Πηγάδια και αλώνια στους ορεινούς οικισμούς του Αλεξάνδρου Λευκάδας | Λευκαδίτικα Νέα - Lefkada News

Πηγάδια και αλώνια στους ορεινούς οικισμούς του Αλεξάνδρου Λευκάδας

5_pigadia_alexandros

Κάποια από τα παλιά πηγάδια και τα αλώνια στους ορεινούς οικισμούς της κοινότητας Αλεξάνδρου Λευκάδας που φωτογραφήσαμε πρόσφατα. Τα πηγάδια εξυπηρέτησαν τις ανάγκες των κατοίκων για πολλές δεκαετίες πριν την κατασκευή του δικτύου ύδρευσης. Έχουν αρχίσει πλέον να καταρρέουν, ιδιαίτερα οι σοφάδες, αφού παραμένουν για πολλά χρόνια ασυντήρητα. Τα περισσότερα πηγάδια όπως και τα αλώνια είναι ιδιωτικά. Ανήκαν σε οικογένειες ή καμιά φορά και σε σόγια ολόκληρα. Υπήρχαν όμως και τα κοινοτικά πηγάδια. Εξ όσων γνωρίζουμε αυτά ήταν τρία στον οικισμό Μαυρογιαννάτα: Σταυρός, Σπήλιος, Κανάλι και τρία στον οικισμό Κολυβάτα: Φρυάς και δύο στον Βαρκό.

koinotiko_pigadi_varkoΤο κοινοτικό πηγάδι στο Βαρκό το 2008 και σήμερα

Θα ήταν ευχής έργο να μπορέσουν να αποκατασταθούν, τουλάχιστον τα κοινοτικά που είναι και πιο εύκολο καθώς αποτελούν μνημεία λαϊκής τεχνογνωσίας και σημαντικά τοπόσημα για την περιοχή. Για τα πηγάδια και τα αλώνια γράφει ο Θοδωρής Γεωργάκης στο πόνημά του «Τα που θυμάμαι μολογώ – Σεργιάνι στην Λευκάδα του χθες»:

«Ανάσα ζωής για τον χωρικό της Λευκάδος, ήταν η στέρνα στην αυλή του σπιτιού και το πηγάδι, είτε αυτό ήταν ιδιόκτητο στην αυλή, είτε σε κοινόχρηστο χώρο, είτε στα κτήματα έξω από το χωριό, «για να πιούμε μια καταψά νερό και καρανιάσαμε», όπως έλεγαν, με λαχτάρα, χαρακτηριστικά. Αναφερόμαστε σε εποχές, που το νερό ήταν δυσεύρετο, και το σπαρανιάριζαν με κάθε τρόπο, αφού οι πηγές ήταν ελάχιστες και, κατά κανόνα, στέρευαν το καλοκαίρι, ενώ ήταν πάμπολλες οι περιπτώσεις, όπου κουβαλούσαν, οι χωρικοί, το νερό από τεράστιες αποστάσεις, με οτιδήποτε πρόσφορο μέσo, προκειμένου να ξεδιψάσουν, αλλά και να κάνουν την λάτρα των ρούχων και του σπιτιού.

9_pigadia_alexandros

Το πηγάδι μπορεί να ήταν βάθους πέντε-έξι μέτρων και τροφοδοτούνταν από υπόγεια νερά, τα οποία ήταν αστείρευτα. Το άνοιγμα ενός πηγαδιού δεν ήταν εύκολη υπόθεση, αφού απαιτούνταν μήνες ολόκληροι δουλειάς, προκειμένου να κατασκευασθεί. Αρχικά, έπρεπε να βρεθεί ο κατάλληλος χώρος, αφού δεν υπάρχει υπόγειο νερό σε όλα τα σημεία του εδάφους. Όταν ρεβαρδάριζαν, κατά πόσον υπάρχουν υπόγεια νερά, για το άνοιγμα πηγαδιού, τότε, ο εντοπισμός του νερού γίνονταν από εμπειρικούς γνώστες του είδους, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν μια βέργα στο χέρι, προφανώς, εφάρμοζαν το νόμο της βαρύτητας, αφού με άλλο βάρος έλκει την βέργα το συμπαγές υπέδαφος και με άλλο το κούφιο υπέδαφος, όπου υπολόγιζαν, σε αυτή την περίπτωση, την ύπαρξη νερού.

11_pigadia_alexandros

Εσωτερικά, το πηγάδι, και προκειμένου τα τοιχώματά του να είναι σταθερά και να μην πέφτουν χώματα στον πυθμένα, το λίθιαζαν, δηλαδή τοποθετούσαν πέτρες από τον πυθμένα μέχρι την κορυφή, πέτρες χωρίς λάσπη και συνδετικό υλικό, προκειμένου να κυκλοφορούν ελεύθερα τα υπόγεια νερά. Κατά το λίθιασμα και σε τακτά διαστήματα, άφηναν μεγαλύτερες πέτρες να εξέχουν, ώστε να σχηματίζεται μια μορφή σκάλας, προκειμένου να κατεβαίνουν στο πηγάδι, για καθάρισμα από την λάσπη, που με τα χρόνια, σωρεύονταν στον πυθμένα του πηγαδιού. Στην κορυφή του πηγαδιού και προκειμένου αυτή να μην είναι ισοϋψής με την επιφάνεια του εδάφους, για λόγους ασφαλείας, αλλά και υγιεινής του νερού του πηγαδιού, δημιουργούσαν το σοφά, μια πέτρινη κατασκευή, ύψους, περίπου ενός μέτρου, στην κορυφή της οποίας τοποθετούσαν κυκλικά πελεκημένη πέτρα, με στόμιο στην μέση, ώστε να δίνει και μια μορφή αρχιτεκτονικής στο πηγάδι. Η άντληση του νερού από τις στέρνες και τα πηγάδια γίνονταν με τις λάτες του νερού, σίσκλα σε κάποια χωριά, τις οποίες γέμιζαν και τραβούσαν με μακρύ σχοινί στην επιφάνεια.

14_pigadia_alexandros

Κατά την διάρκεια του καλοκαιριού, τα πηγάδια της αυλής και οι στέρνες χρησίμευαν, σαν ψυγείο, για την διατήρηση των τροφίμων και των χειμωνικών, δηλαδή καρπουζιών και πεπονιών, αφού έτσι ονόμαζαν αυτά τα δύο φρούτα. Τοποθετούσαν, τα ανωτέρω, μέσα σε καλάθι, το οποίο κρέμαγαν στην στέρνα, ή στο πηγάδι, χωρίς να ακουμπά στην επιφάνεια του νερού, διότι μέσα, σ’ αυτόν τον χώρο, υπήρχε ιδιαίτερη δροσιά και το νερό ήταν παταγούδι, στοιχεία συντηρητικά για τα τρόφιμα, αφού, αναφερόμαστε σε αιώνες, που δεν υπήρχαν τα ηλεκτρικά ψυγεία και η διατήρηση του λιγοστού φαγητού, ήταν το ζητούμενο, για τον Λευκαδίτη ξωμάχο. Ακόμη και στις μέρες μας διηγούνται οι πρεσβύτεροι, πως, κατά την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής, τα λεγόμενα ξεροπήγαδα, δηλαδή τα πηγάδια που το καλοκαίρι στέρευαν, τα χρησιμοποιούσαν για κρυψώνες. Έκρυβαν στο εσωτερικό τους το στάρι και το αλεύρι, αλλά και τα χοντροσκούτια τους, προκειμένου να τα γλιτώσουν απ’το πλιάτσικο των κατακτητών. Κατά την εορτή των Φώτων, όταν αγιάζονται τα νερά, τότε, οι χωρικοί, με ιδιαίτερη φροντίδα, έπαιρναν τον αγιασμό και ράντιζαν τα πηγάδια και τις στέρνες, ψάλλοντας το «Εν Ιορδάνη», αφού ήθελαν να αγιάσουν το ευλογημένο νερό, που τόσο δυσεύρετο ήταν εκείνα τα χρόνια.

16_pigadia_alexandros

Τα πηγάδια και οι στέρνες, πέραν της μεγάλης χρησιμότητάς τους, στην καθημερινή ζωή του Λευκαδίτη ξωμάχου, ήταν, ακόμη χώρος συνάθροισης, ήταν σημείο αναφοράς, χαρά και πανηγύρι, για κάποια χωριά.

Σε κάποιες περιπτώσεις, το νερό των πηγαδιών, ήταν ιδιαίτερα ζεστό, προφανώς, από φλέβα υπογείων υδάτων, τα οποία είχαν θερμαντικές ικανότητες, λόγω σύνθεσης του υπεδάφους…

Σε κάθε χωριό του νησιού είχαν πολλά αλώνια, ενδεικτικό του γεγονότος ότι υπήρχαν μεγάλες ποσότητες γεννημάτων, έτσι αποκαλούσαν τα δημητριακά, για αλώνισμα. Ενδεικτικά, ενθυμούμαι, πως, στο χωριό μου, το Πινακοχώρι, υπήρχαν, περιμετρικά του χωριού, δεκατρία αλώνια, μερικά των οποίων σώζονται και σήμερα, ενώ, κάποια άλλα, που η έλευση της αλωνιστικής μηχανής τα απενεργοποίησε, τα χρησιμοποιούσαμε, εμείς τα παιδιά, για αυτοσχέδιο γήπεδο βόλεϊ, τοποθετώντας, για φιλέ, ένα τεντωμένο σχοινί, στερεωμένο σε δύο κάθετα καλάμια.



Αφήστε το σχόλιό σας

XHTML: You can use these html tags: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>

            









Copy Protected by Chetan's WP-Copyprotect.