Άνθισαν οι βιολέτες (Νάρκισσος ο κυπελλοφόρος ή ταζέττιος)

Εικόνες από τη Νικιάνα Λευκάδας

Είναι η εποχή τους. Στο χωριό μου τα φυτά αυτά τα λένε Bιολέτες και υπάρχουν δύο είδη με χαρακτηριστικό τους γνώρισμα το μεθυστικό άρωμα. Σε μια περιοχή μάλιστα των ορεινών οικισμών του Αλεξάνδρου, κοντά στα «Σκινιά», υπάρχουν ολόκληρα χωράφια που είναι καλυμμένα με Νάρκισσους του είδους tazetta (ταζέττιος), όπως είναι η επιστημονική του ονομασία.

Ως Νάρκισσο (Narcissus) της τάξης των Αμαρυλλιδωδών, το γένος του οποίου περιλαμβάνει περί τα 35 είδη που απαντώνται στην Ευρώπη, την βορειοδυτική Ασία και την βόρειο Αφρική περιγράφει το φυτό αυτό ο Π.Γ. Γεννάδιος («Λεξικόν Φυτολογικόν», Αθήνα, 1914). Είναι φυτά ποώδη, πολυετή, βολβόριζα, «τινά μυρεψικά, τα πλείστα κοσμητικά, θεραπευόμενα πολλαχού δια τα ωραία και συνήθως εύοσμα άνθη των».

Είδη της ελληνικής χλωρίδας είναι τα εξής: α) Νάρκισσος ο κυπελλοφόρος ή ταζέττιος (Narcissus tazetta), o κατ΄ εξοχήν νάρκισσος των αρχαίων «εφ΄ ου άνθος λευκόν εν μέσω δε κοίλον έχον κροκοειδές» (Διοσκουρίδης). Είναι το πιο συνηθισμένο είδος στον ελληνικό χώρο που απαντάται με πολλές διαφορές και ονομάζεται κατά τόπους: Τσαμπάκι, Ζαμπάκι, Μανουσάκι (Ζάκυνθο), Βούτσινο (Μεσολόγγι), Γκρίζο (Χακίδα), Ίτσο (Λαμία). β) Νάρκισσος ο ποιητικός (Narcissus poeticus). Στο είδος αυτό αναφέρεται ο Νάρκισσος του Διοσκουρίδη ο έχων άνθος λευκόν και εν μέσω «πορφυροειδές». γ) Νάρκισσος ο όψιμος (Narcissus seretinus).

Από τα άνθη του Νάρκισσου του κυπελλοφόρου λαμβάνεται «δι΄ απορροφήσεως μυρεψικόν αιθέριον έλαιον. Τα άνθη του εχρησιμοποιούντο το πάλαι προς παρασκευήν του ναρκισσίνου μύρου που παρεσκευάζετο ιδίως εν Χαιρωνία». (Παυσανίας 9, 41, 3).

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία «ο Νάρκισσος εβλάστησε παρά πηγήν του Ελικώνος ονομαζομένην του Ναρκίσσου, διότι ο υιός του Κηφισσού και της νύμφης Λειριόπης, νέος ωραιότατος ονομαζόμενος Νάρκισσος εξέπνευσεν εκεί προσβληθείς υπό μαρασμού κατά τινα μεν εκδοχήν εκ θλίψεως δια την απώλειαν της αδελφής του, ην υπερηγάπα, κατ΄ άλλην δε εξ έρωτος της ιδίας εαυτού μορφής, ην κύπτων έβλεπεν αντικατοπτριζομένην εις τα κρυστάλλινα ύδατα της πηγής».