Ο καπιταλισμός θρηνεί τον ηγέτη της αντεπανάστασης!
Με διθυραμβικές δηλώσεις τοποθετήθηκαν οι ηγέτες αλλά και μεγάλα ιδρύματα του καπιταλισμού για τον θάνατο του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ.
Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, τον χαρακτήρισε «σπάνιο» ηγέτη με ένα «εξαιρετικό όραμα». Η πρόεδρος της Κομισιόν είπε ότι αφήνει «μια κληρονομιά που δεν θα ξεχάσουμε». Ο γγ του ΟΗΕ δήλωσε ότι «ο κόσμος έχασε έναν τεράστιο παγκόσμιο ηγέτη» που «άλλαξε τον ρου της Ιστορίας». Και φυσικά σε παρόμοιο ύφος τοποθετήθηκαν όλοι οι ηγέτες των καπιταλιστικών κρατών στην Ευρώπη.
Ακόμη και το ίδρυμα Ρέιγκαν, του Προέδρου των ΗΠΑ δηλαδή που η θητεία του συνέπεσε με την περίοδο που ΓΓ του ΚΚΣΕ ήταν ο Γκορμπατσόφ, ανακοίνωσε ότι «θρηνεί την απώλεια» του ηγέτη που «ήταν κάποτε πολιτικός αντίπαλος του Ρόναλντ Ρέιγκαν και κατέληξε να γίνει φίλος του».
Την ίδια ώρα και ο Πούτιν δήλωσε ότι ο Γκορμπατσόφ ήταν «μια πολιτική προσωπικότητα που είχε μεγάλη επίδραση στον ρου της παγκόσμιας Ιστορίας» και ότι «αντιλήφθηκε βαθιά πως οι μεταρρυθμίσεις ήταν απαραίτητες και προσπάθησε να προσφέρει τις δικές του λύσεις σε οξυμένα προβλήματα».
Αυτή η εικόνα του καπιταλιστικού κόσμου να θρηνεί για τον θάνατο του πρώην ΓΓ του ΚΚΣΕ και τελευταίου Προέδρου της Σοβιετικής Ενωσης, που σε κάποια άλλη εποχή θα έμοιαζε τελείως παράδοξη, είναι στις σημερινές συνθήκες προσωρινής νίκης της αντεπανάστασης απολύτως λογική, γιατί ο Μ. Γκορμπατσόφ ήταν εκείνος που ηγήθηκε των δυνάμεων που ανέτρεψαν τον σοσιαλισμό, που έδωσαν σάρκα και οστά στην αντεπαναστατική θύελλα των αρχών της δεκαετίας 1990.
Η έναρξη της αντεπανάστασης και ο ρόλος του Γκορμπατσόφ
Ο Μ. Γκορμπατσόφ αναλαμβάνει τη θέση του ΓΓ του ΚΚΣΕ το 1985 και η περίοδος που ακολουθεί αποτελεί ουσιαστικά την τυπική έναρξη της τελευταίας πράξης της αντεπανάστασης. Είναι μια περίοδος που ο οπορτουνισμός, που ως ρεύμα έχει κυριαρχήσει πλήρως στις γραμμές του ΚΚΣΕ, μετατρέπεται πλέον σε ανοιχτή αντεπαναστατική δύναμη ανατροπής του σοσιαλισμού.
Στα χρόνια που ακολουθούν, υιοθετούνται μια σειρά μέτρα στο πλαίσιο της περίφημης πολιτικής της «περεστρόικα» (αναδιάρθρωση) και της «γκλάσνοστ» (άνοιγμα – διαφάνεια) που αφορούν την οικονομία και τα όργανα της εργατικής εξουσίας. Στην ουσία, με αυτές τις μεταρρυθμίσεις προωθήθηκαν οι καπιταλιστικές σχέσεις, οι οποίες με νόμο του 1987 κατοχυρώθηκαν και θεσμικά ως πολυμορφία των σχέσεων ιδιοκτησίας και παράλληλα τα όργανα της εργατικής εξουσίας εκφυλίστηκαν σε αστικά κοινοβουλευτικά σώματα.
Προωθήθηκε επίσης το «άνοιγμα προς τη Δύση» και έτσι η οπορτουνιστική γραμμή για την «ειρηνική συνύπαρξη» μετατράπηκε στη θέση για συνεργασία καπιταλισμού και σοσιαλισμού για την υπεράσπιση των λεγόμενων «οικουμενικών αξιών», μιλώντας στην ουσία για κοινά «προβλήματα» ανεξαρτήτως συστήματος.
Παράλληλα, οι δυνάμεις της αντεπανάστασης εξαπέλυσαν μια μεγάλη ιδεολογική επίθεση, μέσα από θεωρητικά περιοδικά, εκδόσεις, μέσα ενημέρωσης αλλά και τον πολιτισμό. Αφετηρία φυσικά ήταν η παραχάραξη της Ιστορίας, ρίχνοντας «τόνους λάσπης» στην ηρωική ιστορική διαδρομή των μπολσεβίκων, ενώ στη συνέχεια πέρασαν στην αμαύρωση κάθε πτυχής της σοβιετικής κοινωνίας.
Τελική πράξη αποτέλεσαν μέτρα που προώθησαν την αυτονόμηση των Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών και έτσι ενισχύθηκαν διεργασίες που διέλυσαν αρχικά το σοσιαλιστικό στρατόπεδο και εν τέλει την ίδια την ΕΣΣΔ.
Χρειάζεται να σημειώσουμε ότι όλες αυτές οι αντεπαναστατικές μεταρρυθμίσεις προωθούνταν στο όνομα της υπεράσπισης του σοσιαλισμού με ύπουλα συνθήματα, όπως «επανάσταση μέσα στην επανάσταση», «περισσότερη δημοκρατία», «περισσότερος σοσιαλισμός», γιατί ένα μεγάλο μέρος του λαού, που έβλεπε υπαρκτές αδυναμίες στη σοσιαλιστική οικοδόμηση, ήθελε αλλαγές μέσα στον σοσιαλισμό.
Όλα αυτά φυσικά δεν ήταν αποκλειστικό έργο του Γκορμπατσόφ, αλλά ενός ολόκληρου αντεπαναστατικού ρεύματος μέσα στο ίδιο το ΚΚΣΕ. Όμως ο Γκορμπατσόφ ηγήθηκε αυτής της αντεπαναστατικής επίθεσης τόσο στην εσωκομματική διαπάλη, στη σύγκρουση μέσα στο εργατικό κράτος, στην ιδεολογική διαπάλη, αλλά και στο άνοιγμα προς τον καπιταλισμό. Οι μετέπειτα διαφημίσεις της «Pizza Hut» και της «Luis Vuitton» είναι απλά το φυσικό επακόλουθο της πλήρους παράδοσης στον ταξικό αντίπαλο, που οδηγεί αντικειμενικά και στον εξευτελισμό.
Η βαθύτερη αιτία των ανατροπών
Φυσικά τα γεγονότα αυτά δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία, ούτε ήταν αποτέλεσμα απλά κάποιου μυστικού σχεδίου ανατροπής του σοσιαλισμού, παρότι οι χώρες του ιμπεριαλισμού, το ΝΑΤΟ και ειδικά οι ΗΠΑ ανέπτυσσαν και με πρακτικό τρόπο την υπονόμευση του σοσιαλισμού. Ενώ ο ίδιος ο Γκορμπατσόφ είχε δηλώσει: «Ο στόχος ολόκληρης της ζωής μου ήταν η εξολόθρευση του κομμουνισμού. Ακριβώς για να πετύχω αυτόν το σκοπό, χρησιμοποίησα τη θέση μου στο κόμμα και στη χώρα».
Όμως για να ανατραπεί η εργατική εξουσία δεν αρκούσαν όλα αυτά από μόνα τους. Η αιτία ήταν βαθύτερη και αφορούσε – όπως έχει αναδείξει το ΚΚΕ στις επεξεργασίες του – στη δημιουργία κοινωνικών δυνάμεων που είχαν συμφέρον από την ανατροπή του σοσιαλισμού. Γιατί έγινε αυτό;
Η πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ δεν προχώρησε ευθύγραμμα, ανοδικά και ομαλά. Τα πρώτα χρόνια έγινε κατορθωτό να μπουν οι βάσεις της νέας κοινωνίας, δηλαδή να δοθεί γενικά με επιτυχία η πάλη για την ανάπτυξη των κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής, την κατάργηση της μισθωτής εργασίας και την κυριαρχία του κοινωνικοποιημένου τομέα της παραγωγής με βάση τον Κεντρικό Σχεδιασμό. Παράλληλα, εκείνη την περίοδο αναπτύχθηκαν οι νέοι θεσμοί της εργατικής εξουσίας και προχώρησε με επιτυχία η προσπάθεια της ανοικοδόμησης της ΕΣΣΔ μετά τον Β” Παγκόσμιο Πόλεμο.
Παρά αυτές τις επιτυχίες μετά το πρώτο μεταπολεμικό οικονομικό πλάνο, εμφανίστηκε καθυστέρηση στην αγροτική παραγωγή και ορισμένα προβλήματα στα αποτελέσματα του κεντρικού σχεδιασμού, μεταξύ άλλων στις αναλογίες μεταξύ παραγωγικών κλάδων. Επρόκειτο για νέες προκλήσεις που έθετε το νέο επίπεδο ανάπτυξης της κοινωνικής παραγωγής που είχε κατακτήσει η ΕΣΣΔ. Ηταν προκλήσεις που, όπως η ζωή έδειξε, δεν υπήρχε συλλογικά κατακτημένη θεωρητική δυναμική που θα μπορούσε να προσαρμόσει την κομμουνιστική στρατηγική σε αυτές.
Έτσι τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν δεν ερμηνεύτηκαν σωστά και δεν αντιμετωπίστηκαν με άξονα την ενίσχυση και επέκταση των κομμουνιστικών σχέσεων. Ερμηνεύτηκαν ως αναπόφευκτες αδυναμίες που έχει από τη φύση του ο κεντρικός σχεδιασμός και όχι ως αποτέλεσμα των αντιθέσεων από τις επιβιώσεις του παλιού, ως αποτέλεσμα των λαθών τού μη επιστημονικά επεξεργασμένου σχεδίου. Ετσι, αντί η λύση να αναζητηθεί προς τα εμπρός, προς την επέκταση και ισχυροποίηση των κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής και κατανομής, αναζητήθηκε προς τα πίσω, στην αξιοποίηση εργαλείων και σχέσεων παραγωγής του καπιταλισμού. Η λύση αναζητήθηκε στη διεύρυνση της αγοράς, στον «σοσιαλισμό με αγορά».
Σε μια πορεία, με τις αποφάσεις που πάρθηκαν ιδιαίτερα μετά το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ, ενισχύθηκε το ατομικό συμφέρον σε βάρος του κοινωνικού συμφέροντος, διευρύνθηκε η διαφορά εισοδήματος μεταξύ εργαζομένων και διευθυντικών στελεχών και δέχτηκε πλήγμα η κομμουνιστική συνείδηση, η στάση υπεράσπισης και προώθησης της κοινωνικής ιδιοκτησίας. Εμφανίστηκε το λεγόμενο «σκιώδες κεφάλαιο» ως αποτέλεσμα όχι μόνο πλουτισμού από το επιχειρησιακό κέρδος, αλλά και της «μαύρης» αγοράς, εγκληματικών πράξεων σφετερισμού του κοινωνικού προϊόντος, που επιδίωκε τη νόμιμη λειτουργία του ως κεφάλαιο στην παραγωγή, δηλαδή την ιδιωτικοποίηση των μέσων παραγωγής και μίσθωσης ξένης εργασίας, την παλινόρθωση του καπιταλισμού.
Πάνω σε αυτό το έδαφος λοιπόν η οπορτουνιστική στροφή που υπήρξε στο ΚΚΣΕ με κομβικό σημείο το 20ό Συνέδριο το 1956 μετατράπηκε σε ανοιχτή αντεπαναστατική δύναμη τη δεκαετία του 1980.
Οι απατηλές διακηρύξεις για έναν «ειρηνικό» και «ασφαλή» καπιταλισμό
«Ενας σπάνιος ηγέτης που είχε την ικανότητα να δει ότι ένα διαφορετικό μέλλον ήταν δυνατό και είχε το θάρρος να ρισκάρει όλη του την καριέρα για να το πετύχει. Το αποτέλεσμα ήταν ένας ασφαλέστερος κόσμος και μεγαλύτερη ελευθερία για εκατομμύρια ανθρώπους».
Αυτή η δήλωση του Προέδρου των ΗΠΑ για τον Γκορμπατσόφ συμπυκνώνει όλη την προπαγάνδα των αστικών επιτελείων για την ανατροπή του σοσιαλισμού το 1991. Δηλαδή την προπαγάνδα ότι ένας κόσμος που κυριαρχεί χωρίς καμία απειλή για την ανατροπή της η αστική εξουσία, είναι ένας κόσμος «ασφαλής και ειρηνικός». Είναι η ίδια προπαγάνδα που επανέλαβαν όλα τα αστικά κόμματα και στην Ελλάδα αυτές τις μέρες (από τη ΝΔ και τον ΣΥΡΙΖΑ έως το ΚΙΝΑΛ και το ΜέΡΑ25), αποτελώντας ακόμη μια απόδειξη για τη στρατηγική τους σύγκλιση ως «υπηρέτες» της αστικής εξουσίας και στρατηγικής.
Η πραγματικότητα αποδείχθηκε φυσικά διαφορετική. Μετά την ανατροπή του σοσιαλισμού, η μόνη ασφάλεια που υπάρχει είναι για το κεφάλαιο. Η «ασφάλεια» δηλαδή να συνεχίζεται ανενόχλητη η εκμετάλλευση των εργαζομένων, και η μεγάλη απόδειξη για αυτό είναι η ένταση της επίθεσης που υπήρξε μετά τις ανατροπές στα δικαιώματα και τις κατακτήσεις της εργατικής τάξης και του λαού σε παγκόσμιο επίπεδο. Ενώ την ίδια στιγμή τα αντεπαναστατικά γεγονότα του 1991 επέφεραν και ένα σοβαρό πλήγμα στην ίδια την ανάπτυξη του εργατικού – λαϊκού κινήματος, σπέρνοντας την απογοήτευση σε πολλούς εργαζόμενους ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος, άλλη διέξοδος από τον καπιταλισμό.
Οσον αφορά δε την «ειρήνη», που θα υπήρχε δήθεν για τους λαούς μετά τις ανατροπές, η ζωή έδειξε ότι μεταφράστηκε στο αιματοκύλισμα του λαού της Γιουγκοσλαβίας από το ΝΑΤΟ, στους πολέμους των ΗΠΑ και των συμμάχων τους σε Ιράκ, Αφγανιστάν, Συρία κ.α. καθώς και στις δεκάδες πολεμικές συγκρούσεις στα εδάφη της πρώην ΕΣΣΔ ανάμεσα σε λαούς που για τα 70 χρόνια οικοδόμησης του σοσιαλισμού έζησαν ειρηνικά.
Ομως, 30 χρόνια μετά τις ανατροπές δεν έχουμε μόνο χιλιάδες αποδείξεις για το αποκρουστικό πρόσωπο του καπιταλισμού, αλλά και για διαρκώς εντεινόμενες αντιθέσεις του. Ο καπιταλισμός, που στις αρχές της δεκαετίας του 1990 έμοιαζε σε πολλούς εργαζόμενους ως παντοδύναμος και αδιαφιλονίκητος κερδισμένος της κοινωνικής εξέλιξης, φέρει πλέον εμφανή τα σημάδια των εσωτερικών του αντιφάσεων. Δείχνει πια το πραγματικό του πρόσωπο, εκείνο ενός γερασμένου κόσμου, της ακρίβειας, των οικονομικών κρίσεων, των πολέμων και των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, που οι λαοί έχουν τη δύναμη να ανατρέψουν.
Το ΚΚΕ κόντρα στο ρεύμα των ανατροπών!
Το πρωτοσέλιδο του «Ριζοσπάστη» στις 28 Δεκέμβρη 1991 με τη μεγάλη κόκκινη σημαία και τον τίτλο «Ελπίδα η πάλη των λαών» ήταν το σάλπισμα εκείνο με το οποίο χιλιάδες μέλη του ΚΚΕ στάθηκαν ακλόνητα μπροστά στη θύελλα των ανατροπών εκείνης της περιόδου και είναι πηγή έμπνευσης για τους κομμουνιστές σήμερα, που δρουν στη βαριά σκιά της αντεπανάστασης.
Όπως ανέφερε το κείμενο εκείνου του φύλλου: «Η Κόκκινη σημαία με το Σφυροδρέπανο κατέβηκε απ΄ το Κρεμλίνο. Εμείς την κρατάμε ψηλά. Εκατομμύρια Κομμουνιστές στον πλανήτη την κρατάνε ψηλά. Αύριο θα υψωθεί από ακόμα περισσότερους. Σύντροφοι, ΨΗΛΑ ΤΗ ΣΗΜΑΙΑ».
Το ΚΚΕ τα επόμενα χρόνια έδωσε και δίνει μέχρι σήμερα όλες του τις δυνάμεις για να κάνει πράξη αυτό το καθήκον: Να κρατηθεί ψηλά η κόκκινη σημαία της επανάστασης!
Όταν όλοι πανηγύριζαν για τον «θάνατο» του σοσιαλισμού – κομμουνισμού, το ΚΚΕ διακήρυσσε ότι παραμένει επίκαιρος και αναγκαίος. Όταν υψώνονταν οι κραυγές του αντικομμουνισμού και της παραχάραξης της Ιστορίας, το ΚΚΕ έδινε τη μάχη της υπεράσπισης του σοσιαλισμού που οικοδομήθηκε και προβολής της ανωτερότητάς του συγκριτικά με τη βαρβαρότητα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Απέναντι στις θεωρίες ότι ο σοσιαλισμός είναι ένα σύστημα καταδικασμένο να αποτύχει, το ΚΚΕ αντιπαράθεσε την επιστημονική μελέτη για την πορεία οικοδόμησης του σοσιαλισμού και τις αιτίες των ανατροπών. Κόντρα στις θεωρίες για το τέλος της ταξικής πάλης, το ΚΚΕ πρωταγωνιστεί μέσα από χιλιάδες καθημερινούς αγώνες στην οργάνωση της πάλης, στην οργάνωση της αντεπίθεσης της εργατικής τάξης και του λαού, για να γίνει η σοσιαλιστική – κομμουνιστική κοινωνία ξανά πραγματικότητα.
Αυτή η στάση του ΚΚΕ αποτέλεσε μεγάλη παρακαταθήκη για να μην υποσταλεί η σημαία του αγώνα στη χώρα μας, έχοντας μεγάλη συμβολή σε αυτό το καθήκον και σε διεθνές επίπεδο. Είναι μια μεγάλη απόδειξη ότι ακόμη και στις πιο δύσκολες συνθήκες της ταξικής πάλης, ακόμα και τότε που ο αρνητικός συσχετισμός ορθώνεται επιβλητικά ενάντια στην εργατική τάξη, ακόμα και όταν η υπόθεση της επανάστασης έχει δεχθεί ένα προσωρινό πλήγμα, η ακλόνητη στάση των κομμουνιστών, η χωρίς υποχώρηση μάχη για τον μεγάλο σκοπό αλλαγής της κοινωνίας είναι πιο πολύτιμη από ποτέ, είναι αυτή που διασφαλίζει τη νέα νίκη ενάντια στο σάπιο καπιταλιστικό σύστημα.
Του
Λουκά ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ*
*Ο Λ. Αναστασόπουλος είναι μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, υπεύθυνος της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ
(Αναδημοσίευση από τον Ριζοσπάστη του Σαββατοκύριακου 3-4 Σεπτέμβρη 2022)
