Η Μονή Ασωμάτων (Μιχαήλ Αρχαγγέλου)

Στη Μονή Ασωμάτων, πάνω από το ορεινό χωριό της Βαυκερής, μας έβγαλε πρόσφατος περίπατος. Το μοναστήρι είναι χτισμένο μέσα σε μια κοιλάδα με πλούσια βλάστηση όπου κυριαρχούν τώρα και μετά την εγκατάλειψη των τριγύρω αγρών που ήταν παλιά αμπέλια τα ρουπάκια (βελανιδιές).

Στο έγκριτο περιοδικό «Παρνασσός» ο γυμνασιάρχης Νικόλαος Πετρής, είχε δημοσιεύσει το 1884 δυο άρθρα για τα μοναστήρια της Λευκάδας. Στο πρώτο άρθρο που τιτλοφορείται “ΒΡΑΧΕΙΑ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΚΥΡΙΩΔΕΣΤΕΡΩΝ ΕΝ ΛΕΥΚΑΔΙ ΜΟΝΩΝ” γινόταν μνεία στα εξής μοναστήρια: α) Περί της Μονής του αγίου Ιωάννου β) Περί της Μονής του αγίου Γεωργίου και γ) Περί της Μονής της Φανερωμένης. Έχει ημερομηνία: Εν Λευκάδι τη 6 Απριλίου 1884 και υπογράφεται ως εξής: Ν. Πετρής, γυμνασιάρχης. Το άρθρο περιλαμβάνεται στον 8ο τόμο, αρ. 4 (1884), σελ. 310-315, του περιοδικού.

Στο δεύτερο άρθρο του Πετρή που τιτλοφορείται “ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΚΥΡΙΩΔΕΣΤΕΡΩΝ ΕΝ ΛΕΥΚΑΔΙ ΜΟΝΩΝ” περιγράφονται η Μονή των Ασωμάτων, το Μετόχιον αγίου Ιωάννου εις το Ροδάκι περιφερείας Βουρνικά και το Μετόχιον αγίου Κηρύκου εις χωρίον Αθάνι. Έχει ημερομηνία: Εν Λευκάδι Ιουλίω λήγοντι, 1885. Περιλαμβάνεται στον 9ο Τόμο, Αρ. 7 (1885), σελ. 520-523 του περιοδικού.

Γράφει για τη Μονή των Ασωμάτων ο Ν. Πετρής:

«Οφειλέται παραμείναντες τοις αναγνώσταις του περιοδικού του ομωνύμου πολυωφελούς συλλόγου, ότε μηνί Απριλίω 1884 προηγάγομεν εις φως βραχείαν περιγραφήν των εν Λευκάδι κυριωδεστέρων μονών, ήδη συμπληρούμεν αυτήν. Λείπεται λοιπόν προς αποτελείωσιν η περί της μονής των Ασωμάτων έκθεσις. Αύτη κειμένη επί ρωμαντικής τοποθεσίας και περί την ημίσειαν ώραν απέχουσα του χωρίου Βαυκηρής (ανήκοντος το δήμω Καρυάς αποτελούσης ουχί κώμην, αλλά μάλλον ειπείν κωμόπολιν), στερείται μοναστικής οικογένειας, διότι από τινων ετών οι μονασταί μετοικήσαντες, εις την μονήν του αγίου Γεωργίου, εγκατεστάθησαν μονίμως αυτόθι.

Ο ναός τιμώμενος επ΄ ονόματι των Αρχαγγέλων είναι ωκοδομημένος κατά βυζαντιακόν ρυθμόν. Όθεν οικονόμος μόνος μετ΄ ευαριθμοτάτων μοναχών επιμελείται των της μονής αυτής, ης η ίδρυσις ανάγεται, ως και η των λοιπών εις βυζαντιακούς χρόνους. Το δε σύστημα της διαχειρήσεως των εν Λευκάδι μονών και κατά την λήξιν του παρελθόντος αιώνος ήτο οίον και νυν, τουτέστιν Ηγουμενοσυμβούλια διεχειρίζοντο την περιουσίαν των μονών υπό την εποπτείαν της Κυβερνήσεως της ενετικής, διότι η αγγλική προστασία χρονολογείται εκ του 1810, δήλον ότι μετά την γαλλικήν. Μετά δε ταύτα επειδή οι καλόγηροι υπώπτευσαν δήμευσιν των μονών, προέβησαν εις πολλά εικονικά χρέη των μονών αυτών προς διαφόρους οφειλέτας κατά τε τον αγρόν και την πρωτεύουσαν της νήσου όπως δια των χρεών αυτών λάβωσι κατοχήν επί των μοναστηριακών κτημάτων.

Οι καλόγηροι δήλα δη εφρόνουν ότι τα περί ων ο λόγος μοναστηριακά κτήματα ανήκον αυτοίς. Τούτο λοιπόν πληροφορηθείσα η αγγλική κυβέρνησις αφείρε τοις καλογήροις την διαχείρισιν και ανέθετο αυτήν τω τελωνείω της πρωτευούσης Λευκάδος. Μετέπειτα δε πάλιν η αυτή Κυβέρνησις διεπιστεύσατο την διαχείρησιν επιτρόποις και ήδη επανήλθεν εις το προσόμοιον τω πρώτω και αρχικώ συστήματι. Επωφεληθέντες δε την σχολήν, ην παρέχουσιν εκάστοτε αι σχολικαί διακοπαί, μεθηρμηνεύσαμεν εκ της ιταλικής τον κατάλογον των εγγράφων, των αφορώντων εις την μονήν του Μηχαήλ Αρχαγγέλου, την κοινή των Ασωμάτων επονομαζόμενην και των μετοχίων αυτής, άτινα έγγραφα υπάρχουσιν αποτεθησαυρισμένα εν τω αρχειοφυλακείω Λευκάδος. Έχει δε ο κατάλογος ούτος ως εξής.

Αρχή επί της διαχειρήσεως των εκκλησιαστικών και των ιερών κτημάτων. Δεσμίς αριθ. 4 περιέχει τάδε τα έγγραφα. Φάκελλος 2ος Μονή αγίου Μιχαήλ Αρχαγγέλου.

• Αριθ. 1. 1701 24 Μαΐου. Ε. Ν. Διάταγμα εγκεκριμένον του εκτάκτου προβλεπτού (πρεβεδούρου) και κτηματοσημειωτού Ιωάννου Πιζαμάνου, αφορών εις τα κτήματα της ειρημένης μονής εξαχθέν εν επισήμω αντιγράφω τη 15η Ιουνίου 1796 παρά του Ιωάννου Σκένα εισαγγελικού υπαλλήλου, ήτοι των παλαιών κτημάτων αφιερωθέντων και αγορασθέντων μετά την κατάκτησιν.
• Αριθ. 2. 1727. Αντίγραφον επίσημον εξηγμένον, ως ανωτέρω, εκ του καταστίχου του χωρίου Αλεξάνδρου δια τα κτήματα, όσα κατέχει η προμνημονευθείσα μονή. Ωσαύτως της κώμης Καρυάς. Αντίγραφον εκ του καταλόγου των κατόχων πάντων των κτημάτων της πεδιάδος Βασιλικής δια τα κτήματα, άτινα κατέχει η μονή του Αγίου Κηρύκου εν Αθανίω, μετοχίω των Ασωμάτων. Επ΄ ίσης αντίγραφον της μονής Αγίου Ιωάννου εις Ροδάκι, μετόχιον της μονής των Ασωμάτων. Περίληψις πάντων των κτημάτων, των κατεχομένων υπό της μονής των Ασωμάτων και των μετοχίων αυτής. Αντίγραφον εκ του καταστίχου του χωρίου Αλεξάνδρου δια τα κτήματα, α κατέχει η μονή αγίου Μιχαήλ εις το Αδάμι από Πλατύστομα.



• Αριθ. 3. 1805. Επίσημος κατάλογος υποβληθείς εις την Αρχήν παρά των ιερομονάχων Βησαρίωνος Γαζή και Ιωαννικείου Κοντογεώργη Οικονόμου, περιλαμβάνων τα χωράφια τα δοθέντα εις σποράν επί διαφόροις όροις εκτεθειμένης εν τω καταλόγω αυτώ και κυρουμένοις δια των ιδίων υπογραφών.
• Αριθ. 4 τη 7η Ιουνίου. Άλλη επίσημος απογραφή προσαχθείσα εις την Αρχήν παρά του ειρημένου ιερομονάχου Ιωαννικείου Κοντογεώργη Οικονόμου περιλαμβάνουσα τα ιερά σκεύη και κινητά έπιπλα της αυτής μονής υπό του αυτού υπογεγραμμένη.
• Αριθ. 5 τη 29η του αυτού μηνός. Κατάλογος επίσημος υποβληθείς εις την Αρχήν παρά του προμνησθέντος ιερομονάχου Βησαρίωνος Γαζή αφορών εις πάντα τα κτήματα, ήγουν χωράφια κεκαλλιεργημένα και μη, αμπέλους, ελαίας, μύλους και παν άλλο κτήμα, ο κατέχουσιν η μονή Ασωμάτων και τα εξαρτήματα αυτής άγιος Κηρύκος και άγιος Ιωάννης εις το Ροδάκι, υπογεγραμμένος υπό του αυτού.
• Αριθ. 6. Απογραφή επίσημος άνευ χρονολογίας προσαχθείσα εις την Αρχήν υπό του ιερομονάχου Ιωαννικείου Κοντογεώργη Οικονόμου περιγράφουσα τα ιερά σκεύη και κινητά της μονής πράγματα και των κοινοβίων υπογεγραμμένη παρά του αυτού.
• Αριθ. 7/11 έτει 1805 Ιουλίου 6. Απογραφή επίσημος συνταχθείσα παρά του Σπυρίδωνος Ασπροϊέρακος, ενός των μελών της αρχής, όστις μετέβη επίτηδες εις την περί ης ο λόγος μονήν μετά του αρμοδίου κυβερνητικού υπαλλήλου Σεμπέη, σχετική προς την υπό του Οικονόμου Κοντογεώργη υποβληθείσαν και παραβληθείσαν, εξαριθμούσα τα ιερά σκεύη, κινητά ζώα χονδρά και λιανά και παν άλλο, παραδοθείσα δε μετέπειτα τω προμνησθέντι Οικονόμω, ως διακριβοί η ιδία υπογραφή αυτού.
• Αριθ. 8/13 τη 16η 7βρίου του αυτού έτους. Επιστολή του Οικονόμου Κοντογεώργη εις την αρχήν αποβλέπουσα εις διάφορα χωράφια σπαρέντα αραβόσιτον, παρ΄ ων ο επιτετραμμένος της Αρχής απαιτεί να εισπράξη δικαίωμα ανώτερον του υπό του Οικονόμου μετά των αγροληπτών συμπεφωνημένου.

[Σημ.: Στο άρθρο ακολουθεί η περιγραφή των εγγράφων που αφορούν στο «μετόχιον του αγίου Ιωάννου εις το Ροδάκι περιφερείας Βουρνικά» και στο «μετόχιον αγίου Κηρύκου εις χωρίον Αθάνι».]

Ο Κωνσταντίνος Γ. Μαχαιράς γράφει στο βιβλίο του «Ναοί και Μοναί της Λευκάδος», Αθήναι 1957, για τη «Μονή του Αγίου Μιχαήλ Αρχαγγέλου Ασωμάτου», όπως την ονομάζει:

«Εις λίαν παρωχημένην εποχήν η εκ του χωρίου Βαυκερής έλκουσα το γένος οικογένεια Κονιδάρη ωκοδόμησαν εν τη περιφερεία του αυτού χωρίου Ναΐσκον μετά τινων μικρών κελλίων, ον αφιέρωσεν εις το όνομα του Αγίου Μιχαήλ Αρχαγγέλου Ασωμάτου, μεθ΄ ο, προσεκάλεσε μοναχούς τινας, ινα διαβιώσουν εν τούτοις. Βραδύτερον, όταν κατετάχθησαν εν τη Μονή και άλλοι μοναχοί, ηυξήθησαν δ΄ εξ αφιερωμάτων των πιστών και αι πρόσοδοι ταύτης, εκρίθη σκόπιμον, όπως μεγεθυνθή ο Ναός της Μονής και ανεγερθούν παρ΄ αυτόν και άλλα κελλία (Αρχείον οικογένειας Κονιδάρη).

Ο Μαχαιράς αναφέρει επίσης ότι τα Μετόχια της Μονής ήταν: ο Ναός των Τριών Ιεραρχών στην πόλη της Λευκάδας (παραχωρήθηκε το 1750 από τον Αθανάσιο Βασιλόπουλο, ιδιοκτήτη του ναού), η Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου εις Ροδάκι (το μοναστήρι βρίσκεται στο χωριό Βουρνικά και η ενσωμάτωσή του στο μοναστήρι των Ασωμάτων έγινε το 1797, κατόπιν ενεργειών του Ιερομονάχου Παρθενίου Κονιδάρη -μετέπειτα, το 1799, Μητροπολίτη Λευκάδας- «εις εκ των απογόνων των ιδρυτών της Μονής»), η Μονή του Αγίου Κηρύκου (στην περιφέρεια του χωριού Αθάνι), το ερημοκκλήσιον του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου στη θέση Βαγενά και το μισό του Ναού του Αγίου Γεωργίου που βρίσκεται στη θέση Βαθειά στο χωριό Νεοχώρι.

Αναφέρει ακόμη ότι «ο Ναός του Αγίου Μιχαήλ Αρχαγγέλου Ασωμάτου εκοσμείτο άλλοτε δια καλλιτεχνικωτάτων τοιχογραφιών, αίτινες σήμερον είναι επασβεστωμέναι».

Σημειώνεται τέλος ότι η Μονή έχει κηρυχθεί με το ΦΕΚ 473/Β/17-12-1962 ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, ενώ με το ΦΕΚ 32/Β/23-1-1998 έχει οριστεί ως ζώνη προστασίας του μνημείου ο περιβάλλων χώρος 150μ. περιμετρικά από τον περίβολο της Μονής.