Ένα δύσκολο ταξίδι (του Χριστόφορου Βρεττού)

Το Olympic Goal σε θαλασσοταραχή.

Του
Χριστόφορου Ηλία Βρεττού

Το 1967 υπηρετούσα ως διπλωματούχος ανθυποπλοίαρχος στο πετρελαιοφόρο Ολύμπικ Γκολ του Ωνάση. Ήταν ένα σύγχρονο για την εποχή του καράβι 85.000 τόνων, με αρκετές ανέσεις για το πλήρωμα. Βαμμένο κάτασπρο σαν περιστέρι, ήταν χάρμα ομορφιάς όταν το έβλεπες να σχίζει τα νερά με τα 18 μίλια του (33 χιλιόμετρα) την ώρα, ταχύτητα ασυνήθιστα μεγάλη για ένα για εμπορικό.

Αφού ξεφορτώσαμε στο Λαβερά της Γαλλίας, λιμάνι πολύ κοντά στα δυτικά της Μασσαλίας, φύγαμε με προορισμό κάποιο λιμανάκι, σταθμό φορτώσεως καλύτερα, σε έναν ανοιχτό κόλπο της Λιβύης που δεν υπήρχε τίποτε περισσότερο εκεί, πέρα από τις εγκαταστάσεις φορτώσεως της εταιρείας πετρελαίου (της ESSO αν θυμάμαι καλά). Θα δέναμε σε σημαδούρες και από μία μάνικα που θα μας έδιναν μέσα από την θάλασσα, θα μας έστελναν το όσο πετρέλαιο θα φορτώναμε. Άχαρα λιμάνια για τον ναυτικό αυτά, πολύ καλογερίστικά. Δεν έχει μέσον επικοινωνίας με την στεριά, αλλά ούτε και υπάρχει τίποτε να δεις εκεί, πέρα από τις δεξαμενές πετρελαίου, τις ατελείωτες σωλήνες που μεταφέρανε τον μαύρο χρυσό, όπως συνηθίζουν να λένε το πετρέλαιο και άμμος, σαν απόληξη της Σαχάρας που είναι. Τι να πεις όμως, είναι κι αυτά στην ζωή των ναυτικών που υπηρετούν στα γκαζάδικα (πετρελαιοφόρα). Παράλειψα να πω ότι ως λιμάνι εκφορτώσεως μας όρισαν το Stavanger της Νορβηγίας.

Ο καιρός στον συχνά φουρτουνιασμένο Κόρφο Λέων ήταν ήπιος μαίστρος (ΒΔ), σχεδόν κατάπρυμος και το Ολύμπικ Γκόλ λικνίζονταν νωχελικά στο κυματάκι που ξεσήκωνε.

Στο καράβι έκανα την βάρδια 12-4 στην γέφυρα και για να είμαι ξεκούραστος σαν θα έπιανα υπηρεσία, είχα πάει ίσως και πριν τις οχτώ το βράδυ για ύπνο. Κοιμόμουν για τα καλά όταν κατά τις 10 χτύπησε την πόρτα του δωματίου μου ο δόκιμος της βάρδιας γέφυρας 8-12, (τέταρτος ή και τζούνιορ όπως συνήθιζαν να τον λένε), που έκανε βάρδια μαζί με τον καπετάνιο. Στο δεύτερο τρίτο χτύπημα, άναψα το φωτάκι του κρεβατιού πάνω από το κεφάλι μου και με μάτια νυσταγμένα και μισόκλειστα μέχρι να συνηθίσουν στο φως, έριξα μια ματιά στο ρολόι του χεριού μου. Παραξενεύτηκα από την ώρα που με ξυπνούσαν, γιατί περίμενα ως συνήθως να με σκατζάρουν (1) κατά τις 23.30 κι απορημένος τον ρώτησα τι τρέχει; Η γυροσκοπική πυξίδα μου απάντησε τρελάθηκε, γυρίζει ολοένα χωρίς σταματημό κι ο καπετάνιος είπε να έρθεις στην γέφυρα.

Ο καπετάνιος μας ήταν ένας άγιος άνθρωπος που τον αγαπούσα, δεσπότη τον εβάφτισα και δεσπότης θα έπρεπε να είναι όχι καπετάνιος. Η εταιρεία όμως για τους δικούς της λόγους τον ήθελε καπετάνιο της. Θυμήθηκε πως όταν παρουσιασθηκα σ’ αυτόν την πρώτη ημέρα που μπαρκάρισα στο καράβι στο Σουεζ, Φλεβάρη του 1967, μαζί με το ναυτικό μου φυλλάδιο, του είχα παραδώσει και όσα επιμορφωτικά πτυχία σχετικά με το επάγγελμά μου είχα πάρει, ύστερα από φοίτηση στις διάφορες αναγνωρισμένες από το Υπουργείο Ναυτιλίας σχολές που υπήρχαν τότε στον Πειραιά. Κάτι του έλεγε ότι είχα παρακολουθήσει και γυροσκοπικές πυξίδες, γι’ αυτό και έστειλε να με φωνάξουν μήπως κάνω κάτι για την δική μας, που όπως είπαμε είχε χαλάσει.

Κάνοντας μια παρένθεση θα ήθελα να πω ότι κατά την διάρκεια της θητείας μου 1964 – 1966 στο Λιμενικό Σώμα και της μακράς υπηρεσίας μου στο Λιμεναρχείο του Πειραιά, εκμεταλλεύθηκα την ευκαιρία που μου δίνονταν να εμπλουτίσω τις γνώσεις μου πάνω στο επάγγελμά μου το οποίο αγαπούσα. Γι’ αυτό και παρακολούθησα την αναγνωρισμένη Σχολή Βρανά, απ’ όπου κι επήρα, ύστερα από αυστηρές εξετάσεις όμως στην Δημόσια Ναυτική Σχολή Ασπροπύργου, Πτυχίο Χειριστού: Ραντάρ, Ντέκα Ναβιγκέιτορ, Λοράν, Ραδιογωνιομέτρου, καθώς και Γυροσκοπικων Πυξίδων Sperry, Anschuz και Arma Brown. Επίσης για κάποιο διάστημα επήγα εθελοντής σε νοσοκομείο για να μάθω να περιποιούμαι και να ράβω τραύματα, να κάνω ενέσεις και γενικά να προσφέρω πρώτες βοήθειες.

Xωρίς χρονοτριβή εσηκώθηκα και με μάτια νυσταγμένα στιγμές αργότερα έμπαινα στην γέφυρα. Είδα ότι είχαν γυρίσει το τιμόνι στο χέρι από τον αυτόματο που το είχαν πριν και ο ναύτης στο τιμόνι, ακολουθούσε την τελευταία ένδειξη της μαγνητικής πυξίδας που είχαν σημειωμένη με κιμωλία στο πινακίδιο με τις πορείες που ακλουθούσαν και υπάρχει ως συνήθως σε όλα τα πλοία, στον πλωριό μπλουμέ (2) της γέφυρας, κάτω από το πρεβάζι κάποιου από τα μεσαία παράθυρά της.

Έχουμε πρόβλημα καπτά Χριστόφορε ήταν η πρώτη κουβέντα που μου είπε ο καπετάνιος κάπως ανήσυχος, η γυροσκοπική γυρίζει σαν τρελή. Δεν είμαι τεχνικός καπετάνιε μου του απάντησα, πέρα από τον χειρισμό της πυξίδας, στοιχειώδη πράγματα μας έμαθαν στη σχολή για την συντήρησή της. Θα της ρίξω πάντως μια ματιά και αν είναι κάτι που μπορώ να το διορθώσω, θα το κάνω. Και παίρνοντας τον φακό από την θέση που πάντα τον κρεμούσαμε στην γέφυρα, επλησίασα την πυξίδα – την μάνα όπως την λέγαμε- που ευρίσκοταν περίπου στο κέντρο της γέφυρας. Με προσοχή να μην ενοχλεί το φως του φακού τον τιμονιέρη και την όραση μπροστά, άρχισα να εξετάζω οπτικά την πυξίδα χωρίς όμως να πειράζω τίποτε. Οι Γερμανικές πυξίδες Anschutz, όπως αυτή του καραβιού μας, είναι πολύ αυτοματοποιημένες και τα σημεία στα οποία ένας χειριστής μπορεί να τις ακουμπήσει είναι ελάχιστα και μετρημένα. Αυτό μας το είχαν τονίσει τόσο στην σχολή του Βρανά, όσο και στις Ναυτικές Σχολές Ασπροπύργου που μας είχαν πάει για ενημέρωση επί των σύγχρονων ναυτιλιακών οργάνων, που εν αφθονία υπήρχαν εκεί, από δωρεές κυρίως των Ελλήνων εφοπλιστών.

Δε μου πήρε πολύ για να καταλάβω ότι εγώ δεν ημπορούσα να κάνω τίποτε και ότι το πρόβλημά της για να αποκατασταθεί χρειάζονταν τεχνικό. Το είπα στον καπετάνιο κι αυτός περισσότερο μιλώντας στον εαυτό του παρά απαντώντας σ’ εμένα, ακούστηκε να λέγει: ατυχώς μέχρι το Stavanger της Νορβηγίας που θα πάμε για εκφόρτωση, γυροσκοπική πυξίδα δεν βλέπω να έχουμε. Θα ζητήσω βέβαια από τον πράκτορα να μας στείλει τεχνίτη εδώ που θα πάμε, αλλά σε τέτοια ερημιά ας μην περιμένουμε να ‘ρθεί τεχνίτης. Με την μαγνητική λοιπόν εις το εξής είπε λίγο πιο δυνατά, κάτι σαν συμπέρασμα δικό του ή και συμβουλή προς εμάς.

Πρώτη μου σκέψη ήταν να δω μήπως και ημπορούσα να διοπτεύσω κανένα αστέρι για να ελέγξω το σφάλμα της μαγνητικής πυξίδας, απογοητεύθηκα όμως σαν έριξα μια ματιά στον ουρανό. Μία υψηλή και αραιή αλλά ολική νέφωση τον κάλυπτε χωρίς ν’ αφήνει κενά για να ξεπροβάλει κάποιο αστέρι. Μόνον το πρωί με την ανατολή του ήλιου σκέφτηκα ίσως μπορέσουμε να κάνουμε παραλλαγή (3) και να βρούμε το σφάλμα της πυξίδας.

Μ’ αυτό το σκεπτικό ακόμη κι όταν ετελείωσε η βάρδιά μου στις 4 η ώρα το πρωί, δεν έφυγα από την γέφυρα, περιμένοντας την ανατολή του ήλιου. Με το που έσκασε μάτι κι ανέβηκε μόλις πάνω από τον ορίζοντα, εγώ επήρα θέση στο παλινόριο (4) που βρίσκονταν στο αριστερό φτερό (5) της γέφυρας κι ο γραμματικός (υποπλοίαρχος) στάθηκε απίκου παρατηρώντας την μαγνητική πυξίδα. Καθώς απομακρύνονταν ένα συννεφάκι που έκρυβε κάπως τον ήλιο, του φώναξα ζωηρά: έτοιμοοος. Έεετοιμος μου αποκριθηκε ο υποπλοίαρχος. Στιγμή αργότερα σημείωνα στο μυαλό μου στις πόσες μοίρες διόπτευα τον ήλιο, και φώναξα μεγαλόφωνα: Τόοοπ. Σαν από ανάκλαση ακούστηκε ζωηρή η φωνή του υποπλοιάρχου να λέγει την ένδειξη της μαγνητικής πυξίδας. Λίγα λεπτά αργότερα είχαμε υπολογίσει και το σφάλμα της μαγνητικής πυξίδας του πλοίου μας. Για όσους δεν γνωρίζουν, κάθε μαγνητική πυξίδα, σε κάθε μέρος εμφανίζει κάποιο διαφορετικό σφάλμα. Αυτό δεν είναι πρόβλημα εφόσον το γνωρίζεις και διορθώνεις ανάλογα σύμφωνα μ’ αυτό την πορεία σου. Σ’ αυτή την λογική και η ρήση που ακούγεται στις γέφυρες των καραβιών: σφάλμα γνωστό σφάλμα δεν είναι. Ακλουθώντας λοιπόν έκτοτε διορθωμένη πορεία και με την βοήθεια ενός ωραίου ραντάρ που είχαμε, Raytheon Pathfinder 10 cm αν θυμάμαι καλά των 48 μιλίων, φτάσαμε χωρίς δυσκολία στον σταθμό φορτώσεως. Αποδείχθηκε ότι το προσωπικό του ήταν οργανωμένο, πιλότος, ρυμουλκά και όσοι χρειάζονταν για να δέσει το καράβι, μας περίμεναν έτοιμοι και το ρεμετζάρισμα (6) (οι μανούβρες προσδέσεως) του πλοίου για φόρτωση έγινε χωρίς κάτι απρόοπτο. Αμέσως μετά, στο καράβι ανέβηκαν μόνον όσοι είχαν σχέση με την φόρτωση. Ούτε καν ο πράκτορας του πλοίου δεν εμφανίσθηκε και περιττό να πω πως ούτε τεχνικός για την πυξίδα που είχε ζητήσει τηλεγραφικά ο καπετάνιος. Για νερό, λιπαντικά και καύσιμα είχαμε κάνει κουμάντο από την Γαλλία, το ίδιο και για τρόφιμα, είχε φροντίσει όπως έπρεπε ο ικανότατος τροφοδότης μας και καλός μου φίλος ο Μιχάλης. Μας έφθαναν και με το παραπάνω μέχρι το Stavanger.

Η φόρτωση του πετρελαίου άρχισε χωρίς καθυστέρηση, αλλά παραδόξως προχωρούσε με πολύ αργό ρυθμό. Στοιχεία για το τι ακριβώς πετρέλαιο μας φόρτωναν, δεν πολυέδωσαν οι εκεί υπεύθυνοι στον καπετάνιο. Κάτι περίεργο.

Ο αργός όμως ρυθμός φορτώσεως διόλου δεν στενοχωρούσε το πλήρωμα. Αντίθετα, έδωσε μια καλή ευκαιρία σε όσους αγαπούσαν το ψάρεμα ν’ απολαύσουν το χόμπι τους. Πρώτος και καλύτερος ο λοστρόμος (7). Τυχερός, δεν πρόλαβε να ρίξει την πετονιά του κι έπιασε ένα μεγάλο καλαμάρι. Προσέχοντας όμως λίγο, επαρατήρησε πως ολόγυρα το καράβι και πέρα όσο έκοβε το μάτι του υπήρχαν αμέτρητα μεγάλα καλαμάρια σε μπουλούκια.

Το νέο μαθεύτηκε στη στιγμή. Δεν υπήρξε άτομο που να μην είχε δουλειά και να μην βρεθεί με μια πετονιά στο χέρι στα κάγκελα του καραβιού και να ψαρεύει καλαμάρια. Αμέτρητες οι πατέντες ψαρέματος που χρησιμοποιήθηκαν, αλλά και οι θεωρίες που ακούσθηκαν για τον λόγο που συγκεντρώθηκαν εκεί τα καλαμάρια. Η ουσία όμως ήταν πως αυτά τσιμπούσαν σαν στραβά και πετονιά χωρίς πιασμένο καλαμάρι δεν ανέβαινε. Γέμισε στην κυριολεξία η κουβέρτα του καραβιού καλαμάρια. Στα ψυγεία δεν υπήρχε χώρος να βάλουν άλλα. Κουζίνα, ρεσπέντζες (8) και όλοι οι διάδρομοι του καραβιού μύριζαν τηγανιτό ή ψητό καλαμάρι και το πλήρωμα παρεούλες παρεούλες τσιμπολογούσε κουβεντιάζοντας συνήθως μεγαλόφωνα, με κύριο θέμα τους αυτή την φορά το ψάρεμα των καλαμαριών. Που και που ξεφύτρωνε και καμιά μπύρα στα χέρια τους. Τους άκουγα, παραξενεύθηκα και μονολόγησα: να και μια φορά που ναυτικές παρέες δεν έχουνε σαν κύρια κουβέντα τους το φουστάνι.

Με το πέρας της φόρτωσης αναχωρήσαμε για Νορβηγία με πυξίδα μας κατευθυντήρια την μαγνητική. Είχαμε καλομάθει με τις ευκολίες που παρέχει η γυροσκοπική πυξίδα και νιώθαμε άβολα εμείς της γέφυρα που δεν την είχαμε. Με το σκεπτικό ότι στο λιμάνι εκφορτώσεως θα έρχονταν τεχνίτης γυροπυξιδάς στο καράβι και δεδομένου ότι είχα την άδεια, αν όχι και την προτροπή του καπετάνιου, ασχολήθηκα και πάλι με την γυροσκοπική. Πρόθεσή μου ήταν αυτή την φορά να χώσω πιο βαθιά τα χέρια μου. Έτσι κι αλλιώς χαλασμένη ήταν. Και στο κάτω κάτω αν έκανα και καμιά μικροζημιά, ο τεχνίτης που θα έρχονταν θα την αποκαθιστούσε. Μ’ αυτό το σκεπτικό έπεσα με τα μούτρα στην μελέτη του βιβλίου με τις οδηγίες του κατασκευαστή και κατά κύριο λόγο του κεφάλαιου trouble shooting (αντιμετώπιση προβλημάτων). Ήταν γραμμένο στα Αγγλικά και παρ’ ότι τότε τα Αγγλικά μου ήταν φτωχά, με την βοήθεια ενός λεξικού Divry’s που κουβάλαγα μαζί μου, πήρα την όση βοήθεια χρειαζόμουν και ξεκίνησα την προσπάθειά μου, με την αμυδρή ελπίδα ότι ίσως και να κατάφερνα να την επισκευάσω. Δεν εστάθηκα όμως τυχερός, παρ’ όλο που την έκανα κομμάτια που λέγει ο λόγος, την χαρά να την δω να δουλεύει επισκευασμένη από τα χέρια μου δεν την έλαβα. Και συνεχίσαμε φυσικά προς το λιμάνι εκφορτώσεως πηγαίνοντας αλλά παλιά, με την μαγνητική (πυξίδα) και την βοήθεια του καλού μας ραντάρ, καλύτερου φίλου του καπετάνιου όπως συχνά το αποκαλούν.

Λίγο μετά που αφήσαμε πίσω μας το πολυσύχναστο πέρασμα του Γιβραλτάρ, επλάκωσε ομίχλη. Η έλλειψη δυνατότητας να ξεχωρίσεις μέσα σ’ αυτήν έστω και την πλώρη του καραβιού κάποιες φορές, σου προκαλεί ακόμη και να μην το θέλεις, ένα αίσθημα ανασφάλειας. Αιτία το ότι χάνεις την κύριά σου αίσθηση, δεν βλέπεις που πας, δεν ξέρεις ποιος είναι μπροστά σου ή δίπλα σου κι όταν ακούς την σφυρίχτρα κάποιου άλλου καραβιού, δεν ξέρεις που ακριβώς είναι, μα ούτε και προς τα πού κατευθύνεται. Ασυναίσθητα τότε ο κάθε αξιωματικός γέφυρας καταφεύγει στα ηλεκτρονικά μάτια του καραβιού, το ραντάρ. Οι στόχοι των καραβιών όπως και τυχόν στεριές αν υπάρχουν κοντά, αποτυπώνονται στην οθόνη του. Με την εμπειρία του βλέπει αν πρέπει να κρατήσει σταθερή την πορεία του καραβιού ή να την αλλάξει για ν’ αποφύγει κάποια σύγκρουση με κάποιο καράβι. Επιλέγοντας επίσης κάποια σημεία από τυχόν στεριές που εμφανίζονται στην οθόνη, έχει την δυνατότητα να βρει την θέση του καραβιού πάνω στον χάρτη.

Την εποχή εκείνη όμως, τα καράβια δεν ήταν υποχρεωτικό να έχουν ραντάρ, γι’ αυτό και πολλά ήταν εκείνα που δεν είχαν. Έτσι εσύ όταν έβλεπες κάποιο στην οθόνη του δικού σου να σε πλησιάζει ή να διασταυρώνει την πορεία σου, αναρωτιόσουν, εγώ το βλέπω, αυτό όμως με βλέπει; Και χωρίς να το θέλεις οι αισθήσεις σου έμπαιναν σε συναγερμό μήπως και χρειασθεί ν’ αλλάξεις την πορεία του καραβιού σου.

Για να ελέγχουμε καλύτερα την κατάσταση ανοίξαμε δεξιά κι αριστερά τις πόρτες της γέφυρας κι ο καπετάνιος, μαζί του κι εμείς οι αξιωματικοί, πηγαίναμε ασταμάτητα από το ένα φτερό της γέφυρας στο άλλο, μήπως κι ακούσουμε την σφυρίχτρα κανενός καραβιού ή μικρού αλιευτικού που δεν είχε εντοπίσει το δικό μας ραντάρ, τις περισσότερες φορές κρατώντας ένα ζευγάρι κιάλια στο χέρι. Ο σκάπουλος (9) της βάρδιας είχε πάρει κι αυτός θέση στο δεξιό φτερό, έχοντας τ’ αυτιά του ολάνοιχτα μήπως κι ακούσει κάποια σφυρίχτρα για να μας το πει. Και για να πλέουμε σύμφωνα με τον κανονισμό αφού είχαμε ομίχλη, εβάλαμε την σφυρίχτρα του καραβιού στον αυτόματο, ρυθμίζοντάς την να εκπέμπει μία μακρά σφυριξιά, το γράμμα «Τ» του μορσικού κώδικα, κάθε δύο λεπτά. Αν και κόντευε καλοκαίρι ερίξαμε κάτι επάνω μας, γιατί η ψύχρα και η υγρασία μας περόνιαζε.

Επειδή όμως η ομίχλη συνέχιζε πυκνή και η ορατότητα δεν έλεγε να ξανοίξει, ο καπετάνιος δεν έφευγε πάνω στην γέφυρα. Κάποιες φορές ξέκλεβε καμιά ματιά ύπνο στο καναπεδάκι που υπήρχε μέσα στο τσάρτρουμ (10). Εμείς οι υπόλοιποι αξιωματικοί, όταν βλέπαμε ν’ αραιώνει η κίνηση των καραβιών γύρω μας, εφόσον δεν είχαμε βάρδια, κατεβαίναμε στο δωμάτιό μας για να πάρουμε κι εμείς καμιά ώρα ύπνο, αλλιώς δε την βγάζαμε.

Με ομίχλη φθάσαμε και στην Μάγχη και στα στενά του Ντόβερ και με ομίχλη τα περάσαμε. Οι συνθήκες ναυσιπλοΐας στο μέρος αυτό, γίνονται ακόμη πιο δύσκολες, διότι εκτός των αμέτρητων καραβιών που περνούν απ’ αυτό, αφού συνδέει τον Ατλαντικό Ωκεανό με την Βόρειο Θάλασσα, στις ακτές της οποίας υπάρχουν αρκετά από τα μεγαλύτερα λιμάνια του κόσμου, στο ίδιο μέρος ψαρεύουν αμέτρητα μικρά αλιευτικά ανεξαρτήτως καιρού, που συχνά αλλάζουν πορεία και είναι δυσδιάκριτα στο ραντάρ. Και το δυσκολότερο, διασταυρώνεις με πάρα πολλά φέρυμπότ που διασχίζουν σχεδόν κάθετα το κανάλι με ταχύτητα ακόμη και 23 μίλια την ώρα (43 χιλιόμετρα), μεταφέροντας ανθρώπους κι αυτοκίνητα από την Αγγλία στην Γαλλία κατά κύριο λόγο, αλλά και αντίστροφα. Δεν είναι τυχαίο ότι στο μέρος αυτό συνέβαιναν και ίσως συμβαίνουν τα περισσότερα ναυτικά ατυχήματα ανά τον κόσμο, οφειλόμενα κυρίως σε συγκρούσεις πλοίων. Την σφυρίχτρα του καραβιού την γυρίσαμε να δίνει εις το εξής μία σφυριξιά ανά ενάμισι λεπτό από τα δύο που την είχαμε.

Αξίζει να σημειώσουμε εδώ, ότι χρόνια μετά την διέλευσή μας από εκεί, στην Μάγχη, τα στενά του Ντόβερ και στην Βόρεια θάλασσα, εχάραξαν ζώνες διέλευσης των πλοίων ανά κατεύθυνση, μονόδρομους σαν να λέμε, για να κάνουν ευκολότερο το πέρασμα των καραβιών και να ελαττωθούν τα ατυχήματα.

Με τις ίδιες συνθήκες ορατότητας τέλος εφθάσαμε στο Stavanger της Νορβηγίας και δέσαμε στις εγκαταστάσεις εκφορτώσεως. Ύστερα από διάφορες τυπικές διαδικασίες με τις αρχές του λιμανιού, αποκαταστάθηκε η ελευθεροκοινωνία του καραβιού και μας έδωσαν εντολή να κατεβάσουμε την σημαία της καραντίνας. Ο επιθεωρητής που θα καταμετρούσε το φορτίο ανέβηκε στο καράβι και μαζί με τον υποπλοίαρχο άρχισαν να παίρνουν τα κενά των δεξαμενών (τα ούλατζες – ullages) άνωθεν του φορτίου που περιείχε η κάθε μιά, ενώ ο μπόμπμαν (αντλιωρός – pumpman) μαζί με ένα τζόβενο (11) έριχναν θερμόμετρα στις δεξαμενές που είχαμε φορτίο, για να πάρουν την θερμοκρασία του. Βάσει του ειδικού βάρους, των θερμοκρασιών και του περιεχομένου κάθε δεξαμενής σε βαρέλια, που θα το εύρισκαν από ειδικούς πίνακες, σύμφωνα με τον κενό χώρο που είχαν μετρήσει στην κάθε μιά, ο επιθεωρητής μαζί με τον υποπλοίαρχο θα υπολόγιζαν το φορτίο του καραβιού σε τόνους. Μόλις όμως είδε ο επιθεωρητής (σερβέιορ) τις θερμοκρασίες εξεπλάγη. Τσίφ (12), λέγει στον υποπλοίαρχο, θα υπάρξει πρόβλημα, έχετε θερμάνει πολύ το φορτίο. Το φορτίο αυτό δεν πρέπει να θερμαίνεται πάνω από αυτούς τους βαθμούς και του είπε ένα νούμερο. Έτσι και τους ξεπεράσεις, ξεχωρίζει κάποιο κερί που περιέχει και βουλώνουν μ’ αυτό οι γραμμές μέσα από τις οποίες διέρχεται, φράζουν σε κάποιο βαθμό, μικρό ή μεγάλο και δεν αντλείται, δεν ξεφορτώνεται. Ο υποπλοίαρχος έπεσε από τα σύννεφα, το ίδιο και ο καπετάνιος σαν του το είπε. Ποτέ και κανείς δεν τους είχε δώσει αυτή την πληροφορία, ούτε εγγράφως μα ούτε καν προφορικά. Εμείς έλεγε και επαναλάμβανε ο υποπλοίαρχος εθερμάναμε όσο γίνονταν περισσότερο το φορτίο για να γίνει λεπτόρευστο και να αντλείται εύκολα. Που να το ξέρουμε πως για το συγκεκριμένο φορτίο, αυτό δεν ήταν σωστό, αφού δεν μας το εδωσαν στα κάργο παρτικιούλαρς (στοιχεία φορτίου) ως όφειλαν στο λιμάνι φορτώσεως;

Για να μην τα πολυλογούμε αφού τελείωσαν οι διατυπώσεις εξεκίνησε η εκφόρτωση, αλλά οι αντλίες εκφορτώσεως του καραβιού δεν δούλευαν κανονικά και η απόδοσή τους ήταν χαμηλή, που χειροτέρευε όσο κατέβαινε η στάθμη του πετρελαίου. Τα παράπονα για αργή εκφόρτωση εκ μέρους των εγκαταστάσεων που δέχονταν το φορτίο, δεν άργησαν να ξεκινήσουν.

Με τα πολλά εμάθαμε ότι το φορτίο που μας έδωσαν στην Λιβύη, δεν ήταν το σύνηθες κρούντ όιλ (μαζούτ) που παρήγαγαν εκεί, αλλά σκουλαρίσματα (υπόλοιπα – κατακάθια) των δεξαμενών τους. Και το χειρότερο, όπως μας είχε πει και ο σερβέιορ, δεν έπρεπε να θερμανθεί περισσότερο από κάποιους βαθμούς, νούμερο που τώρα δεν το θυμάμαι.

Το ευχάριστο για εμάς τους αξιωματικούς της γέφυρας κυρίως, ήταν ότι ήρθε τεχνίτης γυροπυξιδάς της Anchutz και μας επίσκεύασε την πυξίδα.

Ο ρυθμός της εκφόρτωσης πάντως, επροχωρούσε αργά και όλο πιο προβληματικά. Κανονικά σε ένα 24ωρο το πολύ θα έπρεπε να έχουμε ξεφορτώσει κι εμείς μέρες τώρα εβολοδέρναμε και το φορτίο δεν αντλούνταν από τις δεξαμενές. Οι υπεύθυνοι των εγκαταστάσεων εκφορτώσεως ήταν όλο παράπονα και διαμαρτυρίες, οι οποίες μεγάλωναν όσο περνούσαν οι ημέρες γιατί στην θέση μας κανονικά έπρεπε να είχε έρθει άλλο καράβι που ήδη περίμενε στην άγκυρα.

Οι μόνοι που δεν διαμαρτύρονταν για την αργή εκφόρτωση ήταν το πλήρωμα. Με το που τελείωνε η βάρδιά τους, τού ‘διναν για έξω. Είχε κάτι ψηλόλιγνα ξανθά μανούλια στις καφετέριες και τα μπαράκια, άλλο πράμα σου λέω. Και ποιος δεν επιθυμούσε την συντροφιά τους. Απ’ όσο θυμάμαι κάμποσοι την απόλαυσαν.

Γυρίζοντας πίσω στην εκφόρτωση του καραβιού, όταν οι εγκαταστάσεις εκφορτώσεως μας βαρέθηκαν, παρ’ όλο που είχε μείνει περί τα 6 ποδάρια φορτίο σε κάθε δεξαμενή, μας έδιωξαν για να φέρουν κάποιο άλλο καράβι στην θέση μας. Πρωτύτερα όμως ο ίδιος επιθεωρητής που καταμέτρησε το φορτίο μαζί με τον υποπλοίαρχο, εκταταμέτρησε με την ίδια διαδικασία το όσο μη αντλήσιμο φορτίο απόμεινε στο καράβι. Το αποτέλεσμα αυτής της καταμέτρησης που ο επιθεωρητής φορτίου και ο υποπλοίαρχος υπέργραψαν, σίγουρα οι παραλήπτες του φορτίου θα το χρησιμοποιούσαν για να διεκδικήσουν την αξία του, από το καράβι κατά πάσα πιθανότητα, τουλάχιστον αρχικά. Κι εμείς σύμφωνα με τις εντολές που ήδη είχαμε λάβει από το γραφείο μας, εβάλαμε πλώρη για Περσικό Κόλπο μέσω της Διώρυγας του Σουέζ.

Πρώτο μέλημα του πλοιάρχου και υποπλοιάρχου κάθε πετρελαιοφόρου καραβιού όταν φύγει από το λιμάνι εκφορτώσεως είναι, να πλύνει κάποιες δεξαμενές μέσα στις οποίες θα βάλει εν συνεχεία την απαιτούμενη καθαρή σαβούρα (13), η οποία και θα έδινε στο καράβι το όσο βύθισμα θα πρέπει να έχει στην πλώρη και την πρύμη, για να μανουβράρει απρόσκοπτα και να πλευρίσει με ασφάλεια στο επόμενο λιμάνι φορτώσεως. Μετά την πρόσδεσή του στο λιμάνι φορτώσεως, την σαβούρα αυτή θα πρέπει να την αδειάσει εκεί που βρίσκεται, διότι πρέπει να βάλει μέσα σ’ αυτές φορτίο. Όλ’ αυτά όμως υπό μία αυστηρή προϋπόθεση, ότι η σαβούρα που θα αποβληθεί μέσα στο λιμάνι, πρέπει να είναι καθαρή για να μην το ρυπάνει. Οι αρχές όλων ανεξαιρέτως των λιμανιών είναι αυστηρές πάνω σ’ αυτό το θέμα.

Μ’ αυτό το σκεπτικό λοιπόν, λίγο μετά που φύγαμε από το Stavanger επιάσαμε να πλύνουμε με ζεστό νερό, να κάνουμε μπάτεργουόρθ (14) όπως ελέγαμε, τις δεξαμενές που θα βάζαμε μέσα την καθαρή σαβούρα. Η δοκιμή ήταν σκέτη απογοήτευση. Καμία δεξαμενή δεν εκαθάριζε, όσο κι αν την χτυπούσαμε με το μηχανάκι του μπάτεργουόρθ, το κερί έμενε κολλημένο στα πλευρά της και η παλινδρομική αντλία (το στρίπιν) του αντλιοστασίου (πομπ ρούμ) με την οποία αντλούσαμε τα αποπλυσίματα μέσα από την δεξαμενή, δεν αναρροφούσε γιατί όπως φαίνεται το κερί του φορτίου, έφραζε την είσοδο της γραμμής αναρρόφησης. Όλοι οι τρόποι και οι προσπάθειες που χρησιμοποιήσαμε απέτυχαν. Ο υποπλοίαρχος με στενοχώρια το ανάφερε στον καπετάνιο και ο καπετάνιος με την σειρά του ετηλεγράφησε τα καθέκαστα στα κεντρικά γραφεία του καραβιού.

Το γραφείο πάλι θα πρέπει να ζήτησε την τεχνική βοήθεια κάποιας εταιρείας χημικών προϊόντων, γιατί γρήγορα μας έστειλε εντολή, κατηφορίζοντας από την Νορβηγία, να προσεγγίσουμε σε κάποιο λιμάνι της ΒΔ Γαλλίας, (αυτή την στιγμή δεν θυμάμαι ποιό), για να παραλάβουμε ποσότητα χημικών με την χρήση των οποίων θα έπρεπε να πλύνουμε τις δεξαμενές.

Εκεί θα αποχωριζόμουν τον αγαπημένο φίλο μου τον Μιχάλη, τροφοδότη (στούαρτ) του καραβιού, καλό και ικανό στην δουλειά του άνθρωπο. Είχε καιρό στο καράβι κι εξεμπαρκαρηζε. Η φίλία μας όμως θα κρατούσε μέχρι που έφυγε τελευταίως από την ζωή. Θυμάμαι ότι στο πέλαγος, κάθε βράδυ λίγο πριν ανεβώ στην γέφυρα τα μεσάνυχτα για βάδια, με περίμενε να περάσω έστω για λίγο από το δωμάτιό του και να του διαβάσω κάποια ιστοριούλα από τα Παιδιά της Πιάτσας του Νίκου Τσιφόρου που τόσο του άρεσαν.

Η παραμονή μας στο Γαλλικό λιμάνι ήταν ολιγόωρη. Αφού παραλάβαμε πολλά βαρέλια με τα χημικά για τα οποία και προσεγγίσαμε εκεί, εφύγαμε για να συνεχίσουμε το ταξίδι μας προς το Σουέζ ή το Πόρτ Σάιντ καλύτερα.

Και χωρίς χρονοτριβή ξαναρχίσαμε την πλύση των δεξαμενών φορτίου του καραβιού, με την χρήση πλέον των χημικών που είχαμε παραλάβει και τα ειδικά μηχανάκια πλυσίματος των δεξαμενών, τα πασίγνωστα στους ναυτικούς μπάτεργουορθ (Butterworth) σε δράση, τροφοδοτούμενα από ειδική αντλία, με εξαιρετικά πεπιεσμένο και μάλιστα ζεστό νερό. Τα μηχανάκια αυτά είναι υδραυλικοί στρόβιλοι που λειτουργούν με την πίεση του νερού. Τα ακροσωλήνια που φέρουν, αυξάνουν την ταχύτητα ροής του νερού που διέρχεται μέσα από αυτά και επιπλέον λόγω της πίεσης του νερού, περιστρέφονται κάθετα και ταυτοχρόνως περί τον εαυτό τους. Επίσης τα σημεία από τα οποία κατεβαίνουν τα μηχανάκια – τρύπες του μπάτεργουορθ όπως συνηθέστερα τα λέμε, διαμέτρου 30 περίπου εκατοστών – είναι επιλεγμένα με εξαιρετική προσοχή από τον ναυπηγό, ώστε από το σημείο αυτό να έχουν την δυνατότητα (τα μηχανάκια) να χτυπούν όλες τις επιφάνειες της δεξαμενής που ευρίσκονται στην εμβέλεια τους, χωρίς να μένουν τυφλά και αχτύπητα σημεία. Εάν μάλιστα τα χαμηλώνεις σταδιακά μέσα στην δεξαμενή δύο-τρία μέτρα και πλένουν το σημείο αυτό ας πούμε επί 20 ή 30 λεπτά κάθε φορά, το αποτέλεσμα της δουλειάς που κάνουν είναι καταπληκτικό. Το πετρέλαιο εξαφανίζεται κυριολεκτικά από την λαμαρίνα και η δεξαμενή καθαρίζει. Εμείς μάλιστα για να έχουμε καλύτερο αποτέλεσμα, σε κάθε δεξαμενή που πλέναμε, εβάζαμε τόσα μηχανάκια, όσες και οι τρύπες που είχε, συνήθως γύρω στα τέσσαρα. Η αντλία του μπάτεργουορθ είχε την δυνατότητα παροχής της απαραίτητης ποσότητας νερού στην απαιτούμενη πίεση. Στην περίπτωσή μας όμως, παρ’ όλα τα χημικά που χρησιμοποιήσαμε, το ανεβοκατέβασμα που κάναμε στην θερμοκρασία του νερού πλύσης, και την υψηλή πίεση που του δίναμε, το αποτέλεσμα ήταν απογοητευτικό και βολοδέρναμε δουλεύοντας κάπως έτσι μέχρι και λίγο πριν πιάσουμε το ύψος του Γιβραλτάρ.

Εκεί ελάβαμε εντολή από το γραφείο, να συνεχίσουμε το ταξίδι μας προς τον Περσικό Κόλπο, αλλά μέσω του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδος πλέον, φέρνοντας δηλαδή τον γύρο της Αφρικής, διότι η διώρυγα του Σουέζ είχε κλείσει εξ αιτίας του πολέμου που είχε ξεσπάσει μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ (5 Ιουνίου 1967). Ο καπετάνιος μας ανακοίνωσε την εντολή του γραφείου, διορθώσαμε ανάλογα την πορεία μας κι εγώ βάλθηκα να χαράξω τις νέες πορείες που θ’ ακολουθούσαμε, σε άλλους χάρτες φυσικά. Δεν ήμαστε όμως προετοιμασμένοι για ένα τέτοιο ταξίδι και στα φόλια (15) χαρτών που υπήρχαν στο τσάρτρουμ του καραβιού, εύρηκα μόνον γενικούς χάρτες της Αφρικής που λόγω του μεγέθους τους, ελάχιστες ήταν οι λεπτομέρειες βυθού και ξηρά που εμφαίνονταν πάνω σ’ αυτούς. Τι να κάνουμε όμως, αφού άλλη εκλογή δεν είχαμε, υποχρεωτικά μ’ αυτούς τους χάρτες θα πηγαίναμε. Πάνω σ’ αυτούς λοιπόν χάραξα και τις πορείες. Για την αλήθεια ο καπετάνιος έκανε κάποιες διορθωσούλες κάπου στις ακτές της Νότιας Αφρικής, σεβαστές βέβαια πάντοτε από εμένα.

Κάτι άλλο που έκανε ο καπετάνιος ήταν να ζητήσει από το γραφείο να μας στείλουν καθώς θα περνούσαμε έξω από το Κέιπ Τάουν με λάτζα – μαούνα συμπληρωματικά τρόφιμα, επειδή με την αλλαγή πλεύσης το ταξίδι μας εμάκραινε και αυτά που είχαμε δεν θα μας έφταναν, ιδίως τα φρέσκα. Επίσης την αλληλογραφία του καραβιού και του πληρώματος. Αυτό ήταν μια συνήθης πρακτική. Φτάνοντας το καράβι έξω από το λιμάνι, έκανε κράτει και ο εκεί τροφοδότης του έστελνε ότι είχε ζητήσει. Τα τροφοδοτικά γραφεία που έκαναν αυτή την δουλειά ήταν κατά το πλείστον Ελληνικά. Για την ιστορία, εκ πείρας λέγω, ότι τα γραφεία αυτά δεν εκμεταλλεύθηκαν την υποχρεωτική διέλευση των καραβιών από εκεί, ιδίως όσο η διώρυγα του Σουέζ παρέμενε κλειστή και ότι εδούλεψαν σωστά και αξιόπιστα, γι’ αυτό και έκαναν χρυσές δουλειές.

Γυρίζοντας πίσω στο επίμαχο θέμα του καθαρισμού των δεξαμενών φορτίου, είδαμε ότι το πρόβλημα είχε φτάσει στο και τώρα τι κάνουμε; Ότι θέλαμε ας κάναμε, το καράβι έπρεπε να φθάσει στον προορισμό του έτοιμο να φορτώσει. Άλλη βοήθεια δεν είχαμε να περιμένουμε από πουθενά. Σκεφθήκαμε λοιπόν ότι αφού η συνήθης πρακτική καθαρισμού των δεξαμενών δεν απέδιδε και οι δεξαμενές έπρεπε να καθαρισθούν το δίχως άλλο, έπρεπε να βρεθεί κάποια πατέντα που θα έφερνε αποτέλεσμα. Βάζοντας τα πράγματα κάτω είδαμε ότι ήταν επικίνδυνο να κατεβεί άνθρωπος στις δεξαμενές λόγω ύπαρξης υψηλής ποσότητας γκαζιού. Αλλά και τις δεξαμενές εάν έστω τις εξαερίζαμε στέλνοντας κάτω αέρα με τους ειδικούς ατμοκίνητους φορητούς ανεμιστήρες που είχαμε, ήταν άκρως επικίνδυνο να γλιστρήσει κάποιος πάνω στις σκεπασμένες με κερί μεταλλικές επιφάνειες της δεξαμενής και να χτυπήσει.

Παρατηρήσαμε όμως ότι τα κατάλοιπα του κεριού που είχαν μείνει στις δεξαμενές επιπλέουν σε μεγάλα κομμάτια. Εάν λοιπόν ανοίγαμε την μπουγέλα (υπερυψωμένη μεγάλη κυκλική ανθρωποθυρίδα κάθε δεξαμενής πάνω στο κατάστρωμα, εσωτερικά της οποίας υπάρχει σκάλα για να κατεβαίνεις στην δεξαμενή) της κάθε δεξαμενής, όπως και όλες τις τρύπες- ανοίγματα που έχουν στο κατάστρωμα για να κατεβάζουμε τα μασίνια του μπάτεργουορθ και εν συνεχεία γεμίζαμε την κάθε δεξαμενή θαλασσινό νερό με την αντλία φορτίου, μέχρι το ύψος του καταστρώματος περίπου, τότε εμείς από την θέση του καταστρώματος ίσως και να καταφέρναμε να πιάσουμε από τις τρύπες με τα χέρια, τα κομμάτια του κεριού που θα έπλεαν και να τα πετούσαμε ένα ένα στην θάλασσα. (Ατυχώς μια τέτοια κίνηση αποβολής πετρελαιοειδών στο ανοιχτό πέλαγος, ήταν ανεκτή τότε από την ισχύουσα νομοθεσία). Αφού δεν βλέπαμε ότι θα ημπορούσαμε να κάνουμε κάτι άλλο, δοκιμάσαμε κι αυτόν τον τρόπο. Αποδείχθηκε όχι μόνον δύσκολη αλλά και βρώμικη δουλειά. Καθώς εμποτζάριζε (16) το καράβι δεξιά αριστερά από το γογγύλι του ωκεανού και η επιφάνεια του νερού – σαβούρας μέσα σε κάθε δεξαμενή ορμούσε με θόρυβο από την μία πλευρά της στην άλλη, εγκλωβίζοντας σε διάφορους θύλακες ποσότητες αέρα, κάποιες ποσότητες της βρώμικης σαβούρας μαζί με αέρα υπό πίεση ξέφευγαν προς το κατάστρωμα με ορμή από τα ανοίγματα της δεξαμενής. Μα εκεί ακριβώς επερίμενε το πλήρωμα με τα χέρια απλωμένα, έτοιμα να αρπάξουν το όποιο κομμάτι από το μαύρο κερί επλησίαζε. Εάν δεν προλάβαιναν ν’ αποτραβηχθούν έκαναν ένα ξαφνικό και ακούσιο μπάνιο, με αυτό το βρώμικο από πετρέλαιο και κερί νερό. Ευτυχώς που είχαμε κατεβεί κάπως νότια και είχε ζεστάνει ο καιρός και η θερμοκρασία του θαλασσινού νερού, αλλιώς το πλήρωμα θα κρυολογούσε απ’ αυτά τα ακούσια «λουτσίσματα». Είναι ανορθόδοξα τα όσα λέγω, αλλά η ανάγκη μας έκανε να χρησιμοποιήσουμε και ανορθόδοξες πατέντες. Πάντως για να μην πλατιάζουμε άλλο πάνω σ’ αυτή την άχαρη δουλειά, απομακρύνοντας όσα περισσότερα κομμάτια κεριού, μικρά – μεγάλα με τα χέρια κατά τον τρόπο που περιγράψαμε ή κάνοντας και όποια άλλη πατέντα περνούσε από το καφάλι μας, συχνά επαναλαμβάνοντας το μπάτεργουόρθ των δεξαμενών, εκαθαρίζαμε την μία μετά την άλλη, πρώτα αυτές που θα βάζαμε μέσα την καθαρή σαβούρα. Αφού τις τελειώσαμε, εσυνεχίσαμε με την ίδια τακτική, όχι όμως για την αλήθεια και με την ίδια επιμέλεια, το πλύσιμο των υπολοίπων, ώστε το νέο φορτίο που θα έμπαινε σ’ αυτές να μην πάθει ζημιά από την ανάμιξή του με κατάλοιπα του προηγούμενου. Είμαι σίγουρος όμως, ότι μέχρι και την ημέρα που θα πήγαινε για παλιοσίδερα αυτό το καράβι, κάποια ποσότητα αυτού του σιχαμένου μαύρου κεριού θα παρέμενε τρυπωμένο σε κάποια γωνία των δεξαμενών του.

Επειδή η ζωή ακόμη και με τις δυσκολίες της συνεχίζονταν, φθάνοντας στις 16 μοίρες νότιο πλάτος, είχα την ευκαιρία να κάνω με τον νου μου κάποιες ιστορικές αναδρομές. Αιτία το νησάκι Αγία Ελένη από το οποίο επεράσαμε κάπως κοντά. Και να μην ήθελα μου θύμισε τον Ναπολέοντα, την εκεί εξορία του, την Γαλλική επανάσταση, την κυριαρχία των Άγγλων… Εμπήκα στον πειρασμό και βρήκα στο σχετικό βιβλίο των Sailing Directions (17) το νησί Αγία Ελένη, όπου και διάβασα κάποιες σχετικές αναφορές.

Σ’ ετούτο το ταξίδι θα περνούσα για πρώτη φορά τον Ισημερινό. Αν ήμουν σε βορειοευρωπαϊκό καράβι που κρατούν ακόμη το έθιμο της γιορτής του Ισημερινού και το μάθαινε το πλήρωμα, την ημέρα που θα μπαίναμε στο νότιο ημισφαίριο, κατά το έθιμο πάντα, θα με έπλεναν ιδίως οι παλαιότεροι του πληρώματος, για να μην περάσω βρώμικος στο νότιο ημισφαίριο. Τούτο συνεπάγονταν σαπούνισμα με απορρυπαντικά πλυντηρίου, πιάτων και ότι άλλο, για ν’ ακολουθήσει ξέβγαλμα με άγριο μπουγέλωμα. Στο δικό μας καράβι, ευτυχώς για μένα, δεν τηρούσαμε το έθιμο.

Σε προηγούμενα ταξίδια μου από την Βόρεια Αμερική προς Ιαπωνία, είχα την χαρά να καμαρώσω αρκετές φορές να πετούν στον ουρανό τα πουλιά άλμπατρος. Όμορφο το πέταγμά τους, χαίρεται η ψυχή σου να τα βλέπεις να σχίζουν τον αέρα χωρίς ποτέ να χτυπάνε τα φτερά. Είναι το πουλί με τα περισσότερα αεροδυναμικά χαρίσματα. Κανένα άλλο δεν έχει μελετηθεί τόσο πολύ από τους επιστήμονες της αεροδυναμικής, μήπως και μάθουν τα μυστικά του. Συνήθιζα να λέγω πως αν υπάρχει μετεμψύχωση, στην επόμενη ζωή μου θα ήθελα να γίνω άλμπατρος.

Διάβασα ότι υπάρχουν αυτά τα πουλιά και στην Νότια Αφρική. Σε όλη μας την διαδρομή απ’ αυτό το μέρος εκοίταζα στον ουρανό, κάποιες φορές και με κιάλια, μήπως ξεχωρίσω κάποιο, αλλά δεν είχα την χαρά να δω κανένα. Μόνον κάτι παράξενα θαλασσοπούλια με μεμβράνες στα πόδια τους σαν τις πάπιες είδα. Κατέβαιναν συχνά πάνω στο καράβι να ξεκουραστούν και αρκετοί του πληρώματος τους έδιναν να φάνε κάτι, για να φύγουν λίγο μετά φτερουγίζοντας κάπως αδέξια στην αρχή.

Γνώρισμα του ωκεανού στην Δυτική Αφρική καθώς και κατά μήκος όλης της ακτογραμμής της Νότιας Αφρικής, είναι το υψηλό αποθάλασσο. Είναι δυνατόν να μην ρυτιδώνει η θάλασσα και το αποθάλασσο που κρατάει από προηγούμενη κακοκαιρία στην περιοχή ή και να έρχεται από μακριά, να είναι λόφος ολόκληρος. Συνέβαινε μάλιστα σύμφωνα με τις πορείες που ακολουθούσαμε, να το δεχόμαστε σχεδόν όλο από τα πλάγια και το καράβι έπαιρνε τις πλέον μεγάλες κλίσεις που θα ημπορούσε να πάρει, εκουπαστάριζε (18) που λέμε. Σε κουζίνα κατσαρόλα ή τηγάνι ήταν αδύνατο να σταθεί, ούτε και σε τραπεζαρία πιάτο. Έφευγαν ότι στερεώματα κι αν έβαζες, όση προσοχή κι αν έδινες. Οι φορές που το φαγητό μας αναγκαστικά περιορίζονταν σε ξηρά τροφή, δεν ήταν σπάνιες. Δεν μας άρεσε, αλλά το υπομέναμε αδιαμαρτύρητα σαν κάτι αναμενόμενο και αναπόφευκτο.

Απ’ όσο ξέραμε είχε γίνει συνεννόηση του πλοίου μας με το γραφείο, ότι περνώντας έξω από το Κέιπ Τάουν θα μας έφερναν στο καράβι τρόφιμα και αλληλογραφία με μπάριζα (19). Φτάνοντας όμως στο Κέιπ Τάουν, βράδυ ήταν, μας πληροφόρησαν οι εκεί παράγοντες, ότι κανείς δεν έχει λάβει εντολή από το Μόντε Κάρλο (που βρίσκονταν τα γραφεία της εταιρείας μας) για εφοδιασμό του καραβιού μας με τρόφιμα, μα ούτε και δικό μας ταχυδρομείο υπήρχε εκεί. Μετά απ’ αυτό, ο καπετάνιος μη έχοντας τι άλλο να κάνει, έδωσε εντολή και συνεχίσαμε για Περσικό.

Το πλήρωμα όμως ευθύς ως έμαθε το νέο, μαζεύτηκε στο καπνιστήριο του πληρώματος και άρχισε να φωνάζει και να βρίζει την εταιρεία. Για να πω την αλήθεια συμμεριζόμουν την άποψή τους. Ένας εξ αυτών που διαμαρτύρονταν, γνώριζε ότι είχα στο δωμάτιο μου ένα κιβώτιο μπύρες, το θυμήθηκε και επήγε και το πήρε ολόκληρο χωρίς να με ρωτήσει. Ένα λεπτό αργότερα όλοι όσοι φώναζαν και γκρίνιαζαν, ευρέθηκαν με μία μπύρα στο χέρι και οι διαμαρτυρίες τους έγιναν πιο έντονες, χωρίς όμως και κανείς τους να προχωρήσει σε κάτι έκτροπο. Εγώ δεν είχα βάλει γουλιά ποτό στο στόμα μου και λίγο πριν τις 12 τα μεσάνυχτα άφησα το καπνιστήριο, για ν’ ανεβώ στην γέφυρα και να αναλάβω βάρδια.

Ο καπετάνιος ήταν εκεί και παρ’ όλο που περνούσε η ώρα, δεν έκανε κίνηση να φύγει από την γέφυρα. Κατάλαβα ότι πρέπει να είχε ακούσει τις κουβέντες στο καπνιστήριο, επίσης ότι θα είχε μάθει πως κι εγώ ήμουν εκεί και ότι μάλλον θα φαντάσθηκε πως είχα πιεί. Μ’ αυτό το σκεπτικό παρέμενε στην γέφυρα για αρκετό διάστημα μετά αφού παρέλαβα βάρδια. Εγώ όμως δεν ήθελα να τον αφήσω μ’ αυτή την σκέψη, γι’ αυτό και του είπα: καπετάνιε μου αν θέλεις να μου κάνεις παρέα, χαρά θα ήταν να μείνεις μαζί μου σε όλη μου την βάρδια, αν όμως πιστεύεις ότι ανέβηκα να κάνω βάρδια πιωμένος, τότε να κατεβώ από την γέφυρα και να μην ανεβώ ξανά. Χωρίς να κάνει κάποιο σχόλιο, είπε καληνύχτα κι έφυγε για το δωμάτιό του. Έμεινα εγώ με τον ναύτη της βάρδιας. Σε μια γωνιά στέκονταν και ο μαρκόνης(20) αμίλητος. Σε λίγο μας καληνύχτισε κι αυτός κι έμεινα ως συνήθως μόνον με τον ναύτη. Το τιμόνι το είχαμε στον αυτόματο. Η ορατότητα ήταν καλή και το καράβι μποτζάριζε βαριά σε ένα αποθάλασσο από τα νοτιοδυτικά.

Σε έναν γενικό χάρτη που μόλις έβαλα στο τραπέζι του τσάρτρουμ και έπιανε από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας περίπου μέχρι τα νότια σύνορα της Μοζαμβίκης, μου τράβηξε την προσοχή ένα CAUTION (προσοχή) γραμμένο με πιο παχιά γράμματα σε δύο τρία σημεία του. Και έλεγε: CAUTION, From Richards Bay to East London abnormal waves may be encountered (Από το Ρίτσαρντς Μπέυ μέχρι το Ήστ Λόντον μπορεί να αντιμετωπίσεις ανώμαλα κύματα). Σημείωση δική μου: Εδώ Ανώμαλα Κύματα εννοεί τα γιγάντια κύματα που εμφανίζονται ξαφνικά και από το πουθενά μπροστά στα καράβια και τους προκαλούν τεράστιες ζημιές ή ακόμη και τα βυθίζουν.

Η ανάγνωσή του, αμαρτία εξομολογημένη, με επηρέασε δυσάρεστα.

Με το πρώτο φως της ημέρας το πλήρωμα ξανάπιασε δουλειά στις δεξαμενές του καραβιού. Ο καθαρισμός τους δεν είχε τελειωμό.

Παρ’ όλ’ αυτά όμως σαν φθάσαμε στο λιμάνι φορτώσεως στον Περσικό, το καράβι μας άδειασε την σαβούρα του στην θάλασσα, (εξεσαβούρωσε), χωρίς να προκαλέσει την ελάχιστη ρύπανση και τα τάγκια (21) του όταν τα κοίταξε ο επιθεωρητής, για να δει αν είναι κατάλληλα να δεχθούν το φορτίο τα που θα φορτώναμε εκεί, είπε μεγαλόφωνα ΟΚ, σηκώνοντας ταυτοχρόνως με έμφαση τον δείχτη του δεξιού του χεριού.

Ύστερ’ απ’ αυτό κάτι μου λέγει πως αξίζει ν’ αναφερθούν εδώ οι λέξεις ευσυνειδησία, επαγγελματισμός, ευστροφία μυαλού. Εάν απ’ τα νοήματα αυτών των λέξεων δεν διακρίνονταν το πλήρωμά μας, το συγκεκριμένο καράβι «δεν θα έπαιρνε OK να ξαναφορτώσει, στον αιώνα τον άπαντα». Ευτυχώς στο ίδιο αυτό πνεύμα κινούνταν και κινείται το πλείστον των Ελλήνων ναυτικών . Οι ναυτικοί αυτοί που διέπονταν και διέπονται απ’ αυτό το πνεύμα και νοοτροπία, υπήρξαν ένας εκ των κύριων συντελεστών γιγάντωσης της Ελληνικής ναυτιλίας. Το παραδέχονται οι Έλληνες εφοπλιστές, αλλά και όλοι οι ναυτιλιακοί παράγοντες, δικοί μας και ξένοι.

Σημείωση:

Η γυροσκοπική πυξίδα δεν επηρεάζεται από τον μαγνητισμό της γης και βασισμένη στην αρχή του γυροσκοπίου, απ’ όπου και το όνομά της, δείχνει σταθερά τον αληθινό βορρά ενώ το σφάλμα της σπανίως υπερβαίνει την μία με δύο μοίρες. Την ένδειξή της, μπορείς να την έχεις με την χρήση επαναληπτών πυξίδος, σε όσα και όποια σημεία ή όργανα ναυσιπλοΐας του καραβιού θέλεις, όπως το ραντάρ, το ραδιογωνιόμετρο κλπ., επίσης την ένδειξή της εάν θέλεις δυνατό να την έχεις σε μεγέθυνση. Η ένδειξή της μένει ανεπηρέαστη από το μπότζι ή το σκαμπανέβασμα του καραβιού (δεν τρέχει, δεν ξεφεύγει δεξιά κι αριστερά της πορείας όπως η μαγνητική πυξίδα) και ο τιμονιέρης ακολουθεί την πορεία που του είπαν να ακολουθεί, ασύγκριτα πιο εύκολα και σταθερά. Έπειτα τυχόν ένδειξη στον χάρτη με τον οποίο ταξιδεύεις, ότι κάποιες φορές στο μέρος αυτό παρουσιάζονται μαγνητικές ανωμαλίες, (επομένως και λανθασμένη ένδειξη της μαγνητικής του πλοίου σου, που δυνατόν να φτάσει και κάποιες δεκάδες μοίρες), σε αφήνει αδιάφορο, εφόσον το καράβι σου έχει γυροσκοπική πυξίδα, διότι η γυροσκοπική δεν επηρεάζεται από τον μαγνητισμό της γης.

ΓΛΩΣΣΑΡΙ

1. Σκαντζάρω= αντικαθιστώ.

2. Μπλουμές= τοίχωμα.

3. Παραλλαγή= εδώ, το σφάλμα της πυξίδας.

4. Παλινόριο= μεταλλικός κύκλος που φέρει αντικριστά ακίδα και νημάτιο, ο οποίος τοποθετείται πάνω από την πυξίδα για να παρατηρείς στις πόσες μοίρες βλέπεις κάποιο αντικείμενο.

5. Φτερό γέφυρας= το πλευρικό κατάστρωμα δεξιά ή αριστερά έξω από την γέφυρα.

6. Ρεμετζάρω= κάνω μανούβρες για την πρόσδεση ενός πλοίου.

7. Λοστρόμος= ο προϊστάμενος των ναυτών.

8. Ρεσπέντζα= το κυλικείο.

9. Σκάπουλος= ο οπτήρας της γέφυρας ή και εφεδρικός ναύτης.

10. Τσάρτρουμ= δωμάτιο χαρτών του πλοίου (από το αγγλικό chartroom).

11. Τζόβενο= το ναυτόπαιδο.

12. Τσιφ= συνήθης προσφώνηση του υποπλοιάρχου (ή και το πρώτου μηχανικού) στα Αγγλικά.

13. Σαβούρα= έρμα, εδώ θαλασσινό.

14. Κάνω μπάτεργουορθ= πλένω με την χρήση του μηχανήματος μπάτεργουρθ (υδραυλικού στροβύλου).

15. Φόλιο= φάκελος που περιέχει αριθμό ναυτικών χαρτών με αριθμητική σειρά.

16. Μποτζάρει= το καράβι γέρνει μία δεξιά και μία αριστερά, διατοιχίζεται.

17. Sailing Directions= Αριθμημένα βιβλία, καθ’ ένα των οποίων δίνει ακριβείς ναυτικές πληροφορίες για ορισμένη περιοχή. Κατά το πλείστον του Αγγλικού Ναυαρχείου.

18. Κουπαστάρει= το καράβι γέρνει πολύ δεξιά αριστερά και κάθε φορά φθάνει μέχρι την θάλασσα, μία η αριστερή και μία η δεξιά κουπαστή του.

19. Μπάριζα= η μαούνα.

20. Μαρκόνης= ασυρματιστής.

21. Ταγκια= δεξαμενές φορτίου πετρελαιοφόρου πλοίου (παραφραση της αγγλικής λέξης tank= δεξαμενή).