Μούσα η των σοφών (Musa sapientum), κοινώς Βανανέα (Μπανανιά)

Μπανανιές έχουμε δει σε διάφορα μέρη του νησιού μας, τόσο σε χωριά όσο και στην πόλη της Λευκάδας. Ωριμάζουν κατά ένα μέρος τον καρπό τους και όσοι τον έχουν δοκιμάσει λένε ότι είναι εύγευστος. Τις «καίει» καμιά φορά η παγωνιά, αλλά έχουμε δει να ανανεώνονται πολύ γρήγορα. Οι φωτογραφίες είναι σημερινές από τη Νικιάνα Λευκάδας.

Ως Μούσα (Musa) της τάξης των Σκιταμινωδών περιγράφει την μπανανιά (Βανανέα) ο Π.Γ. Γεννάδιος («Λεξικόν Φυτολογικόν», Αθήνα, 1914). Όπως γράφει, το γένος περιλαμβάνει περί τα 12 είδη, ιθαγενή των τροπικών και παρατροπικών περιοχών. Είναι φυτά ποώδη πολυετή, βραχυστελέχη, μονόκαρπα. Τα αξιολογότερα είδη που περιγράφει είναι:

α) Μούσα η αβυσσινιακή (Musa Enste), που είναι το πιο διαδεδομένο είδος. Είναι φυτό ιθαγενές της Αβυσσινίας (Αιθιοπίας), που χρησιμοποιείται ως κοσμητικό. Πολλαπλασιάζεται εύκολα με σπορά και ευδοκιμεί και στα θερμότερα μέρη των παραμεσόγειων χωρών. Αναφέρει ότι καλλιεργήθηκε παλιότερα στην ύπαιθρο, στο πρώην Δημόσιο Δενδροκομείο Αθηνών (τον χειμώνα για να προφυλαχτεί από το ψύχος καλύπτονταν με άχυρα).

β) Μούσα η κοκκίνη (Musa coccinea), ιθαγενές είδος της Κοχιγκίνης (;), που πολλαπλασιάζεται με σπορά και ευδοκιμεί σε χώρες χωρίς παγετούς.

γ) Μούσα η υφαντική (Musa textilis), ιθαγενές είδος των Φιλιππίνων όπου ονομάζεται Abaca και καλλιεργείται ευρέως για την κλωστική ουσία που παρέχει και είναι γνωστή στο εμπόριο με το όνομα καννάβιο της Μανίλλης.

δ) Μούσα η των σοφών (Musa sapientum), η κατ΄ εξοχήν Βανανέα, η οποία καλλιεργήθηκε από τα πολύ παλιά χρόνια ως οπωροφόρο δέντρο στις Ανατολικές Ινδίες (έτσι χαρακτηρίζονταν από τους Ευρωπαίους μετά τον 16ο αιώνα οι περιοχές της νότιας και νοτιοανατολικής Ασίας, τα νησιά της Ωκεανίας και οι Φιλιππίνες).

Ο Πλίνιος περιγράφει λεπτομερώς το είδος αυτό που το ονομάζει Pala και αναφέρει ότι το είδαν οι στρατιώτες του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Το όνομα του γένους Musa λέγεται ότι το έδωσε ο Λινναίος σε ανάμνηση του Ρωμαίου Antonius Musa, ιατρού του Αυτοκράτορα Αυγούστου. Ο ιστοριογράφος της Κύπρου Estienne de Lusignian αναφέρει ότι επί των ημερών του (1580) παράγονταν στην Κύπρο εξαιρετικής ποιότητας μπανάνες, οι οποίες ονομάζονταν από τους νησιώτες μήλα του Παραδείσου. Ακόμη και σήμερα πολλοί Κύπριοι ονομάζουν την μπανανιά Συτσά του Αδάμ και τον καρπό της Σύκο του Αδάμ.

Ο Π.Γ. Γεννάδιος σημειώνει ακόμη μεταξύ άλλων ότι στην Ελλάδα η Βανανέα καλλιεργείται και ωριμάζει λιγότερο ή περισσότερο τον καρπό της στην Καλαμάτα και σε μερικά μέρη της Επτανήσου, μπορεί όμως να καλλιεργηθεί με επιτυχία και σε πολλά νησιά του Αιγαίου πελάγους, όπου οι παγετοί είναι σπάνιοι, ολιγόωροι και όχι δριμείς.