Τύλιγμα του διασιδιού στο αντί του αργαλειού στον Αλέξανδρο Λευκάδας

Το τύλιγμα του διασιδιού στο αντί του αργαλειού για τις ανάγκες της ομάδας των υφαντριών της ΚοινΣΕπ «Αϊτάρω», είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε πρόσφατα στο παλιό Δημοτικό Σχολείο Αλεξάνδρου Λευκάδας. Η όλη διαδικασία εκτυλίχτηκε υπό την καθοδήγηση της 85χρονης θειάς Πάτρας Ροντογιάννη από τους Τσουκαλάδες, που την είχαμε παρακολουθήσει και παλιότερα, το 2014, τότε μαζί με την θειά Πανάγω, σε ολόκληρο το συγύρισμα του διασιδιού στην πλατεία των Τσουκαλάδων.

Δεμάτια, πόρτες, μάτια, πήχες, δόντια, ακαμάτης, καντερέλια, βέργια, κ(ου)τάβια (πόσες φορές δεν αναζητήσαμε τις πέτρες εκείνες που είχαν από φυσικού τους μια διαμπερές τρύπα και χρησίμευαν στο διασίδι για να κρατάνε τεντωμένα τα καντερέλια), γκάρδης, τυλίχτρα, ξεμπόχιασμα, κοντοπάλουκο, σταύρωση, σκαμνί, διάστρα, μιτάρια, χτένι, σκούλινο, στημόνι, βροχίδες, μπελόνιασμα…, λέξεις – διαμάντια της ντοπιολαλιάς μας, σμιλεμένες από γενιές ολόκληρες, αποτελούν την ορολογία του λευκαδίτικου διασιδιού. Κι όπως λέει η κυρά Πανάγω: «Ο αργαλειός έχει 42 και της κότας το φτερό»…

Τα ανύπαντρα κορίτσια έπαιρναν, λέει, τον γκάρδη (είναι το ξύλο που τοποθετείται στο αυλάκι που έχει το αντί) από το διασίδι και τον άφηναν κρυφά σε ένα τρίστρατο. Αυτόν που θα έβλεπαν ή όποιου το όνομα άκουγαν, αυτόν θα παντρεύονταν κιόλας. Σε μία άλλη εκδοχή το ίδιο έκαναν και οι γκαστρωμένες γυναίκες, αν περνούσε άντρας θα έκαναν αγόρι ή αν τύχαινε να περάσει πρώτα γυναίκα κορίτσι.

Όπως γράφει ο λαογράφος μας Πανταζής Κοντομίχης στο βιβλίο του «Το νοικοκυριό του χωριάτικου σπιτιού στη Λευκάδα» (Εκδόσεις Γρηγόρη, 1985) για «Το διασίδι και τα σύνεργά του», απαραίτητη προϋπόθεση για τη λειτουργία του αργαλειού είναι το διασίδι, δηλαδή η διαδικασία με την οποία ετοιμάζεται το στημόνι, που θα τυλιχτεί στο πίσω αντί του αργαλειού.

Το τελευταίο στάδιο της διαδικασίας αυτής είναι το τύλιγμα του διασιδιού, η τυλίχτρα. Είναι ένα αντί αργαλειού, πάνω στο οποίο τυλίγεται το νήμα-στημόνι της διάστρας. Όταν, δηλαδή, αδειάσουν τα καλάμια, μεταφέρουν το νήμα από το σκαμνί στο αντί: Η γυναίκα πιάνει και κομπιάζει τις άκρες των κλωστών στο αντί και αρχίζει κατόπιν να το γυρίζει. Με το γύρισμα τραβιέται το σκαμνί προς το αντί και το στημόνι· σιγά-σιγά περιτυλίγεται στην τυλίχτρα, μέχρι το τέλος. Ύστερα τοποθετούν το αντί-τυλίχτρα στο πίσω μέρος του αργαλειού και τραβούν τις άκρες των κλωστών για να τις δέσουν, κατά τον ίδιο τρόπο, στο μπροστινό αντί, περνώντας τες απ΄ τα μιτάρια και το χτένι.

Τα άλλα σύνεργα του διασίδιού που περιγράφει ο Π. Κοντομίχης και προηγούνται της διαδικασίας αυτής είναι:

α) η διάστρα, δηλαδή μια σειρά χοντρά καλάμια, που είναι γιομισμένα με νήμα, στο χρώμα που θέλουν και διευθετημένα ως εξής: Στο κάθε καλάμι είναι περασμένη μια σιδερόβεργα, οι άκρες της οποίας δένονται σε κάθετα σκοινάκια και σε ορισμένη απόσταση. Τα καλάμια της διάστρας, που τοποθετούνται κάθετα σε κάποιον ελεύθερο χώρο (σ.σ. στο διασίδι που περιγράφουμε τα καλάμια κρεμάστηκαν σε ένα σχοινί που είχε δεθεί μεταξύ δυο ελιών) ή δίπλα σε τοίχο είναι πολλά: 30 μέχρι 50 (σ.σ. εξαρτάται από το υφαντό).

β) το σκαμνί: Είναι ξύλινο τριγωνικό κατασκεύασμα με ένα πόδι στην κάθε γωνία, κάτι σαν αναποδογυρισμένη πυροστιά. Από το ένα πόδι δένουν το σύνολο των κλωστών, που τραβάει η γυναίκα που διάζεται, απ΄ όλα μαζί τα καλάμια της διάστρας. Φουχτώνει δηλαδή τόσες κλωστές, όσα είναι τα καλάμια. Απάνω στο σκαμνί τοποθετούν μια βαριά πέτρα, για να μη μετακινείται εύκολα. Το σύρουν, ωστόσο, όταν χρειαστεί, προς τα πίσω και πάει σε μεγάλη απόσταση από τη διάστρα, τόσα μέτρα, όσο είναι το μάκρος του νήματος, που βαστούν τα καλάμια.