαβούδη. Δηλαδή, ο Καλούμενος και η οικογένειά του, έβαλαν «το κεφάλι τους στον ντορβά», που λένε, γνωρίζοντας τον κίνδυνο που διέτρεχαν. Ήξεραν ότι τέτοια παράνομη δράση είχε συνέπειες οριστικές για όλους.

Ο ασυρματιστής Νίκος Βαβούδης, παράνομος, διωκόμενος, διότι γνωστός στην ασφάλεια, ως παλαιός κομμουνιστής, ήταν άνθρωπος ιδιοφυής, με πολλές γνώσεις και ικανότητες. Και ήταν ο βασικός συνδετικός κρίκος σε όλη τη μυστική προσπάθεια που γινόταν για την ενημέρωση και οργάνωση που γινόταν με το μυστικό και παράνομο δίκτυο του Κομμουνιστικού Κόμματος στην Ελλάδα.

Ήταν κύριος, σοβαρός, καλά ντυμένος. Ερχόταν σαν «θείος Κώστας» για επίσκεψη στο σπίτι της οικογένειας Καλούμενου. Εκεί, επί ώρες και μέρες κρυβόταν στο υπόγειο του πλυσταριού, ειδικά κατασκευασμένο από εκείνον και τον Καλούμενο, με αόρατη είσοδο. Εκεί, με τον ασύρματο, μέρες και συνήθως νύχτες, επικοινωνούσε για να διασυνδέει όλα τα δίκτυα του ΚΚΕ και να μεταφέρει με μυστικούς κωδικούς ειδήσεις και ενημέρωση και να παίρνει οδηγίες, ανάμεσα σε Αθήνα και τον πυρήνα του ΚΚΕ στο εξωτερικό (…)

Εκείνο το βράδυ του Νοέμβρη εκεί, πάνω στον ασύρματο, βρέθηκε την ώρα της δουλειάς του, όταν δύο η ώρα τη νύχτα, η αστυνομία, που έψαχνε με το τζιπ και το ραδιογωνιόμετρο στην περιοχή, εισέβαλε άγρια στο σπίτι, όπως και σε όλα τα σπίτια του τετραγώνου. Δεν μπορούσαν να εντοπίσουν από πού προέρχονταν τα σήματα Μορς. Τραβώντας ένα καλώδιο, διακόψαμε αυτόματα τη σύνδεση με το υπόγειο πριν αντιληφθούν οι αστυνομικοί.

Δυόμισι εικοσιτετράωρα έψαχναν σε όλα τα σπίτια. Όλη η γειτονιά ταλαιπωρήθηκε. Όμως εμείς, όλη η οικογένεια Καλούμενου, κάναμε τους αδιάφορους, για να μην υποψιαστούν. Και ο Βαβούδης, άγρυπνος, χωρίς τροφή και νερό, χωρίς εξαερισμό καν, έμενε στην κρύπτη του. Ξέραμε ότι δεν υπήρχε τρόπος διαφυγής. Ούτε τρόπος σωτηρίας. Περιμέναμε μόνο. Ώσπου ήρθε το μηχανικό του στρατού με τον συνταγματάρχη Παυλίδη και τον εντόπισαν με τα μηχανήματά τους.

Τότε – πότε πρόφθασαν; – κατέφθασαν ο υπουργός εσωτερικών, Ρέντης, ο αρχηγός της αστυνομίας, Ρακιτζής και άλλοι. Κοσμοσυρροή στο σπίτι. Χαλασμός.

Με διέταξαν, με το όπλο στο χέρι, εμένα προσωπικά, να μιλήσω στον Βαβούδη από μια τρύπα. Εκείνος μου απάντησε: «Πες τους, αυτουνούς ότι εμένα δε θα με βάνουνε στο χέρι ζωντανό!». Είχε δυο όπλα, μας τα είχε δείξει. Κατέστρεψε ασύρματο, έκαψε χαρτιά και αυτοπυροβολήθηκε, εκεί, κάτω από τα πόδια μας. Αναστάτωση. Χάος στο σπίτι. Με απείλησαν «θα σε σκοτώσουμε, πες μας από πού ανοίγει να τον πάρουμε». Εγώ ήξερα. «Δεν μπορώ να σας πω, από μέσα ανοίγει, αυτός ο ίδιος πρέπει να σας ανοίξει». «Πες μας, εδώ, δείξε μας». «Δεν μπορώ, από μέσα ανοίγει». Είχαν τρελαθεί όλοι τους, τρέμαν. Ερήμωσαν, τρύπησαν, γκρέμισαν, άνοιξαν μια τρύπα στο πλυσταριό, με πήραν άρον – άρον με ένα τζιπ στην ασφάλεια…

Μετά από καιρό, η γειτονιά μας είπε ότι τον είδαν που τον έβγαλαν στα χέρια, με το κεφάλι όλο αίματα. Κι αυτοί, έψαξαν, γκρέμισαν, τρύπησαν, ερήμωσαν το σπίτι.

Με το «στοιχείο» των ασυρμάτων άρχισε στις 15 Φλεβάρη 1952 η δεύτερη δίκη του Νίκου Μπελογιάννη και ακόμα 28 κομμουνιστών, με την κατηγορία της «διενέργειας κατασκοπείας κατά των συμφερόντων του κράτους».

Η δίκη στο Α΄ Διαρκές Στρατοδικείο Αθηνών διεξήχθη με βάση τον μεταξικό νόμο 375/1936, που ανασύρθηκε από τα συρτάρια και μπήκε σε εφαρμογή.

Με την κατηγορία της κατασκοπείας, το αστικό κράτος επεδίωξε το διασυρμό του ΚΚΕ ως κόμματος ξενοκίνητου, που η δράση του δήθεν ερχόταν σε ευθεία σύγκρουση με τα συμφέροντα του λαού. Η κατηγορία εξυπηρετούσε το στόχο της απομόνωσης του ΚΚΕ από το λαό, τη συκοφάντηση και το μηδενισμό της ηρωικής δράσης του ενάντια στο γερμανοϊταλικό και βουλγαρικό και στη συνέχεια στον αγγλικό και αμερικανικό ιμπεριαλισμό. Ο ταξικός αντίπαλος κατασκεύασε αυτήν την κατηγορία διαστρέφοντας απόλυτα το περιεχόμενο του προλεταριακού διεθνισμού, τον πατριωτισμό της εργατικής τάξης.

Το αστικό κράτος είχε και άλλους λόγους που χρειαζόταν την αναβίωση του συγκεκριμένου νόμου. Η επιλογή του συντασσόταν με τη διεθνή αντικομμουνιστική υστερία και την ψυχροπολεμική πολιτική του καπιταλισμού. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι την ίδια περίοδο στις ΗΠΑ (29 Μάρτη 1951) καταδικάστηκαν σε θάνατο ως κατάσκοποι της Σοβιετικής Ένωσης ο Τζούλιους και η Έθελ Ρόζενμπεργκ, που εκτελέστηκαν στην ηλεκτρική καρέκλα στις 19 Ιούνη 1953.

Την 1η Μάρτη εκδόθηκε η απόφαση του στρατοδικείου, που προέβλεπε την ποινή του θανάτου για 8 κατηγορούμενους (Νίκος Μπελογιάννης, Ηλίας Αργυριάδης, Νίκος Καλούμενος, Δημήτρης Μπάτσης, Έλλη Ιωαννίδου, Τάκης Λαζαρίδης, Μιλτιάδης Μπισμπιάνος, Χαράλαμπος Τουλιάτος). Οι 4 πρώτοι εκτελέστηκαν στου Γουδή, στις 30 Μάρτη 1952, ενώ στους άλλους 4 δόθηκε χάρη και η ποινή τους μετατράπηκε σε ισόβια δεσμά. Ο Μπελογιάννης καταδικάστηκε δις εις θάνατον.

(Πηγή: Εφημερίδες «Ριζοσπάστης» και «Ελευθερία»)